Υπόθεση Μανώλης Δουρής: Από την ομολογία στην αμφισβήτηση και τα αναπάντητα ερωτήματα

Υπάρχουν εγκλήματα που όσο κι αν περνούν τα χρόνια παραμένουν στη συλλογική μνήμη σαν σκοτεινά σημάδια. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή του Μανώλη Δουρή, ενός ανθρώπου που έγινε γνωστός σε όλη την Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90 για τον χειρότερο δυνατό λόγο: τον θάνατο του εξάχρονου γιου του. Η υπόθεση συγκλόνισε, δίχασε, προκάλεσε οργή, σύγχυση, αλλά και έναν καταιγισμό από ερωτήματα γύρω από το πώς μια οικογένεια μπορεί να φτάσει σε τέτοιο αδιέξοδο.

Η ζωή του Μανώλη Δουρή δεν ήταν μια ευθεία γραμμή. Μεγάλωσε σε συνθήκες φτώχειας, σε μια εποχή και σε μια περιοχή όπου η επιβίωση πολλές φορές απαιτούσε σκληρότητα. Κι ενώ αυτό δεν δικαιολογεί τίποτα, βοηθάει στο να καταλάβουμε πώς συσσωρεύονται οι πιέσεις, οι κακές αποφάσεις και οι αδιόρατες ρωγμές στην ψυχολογία ενός ανθρώπου. Ήταν ένας άνθρωπος για τον οποίο ακούγονταν πολλά, αλλά είχε και πολλά ψυχολογικά προβλήματα τα οποία είχαν ξεκινήσει από νεαρή ηλικία. Όταν πολέμησε στην Κύπρο την περίοδο της τουρκικής εισβολής, τα προβλήματα αυτά επιδεινώθηκαν και ο Δουρής έγινε ένα αγρίμι. Είδε πολλές σφαγές και πολλές φορές νοσηλεύτηκε σε νοσοκομεία. Είχε αποκτήσει το «σύνδρομο της Κύπρου», όπως αποφάνθηκαν οι γιατροί. Μετά τον πόλεμο, παντρεύτηκε, έκανε επτά παιδιά και ζούσε με την οικογένεια του στην Ερμιόνη, σε ένα σπιτικό καθόλου σταθερό. Εργαζόταν περιστασιακά και άλλαζε συχνά δουλειές.

Η τραγωδία ήρθε στο προσκήνιο τον Δεκέμβριο του 1993. Ο 6χρονος Νίκος, γιος του Μανώλη και της Γεωργίας Δουρή βρέθηκε νεκρός αφού πρώτα είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά. Εκείνο το βράδυ της παραμονής Πρωτοχρονιάς, ο εξάχρονος Νίκος εξαφανίστηκε από τη γειτονιά που έπαιζε, κάνοντας τους γονείς και τα έξι αδέλφια του να ανησυχήσουν. Η οικογένεια Δουρή κάλεσε την αστυνομία για να δηλώσει την εξαφάνιση του παιδιού. Η κινητοποίηση των Αρχών ήταν άμεση, καθώς και από όλη την τοπική κοινωνία της Ερμιόνης, που «χτένιζαν» την περιοχή για να εντοπίσουν τον μικρό Νίκο. Τελικά, ο πατέρας του Μανώλης, μαζί με έναν γιο του βρήκαν νεκρό τον εξάχρονο. Το πτώμα του ήταν τυλιγμένο σε κουβέρτα, κρυμμένο σε έναν μαντρότοιχο αλάνας, που βρισκόταν σε κοντινή απόσταση από το σπίτι της οικογένειας. Σύμφωνα με τον ιατροδικαστή το άτυχο αγοράκι είχε πεθάνει από ασφυξία αφού πρώτα είχε βιαστεί.

Ο Μανώλης Δουρής αρχίζει να βγαίνει στα κανάλια ζητώντας να βρεθεί ο δολοφόνος του παιδιού του για να μπορέσει να πάρει εκδίκηση, κάνοντας όλη την ελληνική κοινωνία να υποφέρει για τον πόνο του πατέρα. Το πανελλήνιο παρακολουθεί συγκλονισμένο την πορεία της έρευνας και σύντομα σοκάρεται με τη μεγάλη ανατροπή. Η Αστυνομία συλλαμβάνει τον πατέρα, ο οποίος ομολογεί το έγκλημα. Οι αντιφάσεις που υπέπεσε στην κατάθεσή του και το γεγονός ότι βρήκε το πτώμα του παιδιού του σε ένα μέρος, όπου θα έψαχνε μόνο κάποιος που γνώριζε, έκανε τους αστυνομικούς να τον υποψιαστούν. Στην ανάκριση ο Δουρής προσπαθεί να δικαιολογηθεί: «Με κυριεύει μια σπάνια ασθένεια, με μεταμορφώνει. Με έπιαναν κρίσεις και δεν έβλεπα μπροστά μου. Ο καθένας στη θέση μου το ίδιο μπορεί να έκανε».

Όταν βρέθηκε το παιδί νεκρό, το σοκ ήταν τεράστιο. Η είδηση ότι ο ίδιος ο πατέρας ομολόγησε τότε τον φόνο προκάλεσε μια έκρηξη οργής σε όλη τη χώρα. Δημοσιογράφοι κατέκλυσαν την περιοχή, τηλεοπτικές κάμερες μπήκαν σε σπίτια και χωράφια με την ίδια ευκολία, και η κοινή γνώμη παρακολουθούσε παγωμένη. Η υπόθεση έγινε το πρώτο «τηλεοπτικό θρίλερ» της σύγχρονης Ελλάδας, σε μια εποχή που η ιδιωτική τηλεόραση άρχιζε να διαμορφώνει έντονα τη δημόσια συζήτηση και τη δική της αισθητική. Για πρώτη φορά ίσως ολόκληρη η χώρα αισθάνθηκε πως συμμετείχε καθημερινά στην εξέλιξη μιας υπόθεσης εγκλήματος.

Ωστόσο, λίγες ημέρες μετά την κηδεία του Νίκου, ο πατέρας του αρνήθηκε όσα είπε στην πρώτη κατάθεση και δήλωνε αθώος. «Αν το έκανα εγώ να τιμωρηθώ», μονολογούσε ενώ στη συνέχεια απευθυνόμενος στη σύζυγό του, έλεγε: «Θα είσαι ελεύθερη να ζήσεις τη ζωή σου, όπως εσύ το ζήτησες μαζί με τον εραστή σου, με τον οποίο σκοτώσατε το Νικολάκη». Υποστήριξε ότι δεν είχε σκοτώσει το παιδί, πως η ομολογία του ήταν αποτέλεσμα πίεσης, πανικού και μιας σχεδόν παράλογης κατάστασης γύρω του. Για κάποιους αυτή η ανατροπή άνοιξε ένα παράθυρο αμφιβολίας, για άλλους δεν άλλαξε τίποτα. Για μεγάλο μέρος της κοινωνίας, τα γεγονότα είχαν ήδη παγιωθεί πριν καν φτάσουν στις αίθουσες του δικαστηρίου. Παρά τις νέες δηλώσεις του, ο Δουρής κρίθηκε προφυλακιστέος μετά από κοινή απόφαση εισαγγελέα και ανακριτή.

Η δίκη που ακολούθησε ήταν ανάλογη της αναστάτωσης που είχε προηγηθεί. Εντάσεις, αντικρουόμενες καταθέσεις, και μια ατμόσφαιρα ηλεκτρισμένη. Το δικαστήριο τον καταδίκασε για τον φόνο. Ανεξάρτητα αν κάποιοι πίστευαν την αρχική ομολογία, την ανάκλησή της ή κάτι ενδιάμεσο, και η κοινωνία είχε πλέον καταλήξει σε μια σχεδόν απόλυτη καταδίκη. Ο Δουρής έγινε το σύμβολο του «απόλυτου κακού» της εποχής, το πρόσωπο που όλοι έδειχναν χωρίς δεύτερη σκέψη ως την ενσάρκωση μιας φρίκης που κανείς δεν μπορούσε να χωρέσει στο μυαλό του.

Στη φυλακή, όμως, τα πράγματα πήραν διαφορετική τροπή. Ο εγκλεισμός του ήταν σύντομος: βρέθηκε νεκρός στο κελί του περίπου έναν χρόνο αργότερα, σε μια υπόθεση που παρουσιάστηκε τότε ως αυτοκτονία. Και εδώ αρχίζουν άλλες συζητήσεις: υπήρξε πράγματι αυτοχειρία; Έπαιξαν ρόλο πιέσεις, απειλές, βιαιοπραγίες από συγκρατούμενους; Μπορεί ποτέ η φυλακή να αποτελέσει ουδέτερο περιβάλλον για κάποιον που είναι ήδη μισητός από όλους; Δεν είναι λίγοι όσοι θεωρούν πως ο Μανώλης Δουρής ουσιαστικά «καταδικάστηκε» δύο φορές: μία από το δικαστήριο, και μία από μια άτυπη «δικαιοσύνη» μέσα στις φυλακές.

Είναι δύσκολο να μιλήσει κανείς με απόλυτη βεβαιότητα για το τι έγινε πραγματικά εκείνες τις κρίσιμες ώρες πριν τον θάνατο του παιδιού. Η υπόθεση είναι ένα μωσαϊκό από μαρτυρίες, αστυνομικές αναφορές, δημοσιογραφικά ρεπορτάζ και κοινωνικές εντυπώσεις και συχνά αυτά τα κομμάτια δεν εφαρμόζουν τέλεια το ένα στο άλλο. Ο γιος του Μανώλη Δουρή, Δημήτρης, σε συνέντευξη του είχε εκφράσει την πεποίθηση πως ο πατέρα του δεν ήταν υπεύθυνος για το φρικτό έγκλημα. «Φόρτωσαν το βιασμό και τη δολοφονία στον πατέρα μου», είπε και φωτογράφισε έναν συγχωριανό του ως δράστη: «άλλος άνθρωπος από το χωριό που είχε ασελγήσει σε πάρα πολλά παιδάκια. Αλλά εκείνος είχε χρήματα και τον κάλυπταν… Εκείνη τη μέρα ήμουν μαζί με τον πατέρα μου στη δουλειά από το πρωί. Γυρίσαμε και μας είπαν πως είχε χαθεί το παιδί».

Αλλά και η μητέρα του παιδιού και σύζυγος του Μανώλη Δουρή, Γεωργία, σε συνέντευξη της, είχε υποστηρίξει την αθωότητά του: «Ο Μανώλης για μένα και για τα παιδιά μου είναι αθώος. Δύο αθώες ψυχές βρίσκονται στο χώμα και οι ένοχοι κυκλοφορούν ελεύθεροι. Ο άνδρας μου οδηγήθηκε στη φυλακή, όπου τον “αυτοκτόνησαν”, καθώς η υπόθεση έπρεπε να κλείσει. Ο Μανώλης ήταν το τέλειο θύμα που μπορούσε να παρουσιαστεί σαν δολοφόνος. Ήταν φτωχός, μεροκαματιάρης και αγράμματος».

Εν τω μεταξύ, ο συνήγορος του υποστήριζε με βεβαιότητα πως ο πελάτης του ήταν αθώος. Μάλιστα και ο ιατροδικαστής είπε πως οι τρίχες που βρέθηκαν στο άψυχο σώμα του εξάχρονου δεν άνηκαν στον πατέρα του. «Από την έκθεση πραγματογνωμοσύνης των εγκληματολογικών εργαστηρίων μπορεί να τεθεί εν αμφιβόλω η ταυτότητα του δολοφόνου του παιδιού. Μπορεί άλλος να είναι ο βιαστής κι άλλος ο δολοφόνος» είχε υποστηρίξει ο καθηγητής εγκληματολογίας Γιάννης Πανούσης που είχε ερευνήσει το θέμα. Το δικαστήριο πάντως έκρινε τον Μανώλη Δουρή ένοχο για τον βιασμό και τη δολοφονία του γιου του.

Τριάντα χρόνια μετά, η ιστορία του Μανώλη Δουρή εξακολουθεί να αναφέρεται κάθε φορά που προκύπτει ένα νέο αποτρόπαιο έγκλημα. Ο Δουρής έγινε ένα είδος σημείου αναφοράς για το «ασύλληπτο»: όταν κάτι δεν χωράει στη λογική μας, όταν ο θυμός φουντώνει και η κοινωνία βράζει, η περίπτωση του επιστρέφει σαν υπενθύμιση για το πώς μπορεί να κυλήσει μια κοινωνία σε μια έντονα συναισθηματική, σχεδόν εκρηκτική κατάσταση. Ο Μανώλης Δουρής ήταν ο τέλειος «κακός» για μια κοινωνία που τότε άλλαζε με ταχύτητα και δεν είχε πολλά εργαλεία να διαχειριστεί το άγνωστο.

Σήμερα, η ιστορία του δείχνει πώς ήμασταν ως κοινωνία, πώς λειτουργούσαν τα μίντια, πώς αντιμετωπίζαμε την ψυχική υγεία, τη φτώχεια, τη δικαιοσύνη. Ευχή όλων είναι τα ΜΜΕ να αντιδρούν πιο ψύχραιμα, πιο δίκαια και πιο ανθρώπινα σε ανάλογες καταστάσεις, από ό,τι έκαναν (διεθνώς) τη δεκαετία του ΄90 που απευθύνονταν κυρίως στο θυμικό -γαργαλούσαν το συναίσθημα- και όχι στη λογική.

→ Ακούστε εδώ τα Podcast Criminal minds | Διάσημα εγκλήματα που συγκλόνισαν την Ελλάδα και τον κόσμο