Η πολιτική της Πορτογαλίας στο πρόβλημα των ναρκωτικών είναι συνεπής, διαφανής, συγκροτημένη και πολύ καλά δομημένη. Πολλά κράτη λένε ότι αντιμετωπίζουν τον τοξικοεξαρτημένο ως ασθενή και όχι ως εγκληματία. Την ίδια ώρα, όμως, ο χρήστης ή εξαρτημένος εμπίπτει σε μηχανισμούς της Ποινικής Δικαιοσύνης. Και ως εκ τούτου η ιδεολογική σύγκρουση μεταξύ της ιατρικής θεραπευτικής προσέγγισης και της ποινικής τιμωρίας του χρήστη διαιωνίζεται. Στην Ιταλία, στην Ισπανία, στη Δημοκρατία της Τσεχίας, στη Σλοβενία, στην Εσθονία η κατοχή ναρκωτικής ουσίας για προσωπική χρήση δεν είναι ποινικό αδίκημα, αλλά η υπόθεση θα εκδικαστεί από κάποια αστυνομική ή δικαστική αρχή με πρωταρχικό μέλημα την τιμωρία.
Το πορτογαλικό σύστημα είναι μοναδικό διότι απομακρύνει το χρήστη από αυτό το μηχανισμό και δημιουργεί ένα νέο σύστημα υπό την αιγίδα του Υπουργείου Υγείας. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται η περίπτωση της επιβολής κάποιας τιμωρίας. Η αποποινικοποίηση της προσωπικής χρήσης δεν ήταν αυτοσκοπός, όπως έχει πολλές φορές γραφτεί. Η αποποινικοποίηση ήταν ένα μέρος μιας συνολικής μεταρρύθμισης, η οποία δίνει προτεραιότητα στη θεραπεία και στην κοινωνική επανένταξη.
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η Πορτογαλία αποποινικοποίησε την προσωπική κατοχή αλλά δεν τη νομιμοποίησε. Δεν είναι αλήθεια ότι οι Πορτογάλοι κυκλοφορούν στους δρόμους με μικροποσότητες. Η προσωπική κατοχή εξακολουθεί να απαγορεύεται. Αν η αστυνομία εντοπίσει έναν άτομο με ναρκωτικά στην κατοχή του θα του κατάσχει την ποσότητα. Το άτομο θα τιμωρηθεί, αλλά όχι από ποινικό δικαστήριο. Αυτή η προσέγγιση είναι πολύ διαφορετική από τη νομιμοποίηση, η οποία υπονοεί ότι έχεις το ελεύθερο να κάνεις κάτι.
Ο χαρακτηρισμός μιας πολιτικής ως «πετυχημένης» ή «αποτυχημένης» είναι άλλη μια παγίδα. Είναι η υπεραπλούστευση πολλών και πολύπλοκων συμπερασμάτων που δεν έχουν απαραίτητα σχέση με την πολιτική για τα ναρκωτικά. Η αύξηση ή μείωση των ποσοστών των χρηστών ή των θανάτων είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων.
Για παράδειγμα, υπάρχουν κυβερνητικά στελέχη που πιστεύουν ότι μετατρέποντας τις ποινές περί κατοχής ναρκωτικών θα αλλάξει αυτομάτως ο αριθμός των χρηστών. Θεωρούν ότι αν η ποινή μειωθεί, ο αριθμός των χρηστών θα αυξηθεί. Κι όμως τα στοιχεία που συλλέγουμε στο Παρατηρητήριο κάθε χρόνο δεν τους επιβεβαιώνουν.
Όσον αφορά την Πορτογαλία, η «επιτυχία» είναι βασικά μία και πολύ ουσιαστική: το πρόβλημα των ναρκωτικών σταμάτησε να συζητείται σε πολιτικό επίπεδο. Από την ψήφιση του νομοσχεδίου για την αποποινικοποίηση και μετά η ηγεσία της χώρας άλλαξε χέρια. Η Πορτογαλία έφυγε από την Αριστερά και πήγε στα Κεντροδεξιά. Κι όμως το νομοσχέδιο ούτε άλλαξε ούτε τροποποιήθηκε. Κανείς δεν διανοήθηκε να επιστρέψει πίσω στο ποινοκεντρικό σύστημα. Οι δημοσκοπήσεις, επίσης, δείχνουν ότι η πλειονότητα των Πορτογάλων δεν θεωρεί τα ναρκωτικά μεγάλο πρόβλημα. Και το σημαντικότερο: όλες οι προβλέψεις από τις διάφορες Κασσάνδρες διαψεύστηκαν. Η Πορτογαλία δεν έγινε ποτέ ο παράδεισος των ναρκωτουριστών, όπως κάποιοι θεωρούσαν δεδομένο.
9°
