Το κομματικό κράτος της μεταπολίτευσης καταρρέει κάτω από το δυσβάστακτο βάρος των προβλημάτων που το ίδιο δημιούργησε και συντήρησε. Μαζί του συμπαρασύρει τους «δημιουργούς του», το ΠΑΣΟΚ και τη Νέα Δημοκρατία. Απονευρωμένα από κάθε ιδεολογική αναφορά και ξεκομμένα από τις κοινωνικές διεργασίες, τα κόμματα εξουσίας αποτέλεσαν γραφειοκρατικούς μηχανισμούς αναδιανομής του εθνικού πλούτου μέσω των πελατειακών δικτύων που συστηματικά ανέπτυξαν και διατήρησαν.
Στο μετεκλογικό περιβάλλον, κάθε προσπάθεια ανασύστασης του παλαιού κομματικού σκηνικού είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Ενδεχόμενες ευκαιριακές συμμαχίες, αλλαγές προσώπων ή συμβόλων δεν πρόκειται να έχουν ουσιαστικό αποτέλεσμα καθώς είναι ολοφάνερη η αναντιστοιχία τους με τις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Δεν φτάνουν μόνο τα νέα υλικά για αναπαλαίωση του παλαιού κομματικού κτιρίου, οι καιροί απαιτούν το γκρέμισμά του και νέο φρέσκο οικοδόμημα.
Με πρόδηλη την αδυναμία των παλαιών κομμάτων εξουσίας να αναγεννηθούν, είναι βέβαιο ότι νέοι πολιτικοί σχηματισμοί θα αναδειχθούν προκειμένου να καλύψουν το κενό αντιπροσώπευσης που δημιουργεί η αναπόφευκτη συρρίκνωση των άλλοτε κραταιών κυβερνητικών κομμάτων. Κάθε νέο ή παλιό κόμμα που φιλοδοξεί να καλύψει το κενό που δημιουργεί η κατάρρευση των κομμάτων εξουσίας δεν σηματοδοτεί απαραιτήτως και το καινούργιο που χρειάζεται ο τόπος. Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατόν να αποτελέσουν σοβαρή εναλλακτική πρόταση εξουσίας τα κόμματα της αριστεράς σε οποιαδήποτε εκδοχή της, διότι όλα αυτά τα χρόνια ήταν οι δορυφόροι των κομμάτων εξουσίας που με τις ιδέες, τις προτάσεις και τη στάση τους παρείχαν την ιδεολογική νομιμοποίηση στην αδιέξοδη κυβερνητική πολιτική του δικομματισμού.
Οι παλαιές διαχωριστικές γραμμές γύρω από τον άξονα «αριστεράς-δεξιάς» λειτουργούν παραπλανητικά, συσκοτίζουν και δεν επεξηγούν. Απέναντι στον ιδεολογικό χυλό που ισοπεδώνει και αποκρύπτει επιμέρους συμφέροντα και επιθυμίες και ενισχύει τα επικίνδυνα αριστεροδέξια άκρα οφείλουμε να αναδείξουμε τα χαρακτηριστικά του νέου περιβάλλοντος και ταυτόχρονα να εκφράσουμε με σαφήνεια τις κατευθύνσεις του νέου φιλελεύθερου μεταρρυθμιστικού χώρου:
Ο φιλελεύθερος μεταρρυθμιστικός χώρος είναι προοδευτικός. Αγκαλιάζει την κοινωνία των πολιτών, στηρίζει την ανεκτικότητα, τον πλουραλισμό και τον ειλικρινή διάλογο. Απορρίπτει τη συντηρητική εσωστρέφεια και τον φαντασιακό κοινοτισμό, όπου ανθούν η δημαγωγία, η συνωμοσιολογία και τα πολιτικά άκρα.
Ο φιλελεύθερος μεταρρυθμιστικός χώρος προσβλέπει στην Ευρώπη των ανοιχτών οριζόντων και επιλογών. Απορρίπτει απερίφραστα τον εθνικισμό που δηλητηριάζει τις σχέσεις των λαών και περιορίζει τις δυνατότητες ευημερίας των πολιτών κάθε χώρας.
Ο φιλελεύθερος μεταρρυθμιστικός χώρος επιθυμεί ένα ευέλικτο και αποτελεσματικό κράτος, το οποίο απελευθερώνει τη δημιουργικότητα των ατόμων προς όφελος του συνόλου της κοινωνίας. Απορρίπτει τον χρεωκοπημένο κρατισμό που καταπνίγει κάθε πρωτοβουλία από την οποία δεν αποκομίζει ίδιον όφελος, απορρίπτει τη διεφθαρμένη γραφειοκρατία που καταστρέφει την επιχειρηματικότητα, αναπαράγει τη γραφειοκρατία και διαβρώνει τους θεσμούς.
Στις υπό διαμόρφωση νέες πολιτικές ισορροπίες ο φιλελεύθερος χώρος μπορεί και πρέπει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Οφείλει να συμβάλει στη δημιουργία ενός ευρύτατου μεταρρυθμιστικού μετώπου, το οποίο θα στηρίξει αποφασιστικά τους θεσμούς της ανοιχτής κοινωνίας και οικονομίας. Ο νέος φιλελεύθερος μεταρρυθμιστικός χώρος περιλαμβάνει την παραδοσιακή φιλελεύθερη κεντροδεξιά, η οποία υποστήριξε το κράτος δικαίου και τις ανοιχτές αγορές στις δύσκολες περιόδους επικυριαρχίας του κρατισμού και του λαϊκισμού. Περιλαμβάνει τη σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία που αντιλαμβάνεται ότι ο νέος ρόλος του κράτους κανοναρχεί και δεν υποκαθιστά τις αγορές. Ακόμη, περιλαμβάνει τη ρεαλιστική και μεταρρυθμιστική πολιτική οικολογία που αναζητά νέες ισορροπίες στο θεσμικό περιβάλλον της χώρας. Απευθύνεται όμως και καλεί σε συμπαράταξη κάθε έλληνα πολίτη ο οποίος αντιλαμβάνεται ότι το εγχείρημα της εθνικής ανάταξης απαιτεί ρήξεις με τις συμπεριφορές, τις αντιλήψεις, τα σύμβολα και τις κομματικές εκφράσεις του ξοφλημένου παρελθόντος.
* Ο Τάσος Αβραντίνης είναι δικηγόρος και στέλεχος της Δράσης. Ο Δημήτρης Σκάλκος είναι πολιτικός επιστήμονας και στέλεχος της Δημοκρατικής Συμμαχίας.
