Αν στο χώρο της αντιπολίτευσης τα πράγματα, ως συνήθως, ήταν μπερδεμένα, από την πλευρά της κυβέρνησης ήταν ξεκάθαρα: Η συγκέντρωση των «Παραιτηθείτε» έπρεπε να στοχοποιηθεί, να απαξιωθεί πάση θυσία. Ήξεραν αυτοί γιατί. Γιατί εδώ δεν κινδύνευε απλώς η σταθερότητα μιας κυβέρνησης. Αλλά ένας πανίσχυρος ιδεολογικός μύθος που διαρκεί αλώβητος 4 δεκαετίες. Ο μύθος του Γιώταχι Λαού. Αυτοί είναι οι «φίλοι του λαού», αυτοί μόνο αντιπροσωπεύουν το λαό, αυτοί μιλούν στο όνομά του και αυτοί μόνο διαδηλώνουν εκ μέρους του απέναντι στις κυβερνήσεις, απέναντι στους «από πάνω».
Μέχρι που τα παιχνίδια της ιστορίας φέρνουν έτσι τα πράγματα και τώρα αυτοί είναι οι «από πάνω». Αυτοί είναι οι άθλιες κυβερνήσεις που βάζουν φόρους και μειώνουν τις συντάξεις. Και μόλις τώρα κάποιοι άλλοι πολίτες θέλουν να διαδηλώσουν όπως πάντα κατά της κυβέρνησης, αποκαλύπτεται η παρεξήγηση: Δεν είναι υπέρ των διαδηλώσεων παρά μόνο αν τις κάνουν οι ίδιοι. Δεν είναι κατά της κυβέρνησης παρά μόνο αν δεν είναι αυτοί στη θέση της. Και δεν είναι καθόλου με το λαό, αν δεν είναι ο δικής τους ιδιοκτησίας «λαός», αυτός που διαδηλώνει κατ’ επάγγελμα.
Επειδή ήξεραν ότι αυτό που παίζεται εδώ είναι η αρχή του τέλους μιας μακράς ιδεολογικής κυριαρχίας, γι’ αυτό αντέδρασαν με τόση βιαιότητα. Υπουργοί 18 μηνών συμπεριφέρονται με τόσο καθεστωτισμό που θα ζήλευαν η σύζυγος Τσαουσέσκου και η χήρα Χόνεκερ. Οι κατηγορίες για μια διαδήλωση που δεν είχε καν πραγματοποιηθεί ακομα, ότι βρίσκεται στα «όρια συνταγματικής ανοχής», βρίσκονται οι ίδιες στα όρια συνταγματικής εκτροπής. Γιατί το δικαίωμα του ειρηνικού συνέρχεσθαι είναι θεμελιώδες για το ελληνικό σύνταγμα. Οι κατηγορίες ότι οι διαδηλωτές μιας αντικυβερνητικής συγκέντρωσης «κινούνται εχθρικά στη χώρα», έχουν να ακουστούν από τον καιρό των έκτακτων στρατοδικείων της χούντας.
Ενώ οι αντιδράσεις της συμπολίτευσης είναι ευανάγνωστες, η αμηχανία των κομμάτων της αντιπολίτευσης προκαλεί αληθινή απορία. Φοβούνται και να δηλώσουν ότι συμμετέχουν μη κατηγορηθούν, λες και σε διαδηλώσεις δεκαετιών δεν συμμετείχαν πάντα όσα κόμματα ήθελαν. Το bullying που έχουν υποστεί αυτά τα χρόνια είναι τόσο μεγάλο που φοβήθηκαν την πραγματοποίηση της συγκέντρωσης, έστω και ερήμην τους. Ανέλυαν τα συνθήματα της συγκέντρωσης, τι σημαίνει «παραιτηθείτε», ποιο είναι το πολιτικό σχέδιο, εκλογές; Άλλη κυβέρνηση από αυτή τη Βουλή; Οικουμενική; Τι προτείνουν οι διαδηλωτές; Δηλαδή αν έλεγαν «Κάτω», «Τέλος», «Φτάνει», «Ως Εδώ», δεν θα υπήρχε πρόβλημα;
Σε μια πολιτική κίνηση που δεν κατευθύνεται κομματικά υπάρχουν πολλά προβλήματα, πολλές διαφορετικές φωνές και παράλληλες επιδιώξεις. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος του εκτροχιασμού, της αστειότητας, της αποτυχίας. Είναι και κατανοητοί και αναμενόμενοι οι φόβοι. Όμως η σπουδή τόσο πολλών ανθρώπων να διαχωρίσουν τη θέση τους είναι περίεργη. Μετά από 18 μήνες, μπορεί να γίνει μια αντικυβερνητική διαδήλωση; Είναι λογικό; Και κυρίως επιτρέπεται;
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης φοβούνται ό,τι δεν είναι ελεγχόμενο. Τα χρόνια του ανελέητου μπούλινγκ τους έχουν κάνει φοβισμένους. «Μη δίνετε όπλα στο Σύριζα να ξαναστήσει το διχασμό, το μόνο παιχνίδι που ξέρει καλά», λένε. Λες και χρειάζεται αφορμή, το προηγούμενο καλοκαίρι τα κόμματα της αντιπολίτευσης ψήφισαν το μνημόνιο Τσίπρα και του χάρισαν την πλειοψηφία που είχε χάσει και την ίδια στιγμή η κυβέρνηση τους κατηγορούσε ως τρόικα εσωτερικού και υπαλλήλους των δανειστών. Αν κάποιοι φοβούνται μήπως εξαγριώσουν το θηρίο, μάλλον δεν κάνουν γι’ αυτή τη δουλειά.
Νομίζω όμως ότι απ’ όλα αυτά περισσότερο σημαντικό είναι κάτι άλλο, που εξηγεί τη στάση τους. Κάτι που δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, συμβαίνει σε ολόκληρη την Ευρώπη όταν αντιμετωπίζει τους διάφορους Γκρίλο, Φάρατζ, Ιγκλέσιας, Λεπέν. Ο λαϊκισμός είναι ενθουσιώδης, ορμητικός, οι δυνάμεις της λογικής είναι «καθώς πρέπει», με τους «θεσμούς», υποτονικές.
Όταν ξέσπασε το καλοκαίρι των αγανακτισμένων δεν βλέπαμε μπροστά μας μόνο την εξέγερση των βολεμένων. Βλέπαμε και τη ριζοσπαστικοποίηση της άγνοιας. Έβλεπες νέα παιδιά στο Σύνταγμα να μιλάνε σαν να είναι συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ ΔΕΗ. Έβλεπες νέους άνεργους να φωνάζουν για «το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας», της οποίας η κομματική λαφυραγώγηση ήταν η αιτία για να είναι άνεργοι. Ο λαϊκισμός είναι πάντα συντηρητικός, δεν λύνει προβλήματα, κατασκευάζει «εχθρούς» για να διαιωνίσει τα προβλήματα. Επιβάλλει ακινησία την ώρα που δήθεν στρέφεται εναντίον του «συστήματος». Όχι φυσικά του δικού του, όχι του κυρίαρχου, αλλά των άλλων, των ξένων. Είναι εναντίον της Ευρώπης, των Γερμανών, των Εβραίων, των μεταναστών, και ποτέ εναντίον των αιτιών που δημιουργούν τα προβλήματα. Όμως η ρητορική του είναι φλογερή, ενθουσιώδης, παθιασμένη, γεμάτη τραγούδια, συνθήματα, χορούς και σηκωμένα χέρια.
Δεν θέλω να δικαιολογήσω τους νέους, δεν είμαι από αυτούς που αθωώνουν τους δέκτες και τα ρίχνουν όλα στους πομπούς. Θα έπρεπε να είναι όλοι περισσότερο υποψιασμένοι και λιγότερο βολεμένοι. Αλλά έχω την αίσθηση ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης δείχνουν τόσο καθωσπρέπει που καταντάνε γκρίζα, τη μάχη εναντίον του λαϊκισμού δεν τη δίνουν οι ανακοινώσεις των κομμάτων αλλά οι αναρτήσεις στο Διαδίκτυο. Τα κόμματα του λεγόμενου ευρωπαϊκού τόξου δείχνουν έναν τόσο αφ’ υψηλού ρεαλισμό που προκαλεί λογικές υποψίες. Μπορεί η κυβερνητική προπαγάνδα να μιλάει για σχέδια «αριστερής παρένθεσης», αλλά όλοι ξέρουν την ανακούφιση ξένων και Ελλήνων με αυτή την κυβέρνηση που «περνάει» τα πάντα χωρίς να καίγεται η Αθήνα. Θα έπρεπε όλοι να ξεκαθαρίσουν μερικά πράγματα για να ξέρει και η κοινωνία τι πουλάει ο καθένας: Είναι ευχαριστημένοι με αυτά που «περνάει» η κυβέρνηση ή πρέπει να αλλάξει η πολιτική;
Κάνουν λάθος όσοι πιστεύουν ότι τα πράγματα είναι σε ράγες. Όσοι, ακόμα και αντιπολιτευόμενοι, πιστεύουν το κυβερνητικό σενάριο της ομαλής συνέχισης της ίδιας μιζέριας. Όσο η χώρα δεν βγαίνει από το τέλμα, ισχυρότερος παίκτης θα είναι ο λαϊκισμός. Σε συνθήκες μιζέριας και αποτυχίας, συνεχούς πτώσης και ύφεσης, τον τόνο θα δίνει πάντα ο λαϊκισμός. Και η καταστροφή θα είναι πάντα μια πιθανή εκδοχή. Τα κόμματα που πανευρωπαϊκά θα αντιμετωπίσουν το λαϊκισμό δεν θα είναι αυτά που υπερασπίζονται τον «παλιό κόσμο», αλλά αυτά που θα δείξουν ότι ο λαϊκισμός δεν υπερασπίζεται απλώς το παρελθόν, αλλά και τη χειρότερη εκδοχή του παρελθόντος. Αυτά τα οποία θα μιλήσουν πραγματικά με έναν «αντισυστημικό» λόγο. Αυτά που θα δώσουν τη μάχη με τον καταστροφικό εθνολαϊκισμό και στις πλατείες και στους τοίχους, των δρόμων και των κοινωνικών δικτύων. Με ακτιβισμό, με χιούμορ, με σάτιρα, με πειστικότητα, με πάθος. Ο «θεσμικός ρεαλισμός» φαίνεται πια πολύ κυνικός και γκρίζος στην ταραγμένη εποχή μας. Οι δυνάμεις της προόδου οφείλουν να διεκδικήσουν το «αντί», τα κινήματα, τους δρόμους και τις πλατείες, να δώσουν τις μάχες στην πραγματική ζωή, απέναντι στους δήθεν, στη συνωμοσία της μετριότητας, απέναντι στους συντηρητικούς που μεταμφιέστηκαν για να μείνουν ίδιοι.
