Mην κάνουμε τα ίδια λάθη

 Το Έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικόν ότι είναι αληθές

– Διονύσιος Σολωμός, 1798-1857

Με την επέμβαση του συμμαχικού στόλου Αγγλίας, Γαλλίας, Ρωσίας στις 20 Οκτωβρίου σωτηρίου έτους 1827 καταστρέφεται στο Ναβαρίνο ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος. Ετσι επέρχεται η λύτρωση των Ελλήνων από τον Ιμπραήμ αλλά και από τις εμφύλιες συγκρούσεις, οι οποίες οδήγησαν την επανάσταση στο τέλμα και στην επικείμενη συντριβή.

Aλίμονο, τι Έλληνες θα ήμασταν άλλωστε αν δεν είχαμε εμφύλιες διενέξεις, ειδικά κατά τη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα; Έκτοτε, με συνεχείς συνθήκες, συμβάσεις, πολέμους και παρεμβάσεις, πολλές νίκες και λίγες ήττες, φθάσαμε αισίως στο 1947 όπου με την ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων οριστικοποιήθηκαν τα σημερινά γεωγραφικά όρια της χώρας. Η διαρκής ειρήνη που επήλθε μετά τη λήξη του παγκοσμίου πολέμου για τους υπόλοιπους ευρωπαϊκούς λαούς, εδώ ήλθε λίγο αργότερα και πολύ οδυνηρότερα καθώς δεν αποφύγαμε έναν ακόμη εμφύλιο, τον καταστροφικότερο και ελπίζω τον τελευταίο.

Αξίζει να μνημονευθεί αυτή η απλή διαπίστωση, ότι δηλαδή και στους δύο μεγάλους αγώνες του λαού μας ενάντια σε ξένη κατοχή δεν αποφύγαμε την εμφύλια σύγκρουση. Προφανώς ο σοφός ελληνικός λαός βλέπει πάντα μπροστά και μάλιστα πράγματα τα οποία οι άλλοι δεν μπορούν να φανταστούν. Εμείς δεν είμαστε του τύπου άντε να απελευθερωθούμε και μετά βλέπουμε πώς θα τα βρούμε μεταξύ μας. Εμείς προβλέπουμε για να έχουμε! Τι νόημα έχει η ελευθερία αν δεν έχουμε λύσει τις διαφορές μας και δεν έχουμε εξασφαλίσει την αυριανή εξουσία; Τόσο μπροστά!

Δεν γνωρίζω τι ακριβώς σκέφρτεται ο καθένας από εμάς για τους εκάστοτε συμμάχους αλλά η ιστορική αλήθεια υπαγορεύει ότι σε δύο πολέμους όπου ηττηθήκαμε οδυνηρά (1897 και 1922) ήταν οι μόνες φορές κατά τις οποίες επιχειρήσαμε μόνοι μας.

Διδαχθήκαμε από αυτές τις συμφορές; Ναι.

Μάθαμε, αφενός το πόσο ακριβα πληρώνονται οι μεγαλοϊδεατισμοί και αφετέρου ότι σύμμαχοι υπάρχουν μόνον όταν ταυτίζονται οι επιδιώξεις τους και εξυπηρετούνται τα εθνικά συμφέροντά τους. Στην πραγματική ζωή και ιδιαίτερα σε επίπεδο εθνικών συμφερόντων δεν υπάρχουν «καλοί Σαμαρείτες» ούτε κανείς προσφέρει για «την ψυχή της μάνας του». Υπάρχουν συμφωνίες, δεσμεύσεις, κοινές βλέψεις και επιδιώξεις, αλλά πάνω από όλα το συμφέρον ενός εκάστου.

Το έργο όμως δεν τελειώνει, αν δεν τραγουδήσει η χοντρή (βλ. Μεγάλες Δυνάμεις). Έτσι κάπως κρίνεται εν πολλοίς και το μέλλον μας. Οι αδύναμοι παίκτες (μικρές χώρες) οδηγούνται συνήθως εκόντες άκοντες στις προκλήσεις της ιστορίας και στα εκάστοτε γεωπολιτικά διακυβεύματα. Προνοητικότητα, φρόνηση, ρεαλισμός, εθνική στρατηγική και ενότητα είναι μερικές από τις βασικές προϋποθέσεις για να επιτύχουν τους εθνικούς τους στόχους ή να αποφύγουν τα χειρότερα. Η απόφασή τους λοιπόν με ποιους εκ των ισχυρών η σύμπραξη θα αποδειχθεί επικερδής, είναι αποφασιστική για την τύχη τους.

Εμείς πετύχαμε σ’ αυτό; ΝΑΙ.

Για καλή μας τύχη και χάρις στην πολιτική ευφυΐα και οξυδέρκεια των εκάστοτε κυβερνώντων στους δύο παγκοσμίους πολέμους βρεθήκαμε στο πλευρό των νικητών. Για κακή τους τύχη ή από έλλειψη διορατικότητας οι ανταγωνιστές γείτονες (Βούλγαροι, Τούρκοι) συνέπραξαν με τους χαμένους ή, στην καλύτερη περίπτωση, παρέμειναν ουδέτεροι (Τουρκία, ΒΠΠ).

Σύμφωνα λοιπόν με το τι έγινε στα μέρη μας, από συμμαχίες καλά τα πήγαμε. Εκεί που δεν τα καταφέραμε ήταν η εξάρτηση από άλλους. Και αν οι πρώτοι Έλληνες του νεοϊδρυθέντος ανεξάρτητου κράτους είχαν πραγματικούς και βάσιμους λόγους, οι νέες και ειδικότερα οι μεταπολεμικές γενιές είμαστε αδικαιολόγητοι.

Οι εξαιρετικά περιορισμένες δυνατότητες του νεοπαγούς κράτους (κυρίως οικονομικές και παραγωγικές), σε συνδυασμό με τα μεγάλα γεωπολιτικά θέματα της περιοχής (ανατολικό ζήτημα, βαλκανικοί εθνικισμοί, ανταγωνισμοί των μεγάλων κ.λπ.) οδήγησαν σε μία μόνιμη κατάσταση εξάρτησης ακόμη και «προστασίας» με κάθε έννοια του όρου από τις μεγάλες δυνάμεις.

Αυτή η εξάρτηση διατηρήθηκε πολιτικά μέχρι το 1981, όταν ενταχθήκαμε ως ισότιμο μέλος στην ΕΟΚ. Δυστυχώς αυτή την τεράστια επιτυχία όλων των Ελλήνων δεν την αξιοποιήσαμε. Διότι ενώ θεωρήσαμε αυτονόητα τα οφέλη και τις απαιτήσεις μας, αγνοήσαμε και αγνοούμε συστηματικά τις υποχρεώσεις μας, θεωρώντας τες ως επαχθή και επιβαλλόμενα βάρη. Έτσι, στο λαϊκό υποσυνείδητο η εξάρτηση ισχύει ακόμη, χρεώνοντάς την μάλιστα στους ξένους και όχι στην άρνησή μας να συμμετέχουμε σε ένα σύστημα το οποίο απαιτεί ένα κράτος δικαίου, ευθύνης, αξιοκρατίας, αξιόπιστου θεσμικού πλαισίου, αξιοποίησης όλων των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας και δίκαιης κατανομής του πλούτου και των βαρών.

Και τώρα ήλθαν τα δύσκολα και τι αλήθεια κάνουμε; Σίγουρα έχουμε ξεκινήσει λάθος. Όπως κάθε απόκληρος βρίσκει παρηγοριά σε κάποιο ένδοξο παρελθόν του τύπου «(ο παππούς μου είχε ή θα μπορούσε να έχει το μισό Παγκράτι και άλλα σχετικά», έτσι και ως λαός βρήκαμε διέξοδο στο ένδοξο παρελθόν των Ελλήνων. Αλήθεια είναι αυτό και παγκοσμίως αναγνωρίζεται. Με τη διαφορά ότι απλώς δεν πληρώνονται οι ανεξόφλητες επιταγές της ιστορίας και ειδικά οι μεταχρονολογημένες (μην κοιτάτε που αυτές κράτησαν ζωντανή την εσωτερική οικονομία επί δεκαετίες).

Ακόμη χειρότερα, δεν υιοθετήσαμε κανένα από τα διδάγματα ούτε και τη σοφία των τιμώμενων προγόνων μας. Αντίθετα σπαταλούμε την κληρονομιά τους ως άφρονες και άσωτοι κληρονόμοι. Επιπλέον αρνούμεθα με επαρχιώτικη αγοραφοβία να υιοθετήσουμε τις καλές πλευρές του ευρωπαϊκού διαφωτισμού, έστω και αν αυτός κρατά τις ρίζες του από τους δικούς μας προγόνους. Υπάρχουν και χειρότερα; Ναι.

Με υπέρμετρο [νεοπλουτίστικο] εγωισμό αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα νέο μοντέλο συλλογικής συμβίωσης, μια κατ’ ευφημισμό δημοκρατία, στην οποία έχει πρυτανεύσει ο πιο σκληρός ατομισμός και στην οποία αποτελεί βασική αρχή ότι η ιδιοτέλεια υπερτερεί του κοινού συμφέροντος. Ουάου!! (σύμφωνα με τον τέως). Τρομάρα μας, εμείς βρεθήκαμε να κατηγορούμε τον απάνθρωπο νεοφιλελευθερισμό. Δικαίως κατά την άποψή μου κατηγορείται, αλλά όχι όμως και να κατηγορείται από εμάς...

Έτσι είμαστε εμείς, όλα δικά μας τα θέλουμε. Μονά κερδίζω, ζυγά χάνεις. Δυστυχώς, όμως, δεν παίζουμε μόνοι μας. Έτσι ήλθε η τελευταία και πιο επώδυνη πτώχευση δεδομένου ότι αυτή τη φορά πτώχευσαν οι καλομαθημένοι. Τα χρόνια της λεγόμενης ευμάρειας –ο θεός να την κάνει– λίγο πολύ όλοι επιδιδόμεθα στο τότε εθνικό σπορ να στηλιτεύουμε σε κάθε κοινωνική συναναστροφή και με κάθε ευκαιρία τα κακώς κείμενα στον τόπο μας τα οποία όμως πανδήμως και μαχητικά αρνούμεθα και τότε και σήμερα να αλλάξουμε.

Όλα τα γνωρίζαμε όλοι. Και μέσα μας γνωρίζουμε ότι αυτά μας έφεραν εδώ. Τα ρίχνουμε όμως όλα στους άλλους εντός και εκτός συνόρων και περιμένουμε το θαύμα… Δεν είμαι αρμόδιος να ομιλήσω περί θαυμάτων και μεταφυσικών προσδοκιών. Απλά και ταπεινά δεν πιστεύω. Αλλά μέχρι το θαύμα τι γίνεται ;

Το λιγότερο που μπορούμε είναι να μην κάνουμε τα ίδια λάθη. Λέγεται ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται, όμως δεν είναι αλήθεια. Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Οι άνθρωποι επαναλαμβάνονται. Αυτή είναι και η θεμελιώδης διαφορά των έξυπνων ανθρώπων και των λαών από τους άλλους. Οι πρώτοι κάνουν καινούργια λάθη ενώ οι δεύτεροι συνεχίζουν να κάνουν τα ίδια. Και για αυτούς η ιστορία όντως επαναλαμβάνεται και δυστυχώς δεν κατανοούν το γιατί…

Υ.Γ. Είμαι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο. Αλλά στο χειρότερο είμαι ο καλύτερος. Rene Coluche