Τι ενώνει τους υποστηρικτές του Brexit με τους υποστηρικτές του Bremain, τους Σκοτσέζους και τους Βορειοϊρλανδούς με τους Εγγλέζους και τους Ουαλούς, τους Βρετανούς με τους Ευρωπαίους; Κανείς δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί την απόφαση του βρετανικού λαού για έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Κερδίζουν χρόνο
Οι πολιτικοί που δημιούργησαν τη δυναμική υπέρ του Brexit, όπως ο Μπόρις Τζόνσον και ο Νάιτζελ Φάρατζ, δεν είναι σε θέση να διαχειριστούν τις οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες του πολιτικού τους θριάμβου. Ο κ. Φάρατζ παραδέχεται τώρα ότι τα χρήματα που θα εξασφαλίσει το Ηνωμένο Βασίλειο από τον τερματισμό της καθαρής συνεισφοράς του στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό δεν μπορούν να χρηματοδοτήσουν απευθείας την κοινωνική πολιτική της κυβέρνησης. Ο Μπόρις Τζόνσον οργανώνει την έφοδό του για την κατάληψη της ηγεσίας του Συντηρητικού Κόμματος και της πρωθυπουργίας πριν το κομματικό συνέδριο του Οκτωβρίου και γι’ αυτό δεν ασχολείται με «λεπτομέρειες».
Ούτε ο απερχόμενος συντηρητικός πρωθυπουργός κ. Κάμερον γνωρίζει πώς ακριβώς να διαχειριστεί το Brexit. Αρνείται να ασχοληθεί με το θέμα και το αφήνει για τον αντικαταστάτη του, πιθανότατα τον Μπόρις Τζόνσον. Οι Βρετανοί γνωρίζουν ότι θα χάσουν πολλά οικονομικά προνόμια με την αποχώρησή τους από την Ε.Ε. και ζητούν παρασκηνιακά εγγυήσεις προτού ενεργοποιήσουν τη σχετική διαδικασία, με βάση το άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας.
Οι νικητές του δημοψηφίσματος και ο απερχόμενος συντηρητικός πρωθυπουργός δεν θέλουν, προς το παρόν, να προχωρήσουν τη διαδικασία εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.
Οι ευρωπαϊκοί θεσμοί και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν μετατραπεί, για ένα απροσδιόριστο διάστημα, σε παρατηρητές των εξελίξεων.
Η διαδικασία του Brexit είναι εξαιρετικά σύνθετη και θα διαρκέσει τουλάχιστον δύο ως τρία χρόνια. Το ξεκίνημα της διαδικασίας μπορεί να γίνει μόνο με πρωτοβουλία της βρετανικής κυβέρνησης, η οποία φαίνεται να αναβάλει τις σχετικές αποφάσεις για το φθινόπωρο. Υπάρχει λοιπόν κίνδυνος παράτασης της εκκρεμότητας και δημιουργίας κλίματος οικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας.
Η Ε.Ε. των 27 έχει πολύ μικρότερες οικονομικές δυνατότητες από την Ε.Ε. Των 28, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο μόνο του δύσκολα θα παραμείνει πρωταγωνιστής στις διεθνείς οικονομικές εξελίξεις. Οι Σκοτσέζοι και οι Βορειοϊρλανδοί δηλώνουν ανοιχτά ότι θα κάνουν ό,τι μπορούν για να παραμείνουν στην Ε.Ε. και αποδίδουν το Brexit στον εθνικισμό των Άγγλων.
Στην Ε.Ε. αυξάνεται ο αριθμός των επίδοξων μιμητών του Νάιτζελ Φάρατζ. Χαρακτηριστική η επέμβαση της Μαρίν Λεπέν στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου η οποία χαιρέτησε την «απελευθέρωση» του Ηνωμένου Βασιλείου από τη «δικτατορία» των Βρυξελλών και υπογράμμισε ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για να ακολουθήσει και η Γαλλία την ίδια πορεία.
Στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εκτιμούν ότι δεν μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα για να επιταχύνουν τη διαδικασία του Brexit και πως δεν υπάρχουν οι πολιτικές προϋποθέσεις για την ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών για τη μετά-Brexit εποχή πριν από τα τέλη του 2017. Η Γαλλία πηγαίνει σε δύσκολες πολιτικές εκλογές τον Απρίλιο - Μάιο 2017 με την υποψηφιότητα της κ. Λεπέν να εμφανίζεται εξαιρετικά ισχυρή, ενώ θα πρέπει να περιμένουμε και τις βουλευτικές εκλογές στη Γερμανία, τον Σεπτέμβριο του 2017, για να δούμε αν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την ενεργοποίηση του γαλλογερμανικού άξονα και την κάλυψη του οικονομικού και πολιτικού κενού που δημιουργεί η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε.
Το κόστος της αβεβαιότητας
Το κόστος της παρατεταμένης αβεβαιότητας που περιγράψαμε προβλέπεται τεράστιο. Οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης άνοιξαν έναν κύκλο πιστοληπτικής υποβάθμισης του Ηνωμένου Βασιλείου, που μπορεί να έχει σημαντικό κόστος για τη διαχείριση του δημόσιου χρέους και τον κρατικό προϋπολογισμό.
Σημάδια αποσταθεροποίησης διακρίνονται και στην πλευρά της Ε.Ε. με το ιταλικό τραπεζικό σύστημα να χρειάζεται «ενέσεις» της τάξης των 50 δισ. ευρώ για να αποφύγει τα χειρότερα. Όσο για εμάς, μπορούμε να ξεχάσουμε τις ξένες επενδύσεις, την επαρκή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και τις διευκολύνσεις στη διαχείριση του δημόσιου χρέους για ένα διάστημα δυο ως τριών ετών.
Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι κανένας δεν γνωρίζει πώς ακριβώς να διαχειριστεί τις συνέπειες του Brexit και πως η προγραμματισμένη πλέον αβεβαιότητα θα οδηγήσει στην επιδείνωση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ε.Ε. και κυρίως στην Ελλάδα.
22°
