«Αν θέλεις να μάθεις για κάτι που έχει ειπωθεί, ρώτα έναν άντρα. Αν θέλεις να μάθεις για κάτι που έχει υλοποιηθεί, ρώτα μια γυναίκα».
«Δεν είμαι πολιτικός της συναίνεσης, αλλά της πειθούς».
«Είμαι εξαιρετικά υπομονετική, αφού στο τέλος πάντα γίνεται το δικό μου».
Με λίγα δικά της λόγια σκιτσάρεται πλήρως η θυμόσοφη προσωπικότητα. Η αποδήμηση της Μάργκαρετ Θάτσερ ανακίνησε και ξανάφερε στην επιφάνεια μνήμες από παλιές εποχές. Τριάντα χρόνια πριν, όταν όλος ο πλανήτης μιλούσε για αυτό το θηρίο, που άπαξ και μια σοβιετική εφημερίδα μια μέρα την αποκάλεσε «Σιδηρά Κυρία», από τότε το προσωνύμιο αυτό της έμεινε διά βίου και επέκεινα. Μαζί και κάποια φωτογραφικά ντουέτα με νόημα, με τον Ρέιγκαν και τον Γκορμπατσόφ, η αποτύπωση της αποκαθήλωσης του υπαρκτού σοσιαλισμού και της διυπερδυναμικής ισορροπίας, όσο και της προετοιμασίας για την αλλαγή χιλιετίας…
Της αφιέρωσε προχτές στην εφημερίδα «Le Figaro», ο γάλλος πρώην πρωθυπουργός Eduard Balladur, ένα άρθρο με τίτλο «Margaret Thatcher, courageuse et clairvoyante» (Μ.Θ. Θαρραλέα και διορατική). Το αναδημοσίευσε η εξαιρετική ηλεκτρονική πολιτική επιθεώρηση «ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ» στα ελληνικά και σας καλούμε να προσφύγετε εκεί για να δείτε τη φωτογραφία που αξίζει περισσότερο από 10.000 λέξεις. Μια όμορφη κοπέλα 25 χρόνων ξεκινάει την πολιτική καρριέρα της, ως υποψήφια βουλευτίνα στις εκλογές του 1950. Η αποφασιστική και φιλόδοξη ματιά της τα λέει όλα (κάτι σε στιλ «θέλω τον κόσμο και τον θέλω τώρα»)… Ένα περίεργο γοητευτικό θηλυκό με τόσο ισχυρά αρσενικά χαρακτηριστικά πολιτικής συμπεριφοράς.
Στην τελική λεζάντα, κάτω από την μεγάλη φωτογραφία, η θρυλική «κόρη του μπακάλη», αυτό το λεγάμενο λεοντάρι της σύγχρονης Ευρωπαϊκής και Παγκόσμιας Ιστορίας, θα έχει από μπροστά πρόσημο θετικό ή αρνητικό; Δύσκολη η απάντηση για αυτή την ταπεινής καταγωγής κοπέλα, που με την ισχυρή προσωπικότητά της μπήκε στον πολιτικό στίβο και έσπασε τα στερεότυπα και τα στεγανά των κατεστημένων ελίτ (των αποφοίτων του Ήτον). Όπως έσπασε και τις παλιές βεβαιότητες, προχωρώντας σε αποφασιστικές λύσεις με τον αλεξάνδρειο τρόπο του γόρδιου δεσμού. Θυμίζει η περίπτωσή της αυτή, στα καθ’ ημάς, κάτι ανάλογο με το μύθο του Κωνσταντίνου (κανονικού) Καραμανλή. Πάντως ανεξίτηλη θα είναι η στάμπα, το αποτύπωμά της στην Ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, όπως θα δούμε στη συνέχεια.
Τα καλύτερα λόγια, συνοδευμένα από σχόλια για τη δυστροπία και ιδιορρυθμία της, είπε προχτές για τη μεταστάσα ο Χέλμουτ Κολ. Ο γερμανός πρώην καγκελάριος, ομοτράπεζός της στις μεγάλες κρίσιμες συνόδους κορυφής που μετέτρεψαν την Ε.Ο.Κ. σε Ε.Ε. και προετοίμασαν το Ευρώ, πρόσθεσε πικρά: «Η αντίθεση της Μάργκαρετ Θάτσερ για μια πιο ολοκληρωμένη Ευρώπη είναι η αιτία των σημερινών εντάσεων ανάμεσα στο Λονδίνο και την Ευρωπαϊκή Ένωση». Ου μην και των σημερινών ευρωπαϊκών προβλημάτων, θα έλεγε εύκολα κανείς. Αφού, αν η Maggie, έβαζε τη σοβινιστική Βρετανία «πιο μέσα» στην Ευρώπη, τότε ο άλλος ισχυρός πόλος ίσως θα περιόριζε τη Γερμανική ηγεμονία. Και θα επέτρεπε σήμερα μια πιο ισορροπημένη ανάπτυξη της Ένωσης…
Δύο παρόμοιες μεταξύ τους σημαντικές δηλώσεις της Θάτσερ θα περάσουν στην Ιστορία. «Δεν υπάρχει Δημόσιο Χρήμα. Υπάρχουν μόνο λεφτά των φορολογουμένων». Και «Δεν υπάρχει κοινωνία, υπάρχουν άτομα».
Η μεν πρώτη δήλωση ξεπερνάει τα όρια μεταξύ των διάφορων -ισμών. Δεν είναι «νεοφιλελεύθερη», είναι σήμερα κοινός τόπος για όλους, πλην (των ισοπεδωτικά) Μαρξιστών-Λενινιστών (Μ-Λ)... Αν αυτό το είχε κατανοήσει νωρίτερα η Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, το Κοινωνικό Κράτος της Ευρώπης τώρα θα αισθανόταν καλύτερα... Αν, ακόμα περισσότερο, το είχαμε κατανοήσει και εμείς οι τσιφτετέλληνες, θα είχαμε γλιτώσει και τη σφοδρή θαλασσοταραχή, που τώρα αλύπητα, χωρίς σενάριο διαφυγής, μας πετάει προς τα βράχια. Είναι σημαντικό να σέβονται οι διαχειριστές (και οι διαχειριζόμενοι) αυτό που ονομάζεται δημόσιο χρήμα…
Όσο για τη δεύτερη (περί κοινωνίας που δεν υπάρχει) ιστορική δήλωση, είναι παρεξηγημένη, γιατί δεν έχει αποδοθεί σωστά (βρείτε την πραγματική εκδοχή/διατύπωση εδώ). Εντούτοις, η αληθινή πρακτική της Θάτσερ έδειχνε ότι κατά βάθος δεν σεβόταν την έννοια της κοινωνίας, παρά μόνο την έννοια των συστατικών της κοινωνίας, των ατόμων. Έβλεπε μόνο το εγώ, όχι και το εμείς. Όπως και να το κάνουμε, όσο και αν ακραία προσεγγίζεται από τους αντιπάλους της, η αείμνηστη ήταν ακραίων φρονημάτων. Επειδή όταν φεύγει κάποιος, πέρα από τα ζήτω και τα κάτω, πρέπει να μας μένει και κάποιο χρήσιμο συμπέρασμα, ας κάνουμε, λοιπόν, ένα λογαριασμό.
Παρέλαβε τη Βρετανία σε βαθύ «κάθισμα», σε παρακμιακή ακινησία και αποφάσισε να τη βάλει σε κίνηση, με παρατεταμένα ταρακουνήματα. Κάποιοι εχθροί της τη μέμφονται, γιατί το γινάτι της εκείνο απέναντι στα σκληροτράχηλα βρετανικά συνδικάτα, σίγουρα κατάφερε να τα ταπεινώσει. Αλλά, μαζί εξουθένωσε και τους θεσμικούς τους αντιπάλους, τους βιομηχάνους, διαλύοντας έτσι και την ίδια την οικονομία. Οι φίλοι της απαντούν ότι, εντάξει, «έδωσε» τη βιομηχανία, αλλά ανάπτυξε τις υπηρεσίες, οπότε όσες θέσεις εργασίας χάθηκαν, αναπληρώθηκαν και με το παραπάνω.
Δεν μας ενδιαφέρει αν η αείμνηστη ήταν Νεοφιλελεύθερη, ή μάλλον νεοσυντηρητική. Αν έκανε μόνο δραματικά σκληρές οικονομικές, χωρίς συνάμα και τις δέουσες πολιτικές μεταρρυθμίσεις. Κι εδώ τσακώνονται οι θαυμαστές της και δεν συμφωνούν. Δεν έχει και μεγάλη σημασία. Φεύγοντας, δεν άφησε στο νησί μεγάλες τραγωδίες, ούτε επιτυχίες πίσω της. Ο Spectator δημοσίευσε 6 κρίσιμα γραφήματα (Margaret Thatcher in six graphs) που περιγράφουν με αριθμούς τις επιδόσεις της δεκαετίας Θάτσερ. Και δείχνουν ότι αυτές είναι ίδιες με τους μέσους όρους των επιδόσεων των τελευταίων 50 χρόνων στη χώρα της. Άρα οι μέσοι αριθμοί δεν άλλαξαν δραματικά λόγω Θάτσερ.
Τις ιδέες άλλαξε η αείμνηστη πλέον βαρόνη. Και εδώ αξίζει να σταθούμε. Αφού θυμίσουμε ότι τα λεγόμενα Ρεηγκανόμικς, δεν ήταν του Ρέηγκαν, αλλά των συμβούλων του. Ενώ η Θάτσερ είχε ολοφάνερα δική της παραγωγή ιδεών, άρα σε αυτήν και όχι στον Ρέηγκαν θα δώσουμε τα κοπυράιτς και τα «ιστορικά εύσημα». Άλλωστε ποιος πήρε είδηση το θάνατο του Αμερικανού πριν 9 χρόνια;
Διαπίστωσε, λοιπόν, η Θάτσερ ότι η ατομικότητα ήταν υποτιμημένη, σε μια εποχή που υπερτιμούσε τη συλλογικότητα. Και ξεκίνησε τη σχετική φασαρία, που πουθενά δεν πέρασε απαρατήρητη. Γιατί η επιρροή αυτής της διαπίστωσης πέρασε overseas, έφτασε Ευρώπη, Αμερική, παντού στον πλανήτη. Βοήθησε τον υπαρκτό σοσιαλισμό να αυτοδιαλυθεί και να ξεφουσκώσει επιτακτικά και αποφασιστικά. Συγκλόνισε (όλων των βιολιών) την Αριστερά, αρχικά τους διανοούμενους όπως ο Άντονυ Γκίντενς, μετά και τους πολιτικούς που αυτοί επηρέαζαν, εν προκειμένω τον Τόνυ Μπλαιρ. Ανακλαστικά η επιρροή αυτή πέρασε σε όλη την Σοσιαλδημοκρατία (ΣΔ), έφτασε στον Σρέντερ και σε όλη την υπόλοιπη Ευρώπη. Έτσι ώστε όλοι οι αντίπαλοί της ΣΔ να την θεωρούν πλέον ηττημένη, επειδή κιότεψε και έγινε Νεοφιλελεύθερη (ΝΦ). Αυτή η συζήτηση είναι βέβαια ακόμα ανοιχτή, δεν έχει ολοκληρωθεί (θυμηθείτε «Είναι ο Σοσιαλφιλελευθερισμός, ηλίθιε!» και «Είναι ο Σοσιαλφιλελευθερισμός, ηλίθιε! (ΙΙ)»).
Και μη μου πει κανείς, μα για ποια Αριστερά μιλάς, αφού η ΣΔ δεν είναι Αριστερά. Ξέρω, ξέρω, επειδή το γελοίο δεν έχει όρια στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας, εδώ όλοι οι κιμπάρηδες τσιφτετέλληνες έχουν άλλη γλώσσα από όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Παντού στον πλανήτη τη ΣΔ τη θεωρούν Αριστερά, γιατί οι άλλοι λαοί είναι ΝΦ… Ενώ εμείς οι καψουρομπάμπαλοι τη θεωρούμε Δεξιά, γιατί είμαστε και πολύ «Αριστεροί», άμα λάχει, να πούμε, οι καθ’ ημάς καρμοίρηδες…
Πάμε τώρα στο σημαντικότερο. Η Θάτσερ άθελά της, λοιπόν, επηρέασε τόσο πολύ τον πλανήτη. Ας το εξηγήσουμε αναλυτικότερα. Βρήκε μπροστά της το «κόλλημα» μιας βαρεμένης ακινητοποιημένης κοινωνίας και αποφάσισε να προχωρήσει στο δέον «ξεκόλλημα». Το κλειδί για αυτό το ξεκόλλημα ήταν να δοθεί μεγαλύτερη αξία στο υποτιμημένο εγώ, που το είχε παραγκωνίσει το υπερτιμημένο εμείς. Για τη Θάτσερ στη Βρετανία, αλλά πρακτικά αυτό το ιδεολογικό στάτους κυριαρχούσε παντού. Αν και μιλούσε για πειθώ, χωρίς να πείσει, προχώρησε σε σκληρές, σφοδρές, ενίοτε βάρβαρες συγκρούσεις. Αλλά αυτές αντί για ξεκόλλημα, φέρνουν νέο κόλλημα.
Όταν συγκρούονται μεταξύ τους ξερά καύκαλα, συνήθως παράγεται, μεγάλος θόρυβος, πολλά συντρίμια και μικρό θετικό αποτέλεσμα. Όταν λύνεις τα προβλήματα με εκρηκτική σφοδρότητα και όχι με ελεγχόμενη πίεση, πάλι τα ίδια. Σαν τον δυναμιτιστή ψαρά στη θάλασσα, κάνεις μεγάλο κρότο, προκαλείς μεγάλη καταστροφή, πιάνεις μικρή σχετικά ψαριά… Η σφοδρότητα στην πολιτική σύγκρουση σου εξασφαλίζει ισχυρό σαματατζήδικο επικοινωνιακό αποτέλεσμα, αλλά ανίσχυρο και χλωμό πολιτικό αποτέλεσμα. Κάτι τέτοιο δεν το υπολογίζεις, αν είσαι συνειδητά ή όχι λαϊκιστής. Και η Maggie ήταν (συνειδητά ή όχι) λαϊκίστρια.
Δεν είναι τυχαίο ότι έμεινε ως ρετσινιά η έννοια ΝΦ, για όσους από φιλελεύθεροι ξεπερνούν τα όρια της λογικής και γίνονται φιλελευθεριάζοντες. Βασική δογματική συνομολογία στην ελευθεριάζουσα σκέψη τους είναι το Δόγμα «ο φόρος είναι κλοπή». Από πίσω της αυτή η συνομολογία κουβαλάει πολλά καλαμπούρια, θεωρητικά και μετά πρακτικά, πάντα γελωτοποιά.
Τα κλειστά θεωρήματα, όπως ο σκληρός ελευθεριάζων ΝΦ και ο Μ-Λ, προσεγγίζουν προκρούστικα την ανοιχτή ζωή. Προσπαθούν δηλαδή να υποτάξουν την πραγματικότητα, την ανοιχτή κοινωνία, να την κλείσουν στους στενούς θεωρητικούς κορσέδες τους. Αυτή, όμως, πάντα είναι πιο μεγάλη και πιο σύνθετη από αυτά τα μικρά μωροφιλόδοξα κλειστά θεωρήματα, από τους -ισμούς που μεγαλοπιάνονται, επιδιώκοντας να της κλείσουν τα δύο πόδια σε ένα παπούτσι…
Και το αποτέλεσμα πάντα είναι να αποτυγχάνουν αυτά τα κλειστά θεωρήματα (τα χτεσινά, τα τωρινά και τα μελλοντικά), ενώ ταυτόχρονα ταλαιπωρούν και την κοινωνία. Έτσι όμως θα συνεχίσουν όλα να πορεύονται, αυτό είναι κάτι πέρα από τις δυνατότητες του μικρού πεπερασμένου ανθρωπάκου, που νομίζει ότι κάποτε θα την τιθασέψει την άπειρη φύση. Είτε με το να γίνει αυτός άπειρος (τρομάρα του), είτε με το να περιορίσει τη φύση καθιστώντας την πεπερασμένη (καλή του νύχτα)…
Ας είναι ελαφρύ το χώμα, που θα σκεπάσει τον δογματισμό σου, αείμνηστη Maggie. Ενώ οι λάτρεις σου (ΝΦ) και οι εχθροί σου (Μ-Λ) θα συνεχίσουν να τσακώνονται εκτός θέματος και ματαίως…
23°
