Η Αγία Εξουσία

Έχουμε πολλές φορές μια θρησκευτική ευλάβεια για την εξουσία, όποια και αν είναι αυτή, όποιο ιδεολογικό φορτίο και αν φέρει. Ο ανώτερος αξιωματούχος ισοδυναμεί με Θεό και οι γύρω του με Αγίους εκπροσώπους του. Όποιος σχετίζεται με την εξουσία με τον έναν ή άλλον τρόπο θεωρείται προνομιούχος και ταυτόχρονα μεσολαβητής, που μπορεί να κινήσει τον υπερ-μηχανισμό που λέγεται κράτος.

Άλλες φορές, κρίνουμε τις αυθαιρεσίες της εξουσίας, αλλά αν πρόκειται να στραφούν υπέρ μας γίνονται σιωπηλά αποδεκτές. Στην πραγματικότητα, έχουμε μακροχρόνια συμφιλίωση μαζί τους. Συχνά νομίζουμε ότι θα εξευμενίσουμε την εξουσία με τάματα, προσδοκώντας ένα θαύμα που θα ανατρέψει και θα αντιστρέψει την κατάστασή μας. Η εύνοια του αξιωματούχου γίνεται αιτία κοινωνικού κομπασμού. Η ειδική σχέση, αποκτά ενίοτε μυθικές διαστάσεις, μας προσδίδει κύρος. Άλλωστε, συχνά και εκείνοι που βρίσκονται κοντά στον αξιωματούχο επιχειρούν να τον μονοπωλήσουν, να έχουν την αποκλειστικότητα της προνομιακής σχέσης μαζί του, όπως ένας πολύτιμος θησαυρός που δεν πρέπει να μοιραστεί.

Η αίσθηση της παντοδύναμης αλλά απροσπέλαστης εξουσίας έρχεται από παλιά, αλλά τα κατάλοιπά της παραμένουν πολλά. Πρόκειται για αντίληψη που ριζώθηκε και γιγαντώθηκε μέσα από την μακροχρόνια αναποτελεσματικότητα των θεσμών, μια αναποτελεσματικότητα που, πολλές φορές, η ίδια η ηγεσία, καλλιέργησε. Η ηγεσία ήθελε να δικαιούται την αυθεντία, να γνωρίζει τον τρόπο, να είναι ταυτόσημη με το κράτος, να ξεκλειδώνει όλες του τις λειτουργίες. Η ηγεσία ήθελε να εμφανίζεται ως από μηχανής θεός∙ έπλαθε την εικόνα της παντοδυναμίας της και όσο αυτή ενισχυόταν, τόσο πιο αλαζονική παρουσιαζόταν. Η ηγεσία μας εκπαίδευε συστηματικά να αναζητούμε εξουσιαστή αντί για εκφραστή. Και έτσι δεν μας ενοχλούσε να ήμαστε υποταγμένοι στη βούλησή του, να μας ευλογεί με την καλή του πρόθεση. Μας φαινόταν φυσικό η εξουσία να κληρονομείται για να επαναλαμβάνει τα «θεάρεστα» έργα της. Όλα ήταν επιτρεπτά για την εξουσία, αν μας ενέτασσε στο πεδίο της θεϊκής της εύνοιας.

Όλα αυτά οδήγησαν πολλούς - κυρίως τους νέους που βρέθηκαν αποκλεισμένοι από τα δεδομένα που η εξουσία δημιούργησε ερήμην τους - να αντιμετωπίζουν με ακραία περιφρόνηση την ηγεσία∙ στάση κατανοητή μεν αδιέξοδη δε. Διότι η περιφρόνηση στην ηγεσία δεν είναι απλώς απόρριψη του παλιού μοντέλου. Μεγεθύνεται, γίνεται περιφρόνηση στους θεσμούς συλλήβδην, γίνεται περιφρόνηση στη συλλογική απόφαση, καταλήγει να είναι μία μη κοινωνική συμπεριφορά.

Ζήτημα είναι να επαναθεμελιώσουμε τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε την εξουσία και να θυμόμαστε ότι η ηγεσία οφείλει να βαδίζει πάνω σε κανόνες. Να θυμόμαστε ότι οι κανόνες αυτοί είναι κοινοί για όλους. Να θυμόμαστε ότι οι κανόνες είναι δεσμευτικοί για την ηγεσία. Να θυμόμαστε ότι η ηγεσία δεν είναι παντοτινή. Να θυμόμαστε ότι η δύναμη της ηγεσίας εκπορεύεται από εμάς. Να μην αναζητούμε εξουσία, αλλά δίκαιη ηγεσία.