Χώροι εποπτευόμενης χρήσης τοξικών ουσιών: Το ισχύον θεσμικό πλαίσιο και η ευρωπαϊκή στρατηγική για τα ναρκωτικά
Ένα σύγχρονο, φιλελεύθερο, κοινωνικό κράτος οφείλει να διασφαλίζει την πρόσβαση στην υγεία και να δίνει ευκαιρίες επανένταξης σε όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από τις προσωπικές τους επιλογές. Σε αυτό το πλαίσιο, η πλειονότητα των συμπολιτών μας που τελούν σε εξάρτηση από ψυχοδραστικές ουσίες, πέραν της προφανούς υλικής αποστέρησης που αντιμετωπίζουν, έχουν ανάγκη ενίσχυσης της πρόσβασης τους σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικές υπηρεσίες, καθώς επίσης και ευκαιρίες κοινωνικής επανένταξης. Επιπλέον, η κοινωνική συνοχή και η δημόσια υγεία δεν ενισχύονται με την αδιαφορία και την απόκρυψη, αλλά με δημόσιες πολιτικές πρόληψης, μείωσης της βλάβης και αξιοπρέπειας.
Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για τα Ναρκωτικά και της Σύστασης UNODC (World Drug Report 2025), η ενίσχυση εργαλείων μείωσης βλάβης συνδέεται με την προστασία της δημόσιας υγείας και την αποσυμφόρηση δημόσιων χώρων, χωρίς να λειτουργεί σε βάρος της ασφάλειας και της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Από το 2019 μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση της ΝΔ σχεδιάζει και υλοποιεί ένα πλέγμα μεταρρυθμιστικών πολιτικών για την πρόληψη και αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, το οποίο επικεντρώνεται σε τέσσερις άξονες: Πρόληψη, άμεση πρόσβαση και μείωση της βλάβης, θεραπεία και επανένταξη.
Στην κατεύθυνση αυτήν, έχει αναπτυχθεί και στη χώρα μας, όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η καινοτόμα μέθοδος της ίδρυσης και λειτουργίας των Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης (ΧΕΧ) υπό αυστηρά προκαθορισμένες προϋποθέσεις. Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, σταθεροί ή κινητοί, λειτουργούν κατόπιν άδειας από τον υπουργό Υγείας. Πρόκειται για κατάλληλα διαμορφωμένους και προστατευμένους χώρους, στους οποίους τα ουσιοεξαρτημένα άτομα μπορούν να κάνουν χρήση με ασφάλεια και χωρίς φόβο, υπό την εποπτεία εξειδικευμένου προσωπικού, τηρώντας τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. Συνιστούν ένα καινοτόμο εργαλείο στη σύγχρονη προσέγγιση μείωσης της βλάβης και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων που συνδέονται με τη χρήση ναρκωτικών, ενώ παράλληλα ενθαρρύνουν την πρόσβαση των ουσιοεξαρτημένων ατόμων σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής επανένταξης.
Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης, σταθεροί ή κινητοί, είναι κατάλληλα διαμορφωμένοι και προστατευμένοι χώροι, στους οποίους τα ουσιοεξαρτημένα άτομα μπορούν να κάνουν χρήση με ασφάλεια και χωρίς φόβο
Τον Απρίλιο του 2022 ξεκίνησε τη λειτουργία του ο πρώτος σταθερός ΧΕΧ, σε κτίριο του ΟΚΑΝΑ, με σκοπό να αποτελέσει πρότυπο για την ίδρυση και λειτουργία και άλλων ανάλογων χώρων.
Μέσα σε τρία χρόνια λειτουργίας, τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά και δικαιώνουν απόλυτα την προοδευτική αυτή πολιτική επιλογή. Πιο συγκεκριμένα, με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, το 2022 599 άτομα έλαβαν τις υπηρεσίες της δομής, τα οποία πραγματοποίησαν συνολικά 4611 επισκέψεις. Το 2023 ο αριθμός των ληπτών των υπηρεσιών του ΧΕΧ ανήλθε σε 1280, ενώ πραγματοποιήθηκαν συνολικά 22.085 επισκέψεις. Το 2024, 1.575 άτομα εξυπηρετήθηκαν και ο συνολικός αριθμός των επισκέψεων για ασφαλή χρήση έφτασε τις 40.544. Το Α εξάμηνο του τρέχοντος έτους, 1224 συμπολίτες μας δέχτηκαν τις υπηρεσίες του ΧΕΧ και ο συνολικός αριθμός των επισκέψεων ήταν 24.358. Το πιο σημαντικό είναι όμως, ότι χάρης στην παρέμβαση του εξειδικευμένου προσωπικού, έχουν σωθεί πάνω από 500 ζωές κατά τη χρήση από υπερδωσολογία, είτε μέσω στενής παρακολούθησης, είτε μέσω χορήγησης ναλοξόνης.
Από το Νοέμβριο του 2024 λειτουργεί κινητός ΧΕΧ στη Θεσσαλονίκη, όπου έχουν καταγραφεί έως σήμερα 1941 ωφελούμενοι και 6620 επισκέψεις.
Οι Χώροι Εποπτευόμενης Χρήσης είναι ο πρώτος κρίκος σε μια αλυσίδα με τελικό στόχο την κοινωνική επανένταξη των ουσιοεξαρτημένων ατόμων. Σε αυτό το πλαίσιο, από τις αρχές του 2024 έως και σήμερα έχουν διασυνδεθεί με περαιτέρω υπηρεσίες υγείας 514 ωφελούμενοι του ΧΕΧ, έχουν παραπεμφθεί σε θεραπευτικά προγράμματα 447 κι έχουν διασυνδεθεί με δομές στέγασης και φιλοξενίας 433. Η φιλοσοφία τους εδράζεται στη φροντίδα και την εμπιστοσύνη, καθώς και στη δράση των υπηρεσιών στο πεδίο, το δρόμο, παντού όπου υπάρχουν ενεργοί χρήστες. Γιατί πίσω από κάθε αριθμό κρύβεται μια ανθρώπινη ιστορία και αποτελεί χρέος μας να τους δώσουμε την ευκαιρία, ώστε οι άνθρωποι αυτοί να περάσουν από τον κίνδυνο και την περιθωριοποίηση, στην ασφάλεια, την αξιοπρέπεια και την ορατότητα.
14°
