Ακούω στο ραδιόφωνο μια διαφήμιση ελληνικής μάρκας ηλεκτρικών συσκευών. Αναφέρεται στο παρελθόν, όταν είχαμε τραπεζομάντιλα αντί για σουπλά, κάναμε ησυχία για να κοιμηθεί ο μπαμπάς το μεσημέρι και είχαμε και τις συγκεκριμένες συσκευές.
Ας ξεπεράσουμε την εξιδανίκευση ενός παρελθόντος –που στην πραγματικότητα ήταν για τους περισσότερους γεμάτο προβλήματα και στερήσεις– και ας σταθούμε σε κάτι που αποσιωπά η διαφήμιση: Στο γεγονός ότι τα προϊόντα της εταιρeίας τότε κατασκευάζονταν στην Ελλάδα και τώρα κατασκευάζονται στην Πολωνία. Στην ίδια χώρα κατασκευάζονται και ηλεκτρικές συσκευές και για άλλες ελληνικές φίρμες που ήταν διάσημες πριν μερικές δεκαετίες.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό. Λίγο πολύ οι κάτοικοι όλων των ανεπτυγμένων χωρών καταναλώνουν πλέον προϊόντα των οποίων η παραγωγή έχει μεταναστεύσει σε χώρες με μικρότερο εργατικό κόστος. Η μεγάλη αυτή αλλαγή έφερε ανακατατάξεις και ανατροπές στις οικονομίες των πλούσιων χωρών. Υπάρχουν χώρες που είδαν την ανεργία να εκτινάσσεται, αλλά υπήρχαν και άλλες που κατόρθωσαν να αντικαταστήσουν την παραγωγή που έχασαν με την παραγωγή άλλων προϊόντων, ανταγωνιστικών και περιζήτητων στην αγορά.
Μια παλιά μαρξιστική θεώρηση της ανεργίας έβλεπε τη «μεγάλη στρατιά των ανέργων» σαν το εφεδρικό εργατικό δυναμικό που θα μεγάλωνε την προσφορά εργασίας και θα έριχνε τα μεροκάματα. Πολλοί, που επιμένουν να ερμηνεύουν μαρξιστικά την ελληνική κρίση, βλέπουν την ανεργία στη χώρα μας σαν το αποτέλεσμα της επιδίωξης του κεφαλαίου για περισσότερα κέρδη, αγνοώντας ότι εκτός από τους εργαζόμενους η κρίση έχει χτυπήσει και τις επιχειρήσεις.
Όμως η ανεργία δεν είναι παντού υψηλή. Παρά τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, οι σκανδιναβικές χώρες, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία, αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά ανεργίας. Τα εισοδήματα στις χώρες αυτές μπορεί να μην αυξάνονται με τον ρυθμό που αυξάνονταν τις προηγούμενες δεκαετίες, αλλά έχουν σταθεροποιηθεί και παρουσιάζουν μικρή άνοδο.
Ούτε ο καπιταλισμός ούτε η παγκοσμιοποίηση φέρνουν αυτομάτως την ανεργία. Ο τρόπος που αντιμετωπίζουν οι οικονομίες τις προκλήσεις της εποχής ανεβάζει ή κατεβάζει τους δείκτες της απασχόλησης. Γι’ αυτό και η Ελλάδα βρίσκεται στον αντίποδα των χωρών με τη χαμηλή ανεργία.
Η πρόβλεψη του Πόουλ Τόμσεν ότι θα χρειαστούν 21 χρόνια για να επιστρέψει η ανεργία στα επίπεδα που βρισκόταν πριν την έναρξη της κρίσης αντιμετωπίστηκε με ειρωνικά σχόλια από κυβερνητικά στελέχη. Με την άνεση που έχουν εκείνοι που έπεσαν μέσα στις προβλέψεις τους, ξεκίνησαν έναν ακόμη καβγά με το ΔΝΤ.
Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω πόσο παρακινδυνευμένες είναι τόσο μακροχρόνιες προβλέψεις, ωστόσο είναι προφανές ότι η διάψευση ή η επιβεβαίωσή τους δεν θα γίνει σε συνθήκες εργαστηρίου. Η στάση, οι αποφάσεις και η δράση των ανθρώπων και των κυβερνήσεων θα επηρεάσει την έκβαση των πραγμάτων.
Μια κανονική κυβέρνηση θα απαντούσε στον Τόμσεν ότι η πολιτική που εφαρμόζει θα φέρει επενδύσεις, οι οποίες θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Πώς όμως να το πει όταν το πραγματικό όραμά της είναι η εξάλειψη της ανεργίας με την πρόσληψη των πάντων στο δημόσιο; Όραμα που, βεβαίως, δεν μπορεί να το πραγματοποιήσει, αλλά μονιμοποιεί τουλάχιστον όσους προσέλαβαν οι δήμοι για λίγους μήνες.
Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις επενδύσεις. Όχι μόνο γίνονται ελάχιστες νέες επενδύσεις, αλλά πολλές επιχειρήσεις αποχωρούν από τη χώρα. Αυτό δεν δείχνει να απασχολεί την κυβέρνηση. Καμία πρωτοβουλία δεν αναλαμβάνει για να ανακοπεί η φυγή των επιχειρήσεων. Επιπλέον η διαρκής πολιτική αβεβαιότητα οδηγεί στην αναβολή ή στο πάγωμα επενδυτικών σχεδίων.
Η επιθυμία της κυβέρνησης είναι να μειωθεί η ανεργία, χωρίς να χρειαστεί να αλλάξει όσα δυσκολεύουν την επιχειρηματικότητα. Θέλει να ελπίζει ότι παρά την ασφυκτική φορολογία, τις τεράστιες ασφαλιστικές εισφορές, την κατάσταση της δημόσιας διοίκησης και την αργοπορία των δικαστηρίων θα γίνει ένα θαύμα και οι άνεργοι θα βρουν δουλειά.
Ο ελληνικός πελατειακός κρατισμός μάχεται να επιβιώσει σε βάρος των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα, των ανέργων, των νέων, αλλά και των παραγωγικών δημοσίων υπαλλήλων. Κάθε νέος διορισμός κομματικών πελατών στο δημόσιο, κάθε προνόμιο που παρέχεται ή διατηρείται, κάθε σύνταξη σε πενηντάρηδες, θέλει φόρους για να χρηματοδοτηθεί. Και κάθε νέος φόρος κόβει θέσεις εργασίας. Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να προκόψει έτσι.
Η διάψευση ή η επιβεβαίωση των προβλέψεων Τόμσεν εξαρτάται από τη διάσωση ή όχι του πελατειακού κρατισμού. Όσο εκείνος θα επιβιώνει σε βάρος της παραγωγικής οικονομίας, τόσο η ανεργία δεν θα μειώνεται.
9°
