Αν κανείς επιχειρήσει να αλλάξει τη λέξη «Αμερικανός» - «Αμερική» με το «Γερμανός» - «Γερμανία» και αν ο ίδιος θεατής - ακροατής ανεχθεί τη μετάλλαξη του όρου «Θεός» με τον όρο «δύναμη - ισχύ» τότε η ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ συμπίπτει και σημειολογικά παραπέμπει στην ομιλία του Αδόλφου Χίτλερ το 1933 μόλις ανέλαβε χρέη Καγκελαρίου μετά από εκλογές.
Όλοι εκείνοι που στοιχημάτιζαν στη σταδιακή επαναφορά του αμερικανού προέδρου σε δρόμους ομαλούς και πολιτικές συμβατικές λόγω του μηχανισμού διοίκησης των ΗΠΑ, φαίνεται να απογοητεύονται. Ο Ντόναλντ Τραμπ, όπως όλοι οι λαϊκιστές ηγέτες στην Ιστορία του ανθρώπινου γένους, αναρριχώνται στην εξουσία από μαχητικές μειοψηφίες, έχουν ημερομηνία λήξης και κατά την περίοδο κυριαρχίας τους επέρχονται μείζονες ή ελάσσονες καταστροφές. Ορισμένοι χαρακτηρίζουν αυτές τις περιόδους ως δικλίδες ασφαλείας και αναδιάρθρωσης των οικονομιών μετά από μία διαχρονική, αδιέξοδη και σφαιρική κρίση κέρδους αλλά και των αξιών που συνόδευαν την πρωθύστερη περίοδο. Η ανθρωπότητα έχει εισέλθει σε αυτή την περίοδο αναδιάρθρωσης από την πρώτη εκδήλωση της κρίσης το 2008. Η εκλογή Τραμπ ήταν μία αναπόφευκτη, ως φαίνεται, εξέλιξη μετά την εξίσου αναπόφευκτη αποδοχή του συστήματος των παγκόσμιων ισορροπιών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δύο είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της κρίσης. Το πρώτο αφορά την τάση εκμηδένισης του κέρδους στην παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Το δεύτερο αφορά την άμεση επίπτωση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 έως σήμερα. Πρόκειται για την εφιαλτική κλιμάκωση των ανισοτήτων εντός των μητροπόλεων του καπιταλισμού αφενός, εντός των κοινωνιών των αναδυόμενων οικονομικών δυνάμεων αφετέρου, αλλά και μεταξύ των κυρίαρχων οικονομικά δυνάμεων της Δύσης και των υπολοίπων. Αυτή η κυρίαρχη αντίφαση οδηγεί σε Τραμπ, σε Πούτιν, σε Λεπέν, σε Γκρίλο, σε Ερντογάν, αλλά και σε ISIS, σε Αλ Κάιντα, σε εκρήξεις ρατσισμού, σε φαινόμενα αποσύνθεσης όπως το Brexit, σε αναστολή ελευθεριών, σε μείζονες ή ελάσσονες περιφερειακές συγκρούσεις και ανακατατάξεις σφαιρών επιρροής. Με λίγα λόγια οι μηχανισμοί του εκφασισμού οδηγούν στην αναδιάταξη του κυρίαρχου οικονομικού μοντέλου με ή χωρίς παγκόσμια πολεμική ρήξη.
Σε αυτό το πλαίσιο, το 2017 αποκτά περιεχόμενο «κομβικής αλλαγής» για τα παγκόσμια πράγματα. Σε αυτό δυστυχώς συμφωνούν όλα τα γνωστά και λιγότερο γνωστά «Think Tank» ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης (συντηρητικά - προοδευτικά) και ανεξαρτήτως εθνικής καταβολής.
Πώς λοιπόν θα εξελιχθούν οι διεθνείς σχέσεις, οι παγκόσμιες οικονομικές εξαρτήσεις, οι συσχετισμοί μεταξύ των κυρίαρχων δυνάμεων αλλά και οι εν εξελίξει δυναμικές (τοπικές - περιφερειακές) εντός του 2017;
Ας επιχειρήσουμε, λοιπόν, την ανίχνευση αυτού του οδικού χάρτη.
1. Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2017 αναμένεται η περαιτέρω σκλήρυνση του αμερικανικού νομίσματος με άμεση επίπτωση στο εξωτερικό χρέος χωρών που συνδέεται άμεσα με το δολάριο. Χώρες όπως η Τουρκία, η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Αίγυπτος και άλλες πολλές θα υποστούν vertigo από την αναπροσαρμογή αυτή.
2. Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου θα είναι μεν υπαρκτή αλλά όχι τόσο σημαντική ώστε να επιτρέψει σε χώρες όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία, η Βενεζουέλα, η Νιγηρία, η Ινδονησία, να ισοφαρίσουν τις δραματικές απώλειες εισοδήματος από την προηγούμενη περίοδο της δραματικής πτώσης της τιμής των υδρογονανθράκων. Για πρώτη φορά η Σαουδική Αραβία προγραμματίζει για το 2018 την πώληση στην ελεύθερη αγορά ποσοστού της ARAMCO με ό,τι αυτό συνεπάγεται και σε ό,τι παραπέμπει.
3. Κατά το 2017 θα παρακολουθήσουμε την περεταίρω συρρίκνωση του διεθνούς εμπορίου και κατά συνέπεια την καθίζηση των ναύλων στις διεθνείς μεταφορές αλλά και της αξίας των εμπορικών σκαφών που διασφαλίζουν τις θαλάσσιες μεταφορές.
4. Το 2017 θα χαρακτηρίσει άμεσα και ενδεχομένως δραματικά την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις σχέσεις εντός του πυρήνα της, την Ευρωζώνη. Δεν τίθεται ζήτημα ανακοπής της τάσης αποσύνθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αντίθετα τίθεται ζήτημα επιτάχυνσης ή επιβράδυνσης του ρυθμού αποσύνθεσής της. Η Γαλλία, η Ιταλία και η Γερμανία θα υποστούν τη βάσανο των εκλογικών αναμετρήσεων. Η πιθανότερη διάταξη των υποψηφίων για την προεδρία της Γαλλικής Δημοκρατίας θα είναι Λεπέν, Φιγιόν, Μακρόν. Η Μαρίν Λεπέν με τα σημερινά δεδομένα θα είναι ακατόρθωτο να επιβληθεί στο β΄ γύρο της αναμέτρησης. Η διαφορά μεταξύ του Μακρόν και του υπερσυντηρητικού Φιγιόν πιθανώς να περιοριστεί σε μία εκατοστιαία μονάδα.
Στη Γερμανία αναμένεται επικράτηση της Άγκελα Μέρκελ με απώλειες και σχηματισμό κυβέρνησης με τους ανανεωμένους Πράσινους και τη Σοσιαλδημοκρατία. Το δίδυμο Μακρόν - Μέρκελ αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας για την καταρρέουσα ευρωπαϊκή δυναμική. Το δίδυμο Φιγιόν - Μέρκελ θα είναι προβληματικότερο.
Στην Ιταλία αναμένεται ενίσχυση του Μπέπε Γκρίλο και της αντισυστημικής λεγόμενης ψήφου. Πρόκειται για την 3η οικονομία της Ευρωζώνης. Η ενίσχυση του Γκρίλο θα επιφέρει επίταση της αποσύνθεσης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
5. Η Ρωσία θα επιχειρήσει κατά το 2017 την περεταίρω εκμετάλλευση του «αντισυστημικού» κινήματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μάλιστα χωρίς προσχήματα. Η σταδιακή ελάφρυνση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας από τον άξονα Γαλλίας - Ιταλίας, Ισπανίας, Ελλάδας και εμμέσως της Μεγάλης Βρετανίας, θα ενισχύσει τη «Συμμαχία του Φόβου» γύρω από την Πολωνία, με τις Βαλτικές χώρες, την Αυστρία, τη Σλοβενία, τη Ρουμανία και τη Σουηδία. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία είναι διαλλακτικότερες έναντι της Ρωσίας. Η ενίσχυση των σχέσεων ΗΠΑ - Ρωσίας θα ανατρέψει τους συσχετισμούς σε Μολδαβία - Γεωργία και Ουκρανία ανακόπτωντας την τάση δυτικοποίησης αυτών των χωρών.
6. Η Τουρκία θα επανέλθει στο προσκήνιο διεκδικώντας σφαίρα επιρροής στο Βόρειο και Κεντρικό Ιράκ και τη Συρία. Η αλλαγή της στρατηγικής της είναι ήδη εκφρασμένη. Οι ΗΠΑ θα είναι διατεθειμένες λόγω απαγκίστρωσης να της παραχωρήσουν το προνόμιο εκπροσώπησης του σουνίτικου (μη κουρδικού) στοιχείου στη γραμμή Νερμπίλ-Κιρκούκ-Μοσούλης κατά τα πρότυπα της συνθήκης της Λοζάνης και της συμφωνίας Σάικς - Πικό. Η τάση αυτή θα φέρει στην επικαιρότητα τη διαχρονική αντιπαλότητα Τουρκίας - Ιράν για τις σφαίρες επιρροής. Η Τεχεράνη, που εισήλθε σε εκλογικό έτος, θα διεκδικήσει τα κεκτημένα της. Άλλωστε αναμένεται εντός του 2017 σημαντική επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ - Ιράν με βασικό αφανή νικητή αυτής της αντιπαλότητας το Ισραήλ. Κατά την εκλογική αναμέτρηση στο Ιράν δεν αναμένεται ουσιαστική μεταβολή στους κυρίαρχους συσχετισμούς. Η επιβάρυνση των περσο-αμερικανικών σχέσεων πιθανότατα να ευνοήσει τους σκληροπυρηνικούς. Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα.
7. Ο πόλεμος στη Συρία δεν θα λήξει εντός του 2017. Η Τουρκία θα διεκδικήσει στρατιωτικό έλεγχο ανατολικότερα του Αλ Μπαμπ, με τις ευλογίες των Ρώσων, των Αμερικανών και του… Άσαντ. Ο Ερντογάν θα «χωθεί» ακόμη περισσότερο στον «Βούρκο της Μεσοποταμίας» κατά τη γνωστή ρήση των τούρκων επιτελαρχών για να αποδυναμώσει κατά το δυνατόν τον κουρδικό παράγοντα. Το προσφυγικό ζήτημα θα εξακολουθήσει να τρομοκρατεί την Ευρώπη προσφέροντας στην Άγκυρα άσο διαπραγμάτευσης με τους Ευρωπαίους. Η πτώση του ISIS σε Μοσούλη και Ράκα δεν θα επιφέρει τη μείωση της τρομοκρατικής απειλής. Το αντίθετο. Εκτιμάται ότι θα αυξηθεί η διεθνοποίηση των χτυπημάτων.
8. Το 2017 θα χαρακτηριστεί από την ποιοτική αλλαγή στις σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας. Θα ενισχυθεί η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στον Ειρηνικό, θα επεκταθούν τα παιχνίδια πολέμου στη Σινική Θάλασσα, θα ενισχυθεί η αμερικανική «θηλειά» γύρω από την Κίνα (Κορέα, Ιαπωνία, Φιλιππίνες, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ινδικός) και θα διατρανωθεί η αντίθεση της Ουάσιγκτον στο δόγμα της πολιτικής της μίας Κίνας με ό,τι αυτό συνεπάγεται στη διαμόρφωση των σχέσεων στην Ανατολική Ασία (συμπεριλαμβανομένων της Ινδίας και του Πακιστάν).
Βιώνουμε το Τέλος Εποχής μιας περιόδου από το 1945 έως σήμερα. Στη μεταβατική αυτή περίοδο, όπως και εκείνης του Μεσοπολέμου, οι κοινωνίες δεν είναι έτοιμες ούτε και διατεθειμένες να αλλάξουν σημεία αναφοράς και συνήθειες. Ο Λαϊκισμός μέσω του εκφασισμού των συστημάτων ελέγχου προωθεί την αμεσότερη αλλαγή της μεγάλης εικόνας με την επιβολή ενός κυρίαρχου «Θεάματος». Αυτό του Έθνους - Γένους, της ισχύος, του Θεού και της Προστασίας. Η «Γκουέρνικα» ήταν το επίκεντρο του πειραματισμού αυτού, τότε, κατά τον Ισπανικό Εμφύλιο. Ο Πικάσο το αντιλήφθηκε. Εμείς;
Δεν υπάρχει χειρότερη κατάντια από την ανοικτή «διαπαιδαγώγηση» της κοινωνίας στην παρανομία και στον χρηματισμό. Η κυβέρνηση έχει ευθύνη και πρέπει να την αναλάβει
12°
