Μέσα από την εφιαλτική συζήτηση που άνοιξε περί της εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ και της επιστροφής στη δραχμή γίνεται σταδιακά φανερό ποιοι επιδιώκουν μια τέτοια εξέλιξη: Αυτοί που έχουν από καιρό τις περιουσίες τους στο εξωτερικό και ελπίζουν με την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα να τις πολλαπλασιάσουν και να αγοράσουν τα πάντα για ένα κομμάτι ψωμί, αλλά κι αυτοί που έχουν δημιουργήσει υπέρογκα χρέη προς κάθε κατεύθυνση και ελπίζουν πως μέσα στη γενική κατάρρευση θα καταφέρουν να διασωθούν.
Συχνά, οι δύο αυτές κατηγορίες «συμπατριωτών» μας ταυτίζονται και είναι αυτοί που στην αρχή διακριτικά, σιγά-σιγά σαφέστερα και σε λίγο καιρό ξεκάθαρα, θα ζητούν την έξοδο από το ευρώ σαν τη μοναδική λύση σωτηρίας.
Ευτυχώς έως τώρα η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού κατανοούσε πολύ καλά τι έχει να χάσει από μια τέτοια εξέλιξη. Όμως τα ατέλειωτα ισοπεδωτικά μέτρα πάνε να δημιουργήσουν και μια τρίτη αυξανόμενη κατηγορία Ελλήνων, που έχοντας χάσει τα πάντα και βρισκόμενοι σε απόγνωση μπροστά σε υποχρεώσεις που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν, μετατρέπονται σε ακροατές και θετικούς αποδέκτες της προπαγάνδας των συμφερόντων της δραχμής. Οι μύθοι που καλλιεργούν συστηματικά, συχνά υιοθετούνται από τους απελπισμένους πολίτες αβασάνιστα.
Ας δούμε κάποιους από αυτούς και τον αντίλογό τους.
1. Με την έξοδο από το ευρώ θα ξαναγυρίσουμε στο ίδιο σημείο που ήμασταν πριν μπούμε σ’ αυτό.
Μπορεί η χώρα αν δεν είχε μπει ποτέ στο ευρώ να ήταν τώρα σε καλύτερη κατάσταση, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εγκαταλείποντας το κοινό νόμισμα θα επιστρέψει στο ίδιο σημείο. Η Ελλάδα, όπως και οι άλλες χώρες, μπήκε με σχεδιασμό στον προθάλαμο του ευρώ, υπήρξε μια νομισματική μονάδα προπομπός, το ECU, και η ισοτιμία της δραχμής κυμαινόταν εντός ελεγχόμενων ορίων. Τα επιτόκια μειώθηκαν σταδιακά από την Τράπεζα της Ελλάδος, αυτό έδωσε τη δυνατότητα της θεαματικής μείωσης του πληθωρισμού και η μετάβαση στο νέο νόμισμα έγινε ομαλά και προγραμματισμένα. Η διαδικασία αυτή που κράτησε χρόνια είναι αδύνατο να αντιστραφεί. Αντίθετα, η μετάβαση θα είναι ένα απότομο σοκ με απρόβλεπτες, χαοτικές συνέπειες για την οικονομία και για τον πληθυσμό.
2. Η Ελλάδα έζησε με τη δραχμή για πολλές δεκαετίες, το ίδιο καλά θα μπορέσει να ζήσει και πάλι.
Είναι πολύ διαφορετικό να έχεις μάθει να λειτουργείς με ένα αδύναμο νόμισμα, από το να επιστρέφεις σ’ αυτό έχοντας χρησιμοποιήσει ένα από τα πιο σκληρά νομίσματα του πλανήτη. Η εμπιστοσύνη, βασική προϋπόθεση για τη λειτουργία κάθε νομίσματος, θα είναι ανύπαρκτη προς τη νέα δραχμή για πάρα πολλά χρόνια. Σαν προϊόν αποτυχίας και όχι επιλογής, θα θεωρείται από Έλληνες και ξένους νόμισμα δεύτερης κατηγορίας που κανείς δεν θα θέλει να κατέχει. Αντίθετα, το ευρώ θα παραμείνει σαν ένα δεύτερο παράλληλο νόμισμα δημιουργώντας τεράστιες στρεβλώσεις, ανισότητες και δυσλειτουργίες, όπως συμβαίνει σε κάθε τριτοκοσμική χώρα με παράλληλη κυκλοφορία δύο ή περισσοτέρων νομισμάτων.
3. Το δημόσιο χρέος μας θα μετατραπεί σε δραχμές και θα μπορούμε να το εξυπηρετήσουμε κόβοντας νόμισμα.
Ένα μεγάλο μέρος του χρέους μας υπόκειται σε μη ελληνικό δίκαιο και είναι αδύνατο να μετατραπεί σε εθνικό νόμισμα με ένα απλό νόμο από την ελληνική Βουλή. Επομένως σε δραχμικούς όρους το χρέος θα αυξηθεί αντίστοιχα με το ύψος της υποτίμησης, το κράτος θα είναι υποχρεωμένο να συγκεντρώνει ευρώ για την αποληρωμή του, που βέβαια θα γίνει αδύνατη, και η χρεοκοπία θα είναι αυτόματη. Αυτό θα μας αποκλείσει από το διεθνή δανεισμό για πολλά χρόνια και το μόνο συνάλλαγμα που θα έχουμε θα είναι αυτό που θα προσπαθούμε να μαζέψουμε κάθε καλοκαίρι από τον τουρισμό και τις εξαγωγές.
4. Η Ελλάδα, αφού θα μπορεί να τυπώνει δραχμές, θα εξασφαλίσει τα εισοδήματα των πολιτών της.
Φυσικά και θα μπορεί να τυπώνει, όμως ποιος εμπιστεύεται Έλληνες πολιτικούς με ένα νομισματοκοπείο στα χέρια τους; Είναι βέβαιο ότι τα ονομαστικά εισοδήματα των δημοσίων υπαλλήλων και των συνταξιούχων θα αυξηθούν, αφού οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν θα αντισταθούν στον πειρασμό να ευχαριστήσουν την εκλογική τους πελατεία και να δικαιολογήσουν τη μοιραία απόφαση της εξόδου, όμως ο τριτοκοσμικός πληθωρισμός που θα δημιουργηθεί από την εκτύπωση χρήματος, σε συνδυασμό με την εκτόξευση των τιμών των εισαγόμενων προϊόντων λόγω υποτίμησης, θα κάνει τη μετά μνημόνιο αγοραστική δύναμη των Ελλήνων να μοιάζει με καταναλωτικό παράδεισο.
5. Για όσους δεν έχουν ιδιωτικά χρέη σε ξένο νόμισμα δεν θα υπάρξουν επιπτώσεις. Οι μισθοί θα είναι σε δραχμές, αλλά και τα δάνεια το ίδιο.
Είναι αλήθεια ότι και τα εσωτερικά χρέη (στεγαστικά, καταναλωτικά δάνεια κ.ά.) θα μετατραπούν σε δραχμές, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι οι Έλληνες δεν θα κληθούν να πληρώσουν περισσότερα. Κάθε χώρα με αδύναμο νόμισμα, για να το υποστηρίξει και να αμυνθεί από τις κερδοσκοπικές επιθέσεις, ανεβάζει τα επιτόκιά της σε επίπεδα αντίστοιχα με αυτά που είχαμε τη δεκαετία του 1980. Αν δε, κάποιος δεν έχει υψηλές καταθέσεις για να επωφεληθεί σε ένα βαθμό από αυτά τα υψηλά επιτόκια, η αποπληρωμή των δανείων του ακόμα και σε δραχμές θα γίνει μία πολύ ακριβή υπόθεση.
6. Θα υπάρξει κοινωνική εξισορρόπηση και μείωση της φτώχειας.
Στην πραγματικότητα, θα συμβεί το ακριβώς αντίθετο. Ο πλούτος αυτών που έχουν τις περιουσίες τους στο εξωτερικό θα πολλαπλασιαστεί, ενώ οι καταθέσεις των μικρομεσαίων θα εξανεμιστούν. Ο πληθωρισμός και οι συνεχείς υποτιμήσεις θα μεγαλώνουν το χάσμα, ενώ θα δημιουργηθούν καινούργιες τάξεις νεόπλουτων που θα έχουν πρόσβαση σε συνάλλαγμα λόγω εξαγωγών και τουρισμού. Οι αστικοί πληθυσμοί που δεν θα έχουν πρόσβαση σε αγροτικά προϊόντα θα βυθιστούν στην εξαθλίωση και την εγκληματικότητα, που θα ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
7. Θα μειωθεί η ανεργία.
Οι θέσεις εργασίας που θα δημιουργηθούν στον τουρισμό και στις εξαγωγικές επιχειρήσεις θα είναι πολύ λιγότερες από αυτές που θα χαθούν σε επιχειρήσεις που στηρίζουν τη δραστηριότητά τους στις εισαγωγές. Μια ματιά στο εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας αρκεί για να καταλάβει κανείς τα ποσοστά απασχόλησης σε εισαγωγικούς και εξαγωγικούς κλάδους. Επιχειρήσεις εισαγωγής και εμπορίου πρώτων υλών, αυτοκινήτων, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, τροφίμων, φαρμάκων, μηχανημάτων, ρουχισμού θα καταρρεύσουν, αφού θα εισπράττουν δραχμές και θα πρέπει να πληρώνουν ή θα χρωστούν ήδη ευρώ. Για να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας στην αγροτική παραγωγή θα χρειαστούν χρόνια, μετακινήσεις πληθυσμών και αποαστικοποίηση.
8. Η Ελλάδα θα γίνει ανταγωνιστική.
Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας δεν θα είναι η αναμενόμενη αφού οι εγχωρίως παραγόμενες πρώτες ύλες είναι ελάχιστες σε σχέση με τις εισαγόμενες, που θα γίνουν πανάκριβες, και οι μισθοί λόγω πληθωρισμού θα συνεχίσουν να αυξάνονται. Άρα το κόστος παραγωγής δεν θα μειωθεί σε βαθμό αντίστοιχο με το ύψος της υποτίμησης. Επιπλέον, η πιθανή επιβολή δασμών από άλλες χώρες στις εισαγωγές από την Ελλάδα θα ακυρώσει το όποιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα προσφέρει ακόμα και μια μεγάλη υποτίμηση. Έτσι η Ελλάδα θα υποφέρει από τις αρνητικές συνέπειες του υποτιμημένου νομίσματος, χωρίς να απολαμβάνει τις αντίστοιχες θετικές.
Οι ξένες επιχειρήσεις δεν θα έχουν κανένα ενδιαφέρον να επενδύσουν στην Ελλάδα αποκομίζοντας κέρδη σε υποτιμημένες δραχμές που δεν θα μπορούν να επαναπατριστούν, αφού η ανταλλαξιμότητα της δραχμής στις διεθνείς αγορές θα είναι περιορισμένη, η διολίσθηση της ισοτιμίας συνεχής και γενικά η εμπιστοσύνη προς το νόμισμα ανύπαρκτη. Εκτός, βέβαια, αν τους δοθούν κίνητρα αποικιοκρατικού χαρακτήρα (δικαίωμα εξαγωγής συναλλάγματος, απαλλαγή από φόρους κ.λπ.). Οι μόνες επενδύσεις που θα αυξηθούν θα είναι από Έλληνες επιχειρηματίες που θα θησαυρίσουν επανεισάγοντας κάποια από τα υπερτιμημένα ευρώ που έχουν βγάλει σε ξένες τράπεζες, αλλά κι αυτές θα είναι περιορισμένες, τουλάχιστον στην αρχή, λόγω χαμηλής εγχώριας ζήτησης για οτιδήποτε εκτός από είδη πρώτης ανάγκης.
10. Θα αυξηθεί το συνάλλαγμα από τον τουρισμό.
Ο τουρισμός θα αυξηθεί θεαματικά αφού η Ελλάδα θα ξαναγίνει και πάλι ένας φτηνός ευρωπαικός προορισμός, όχι όμως απαραίτητα και το συνάλλαγμα που θα εισρέει στην οικονομία. Οι μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου (ξενοδοχεία κ.λπ.) θα δέχονται τις πληρωμές τους σε λογαριασμούς «θυγατρικών» τους στο εξωτερικό, ενώ οι μικροί επιχειρηματίες, (εστιατόρια κ.λπ.) θα δέχονται μετρητά σε συνάλλαγμα και μάλιστα σε καλύτερη από την επίσημη ισοτιμία. Έτσι οι τουρίστες δεν θα έχουν κανένα κίνητρο να ανταλλάσσουν το συνάλλαγμά τους με δραχμές στις τράπεζες κι αυτό θα καταλήγει κατευθείαν στις τσέπες των επιχειρηματιών του τουρισμού, ενώ βέβαια οι εργαζόμενοι στον κλάδο θα πληρώνονται σε υποτιμημένες δραχμές. Επιπλέον θα πρέπει να ξεχάσουμε για πάντα το στόχο του ποιοτικού τουρισμού, αφού η χώρα θα προσελκύει τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα από όλη την Ευρώπη, οι Έλληνες θα επαναπαυθούν και θα αποφύγουν κάθε επένδυση αναβάθμισης του τουριστικού προϊόντος και η χώρα θα υποφέρει όλα τα μειονεκτήματα (οικολογικά και άλλα) της μαζικής επέλασης φτωχοτουρισμού.
11. Θα αναπτυχθεί η ελληνική παραγωγή, ώστε να καλύπτει τις ανάγκες της χώρας.
Εκτός κι αν δημιουργηθούν κρατικές επιχειρήσεις, οι ιδιώτες βιομήχανοι και οι αγρότες θα προτιμήσουν σε πρώτη φάση να στραφούν στην παραγωγή προϊόντων που θα μπορούν να εξαχθούν με μεγαλύτερα κέρδη λόγω της υποτίμησης. Αντίστοιχα με τις τουριστικές, οι εξαγωγικές επιχειρήσεις θα προσπαθούν να κρατούν το συνάλλαγμα που εισπράττουν στο εξωτερικό. Έτσι και οι εγχώριες ανάγκες σε τρόφιμα, φάρμακα, καταναλωτικά αγαθά και άλλα είδη πρώτης ανάγκης θα είναι δύσκολο να καλυφθούν, αλλά και το συνάλλαγμα από τις εξαγωγές δεν θα μπαίνει στην οικονομία αλλά σε λογαριασμούς στο εξωτερικό. Το κράτος θα υποχρεωθεί να κρατικοποιήσει ή να επιδοτήσει μαζικά συγκεκριμένους παραγωγικούς τομείς ειδών πρώτης ανάγκης για να εξασφαλίσει τη σίτιση του πληθυσμού, τυπώνοντας κι άλλο χρήμα, κάτι που θα τροφοδοτήσει το φαύλο κύκλο του πληθωρισμού και της μείωσης της αγοραστικής δύναμης.
12. Μπορούμε να παραμείνουμε στην ΕΕ με τη δραχμή.
Ακρογωνιαίος λίθος της ΕΕ, μαζί με την ελεύθερη διακίνηση ατόμων και εμπορευμάτων, είναι η ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων. Με την επιστροφή στη δραχμή η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να επιβάλει απαγόρευση στην εξαγωγή του πολύτιμου συναλλάγματος, κάτι που θα θέσει τη χώρα αυτομάτως εκτός νομικού πλαισίου λειτουργίας της ΕΕ. Το ότι θα επιστρέψουμε στην εποχή που μας έγδυναν στο αεροδρόμιο ψάχνοντας για κρυμμένα δολάρια, θα είναι μια ασήμαντη συνέπεια σε σχέση με όλες τις άλλες.
13. Μπορούμε να συμμετέχουμε σε ένα νέο «ευρώ του Νότου».
Στην πραγματικότητα κι αυτός ο μύθος καλλιεργείται για να «σπρώξει» καλυμμένα προς την κατεύθυνση της δραχμής. Είναι τουλάχιστον αφέλεια να θεωρεί κανείς ότι σε περίπτωση διάσπασης του ευρώ, βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες όπως η Ιταλία θα δέχονταν τη συμμετοχή της Ελλάδας σε ένα νέο κοινό νόμισμα.
14. Η Ελλάδα θα ανακτήσει την εθνική κυριαρχία της.
Εδώ η απάντηση είναι απολύτως υποκειμενική. Η ερώτηση είναι: Πότε η εθνική κυριαρχία μιας χώρας κινδυνεύει περισσότερο; Όταν στους διαδρόμους των υπουργείων της σουλατσάρουν Ευρωπαίοι γραφειοκράτες που παρακολουθούν τις δαπάνες και τα έσοδά της ή όταν στις θάλασσές της και έξω από τα σύνορά της κυκλοφορούν ξένες φρεγάτες και άρματα μάχης που για να αντιμετωπιστούν χρειάζεται να αγοραστούν όπλα με σκληρό συνάλλαγμα που δεν θα υπάρχει και θα πρέπει να βρεθεί κόβοντας ζωτικές για τον πληθυσμό δαπάνες;
***
Υ.Γ. Στην καθόλου απίθανη περίπτωση της συνολικής διάλυσης του ευρώ, τα πράγματα θα είναι εντελώς διαφορετικά αλλά πάντως καθόλου καλύτερα. Τουλάχιστον σ’αυτή την περίπτωση δεν θα έχουμε αυτοκτονήσει οικειοθελώς.
*Το παραπάνω κείμενο, δημοσιεύτηκε στην έντυπη Αthens Voice τον Δεκέμβριο του 2011. Πέντε χρόνια μετά, παραμένει θλιβερά επίκαιρο.
«Βλέποντας τη σπουδαία δουλειά που γίνεται σε αυτές δομές, θα έλεγα ότι αυτή η επίσκεψη ήταν για μένα ένα δώρο Χριστουγέννων» τόνισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας
12°
