Μια λίστα ευγενών πόθων και ο τρόμος ότι μεγαλώνουμε

Ξεκίνησα πριν μία εβδομάδα να διαβάζω το μυθιστόρημα της Τζούλια Ταφς "45 Things to do before you’re 45" (45 πράγματα να κάνεις πριν γίνεις 45). Θεωρώ ότι ο τίτλος του βιβλίου είναι ξεκάθαρος και δίνει μια αρκετά καλή εικόνα του τι πραγματεύεται. Η Τσάρλι μόλις έκλεισε τα 44 της χρόνια, ζει σε ένα προάστιο του Λονδίνου και είναι σύζυγος και μητέρα τριών παιδιών. Έχει μια έφηβη κόρη και δύο μικρά αγόρια στο δημοτικό σχολείο.

Ξυπνάει λοιπόν την ημέρα των 44ων της γενεθλίων της και συνειδητοποιεί ότι η ζωή της κάπου έχει εκτροχιαστεί. Τα όνειρα και οι φιλοδοξίες της χάθηκαν κάπου μεταξύ της φασίνας, των αναρίθμητων υποχρεώσεων που έχουν να κάνουν με τα παιδιά, και της απαιτητικής δουλειάς του συζύγου της ο οποίος δουλεύει ασταμάτητα για να μπορέσει να στηρίξει οικονομικά την οικογένειά του, αλλά δεν έχει χρόνο να αφιερώσει στη σύζυγό του. 

Δεν είναι ευτυχισμένη και δεν είναι καλά.

Τα τελευταία 10 χρόνια της ζωής της έκανε κατά καιρούς λίστες: 35 πράγματα να κάνεις πριν τα 35, 38 πράγματα να κάνεις πριν τα 38, 40 πράγματα να κάνεις πριν τα 40. Ποτέ όμως δεν κατάφερνε να πραγματοποιήσει όσα έγραφε στη λίστα, και έτσι τα παρατούσε και συνέχιζε τη συμβατική ζωή της. Αυτή τη φορά όμως, σε αυτά της τα γενέθλια, ένα τυχαίο γεγονός ― ο θάνατος μιας παλιάς της συμμαθήτριας από το σχολείο με την οποία είχε να μιλήσει 25 χρόνια ― τη σοκάρει και την ωθεί με αποφασιστικότητα να φτιάξει τη λίστα από την αρχή και να τη φέρει ― αυτή τη φορά ― εις πέρας.

Μια γρήγορη και πρόχειρη έρευνα στο διαδίκτυο για αντίστοιχες λίστες θα σας προσφέρουν πολυάριθμα αποτελέσματα που ποικίλλουν τα μάλλα, από προσωπικά blog μέχρι επιμελημένες λίστες που σκοπό έχουν…

…αλήθεια, τι σκοπό έχουν;

Οι λίστες αυτές μου θυμίζουν αυτή που πολλοί άνθρωποι κάνουν λίγο πριν την πρωτοχρονιά. Αυτή που μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου έχει ξεχαστεί με λίγη ντροπή και πολλή στεναχώρια σε ένα συρτάρι, κάτω από το φυλλάδιο γυμναστηρίου που είχες ορκιστεί ότι θα ξεκινήσεις με την καινούργια χρονιά. New Year, New Me!

Είχα κάνει κάποιες εικασίες στην αρχή του βιβλίου και έκανα ακόμα περισσότερες κατά τη διάρκεια της ανάγνωσής μου. Προς μεγάλη μου ικανοποίηση, η συγγραφέας με διέψευσε και με εξέπληξε σε αρκετά σημεία του μυθιστορήματος. Το βιβλίο είναι γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο από την όχι ιδιαίτερα συμπαθητική πρωταγωνίστρια του βιβλίου, Τσάρλι, και αυτό από μόνο του ήταν μια έκπληξη. Όπως ήταν και το γεγονός ότι ανεξάρτητα από τα πολλά της ελαττώματα, είναι ωμά ειλικρινής όταν μας εξιστορεί τι συμβαίνει, πώς νιώθει και τι σκέφτεται, και για τον ίδιο της τον εαυτό αλλά και για τον σύζυγό της, τα παιδιά της και τις καλύτερές της φίλες, την Καθ και την Έμιλι.

Η Τσάρλι πίνει πολύ και γκρινιάζει ασταμάτητα, για τα πάντα. Ακόμα και οι φίλες της λένε, αρχικά με παιχνιδιάρικο τρόπο και μετέπειτα πιο σοβαρά, ότι έχει "main character syndrome¨", κοινώς δηλαδή ότι όλα γυρνάνε γύρω της και χρειάζεται πάντα να είναι το επίκεντρο της προσοχής.

Μετά το τυχαίο αυτό γεγονός, λοιπόν, και οπλισμένη με την οργή και αγανάκτηση που νιώθει μέσα της, ανοίγει ένα κουτί με παλιά αναμνηστικά και φωτογραφίες από τα φοιτητικά της χρόνια, και ενώ αναπολεί εκείνη την ξέγνοιαστη εποχή, φτιάχνει την καινούργια λίστα και ξεκινά σιγά-σιγά στην αρχή, και μετά γρήγορα και άτσαλα, να εκτελεί όλα αυτά που υποτιθέμενα ήθελε πάντα να κάνει και δεν κατάφερε.

Το βιβλίο περίμενα να είναι γλυκανάλατο και προβλέψιμο, και να έχει αυτό το «ωραίο», επιμελημένο τέλος που θα περίμενε κανείς: κάνει εντέλει όλα όσα έχει σημειώσει, στο δρόμο προς την ολοκλήρωση της λίστας αντιμετωπίζει κάποια εμπόδια, αλλά τέλος καλό, όλα καλά. Όχι. Δεν πάει τίποτα καλά. Η Τσάρλι ξεφεύγει και χάνει τον έλεγχο, από όλες τις απόψεις.

Χωρίς να θέλω να δώσω πολλά spoiler θα εστιάσω σε κάτι το οποίο μου τριβέλιζε το μυαλό καθ’ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσής μου. Το βιβλίο αυτό αφορά ξεκάθαρα ένα πραγματικό mid-life crisis (κρίση μέσης ηλικίας), αφορά όμως επίσης την κρίση μέσης ηλικίας μιας γυναίκας και όχι ενός άντρα, όπου τα κλισέ ποικίλλουν ― η αγορά ενός σπορ αυτοκινήτου, η εξωσυζυγική σχέση με μια νεότερη γυναίκα ή/και γραμματέα, κτλ., κτλ.

Και κάτω από αυτή την ομπρέλα, αφορά επίσης και όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει μια σύγχρονη γυναίκα, σε μια ανεπτυγμένη χώρα της Δύσης, εν έτει 2025. Η ιστορία της Τσάρλι ίσως έχει περισσότερη αξία ακριβώς επειδή έχει πολλά ελαττώματα και γίνεται πολλές φορές αντιπαθητική.

Γιατί; Γιατί είμαι σίγουρη ότι όλοι οι αναγνώστες, ανεξαρτήτως φύλου, θα την κρίνουν για όλα αυτά που θα έπρεπε να είναι, και δεν είναι: γιατί δεν είναι η ιδανική σύζυγος, η ιδανική μητέρα, αλλά ούτε η ιδανική φίλη, γιατί ενώ παράτησε τη δουλειά και την καριέρα της για να μεγαλώσει τα παιδιά της (Γιατί την παράτησε; Δεν μπορούσε να τα κάνει και τα δύο; Αυτό δεν ζητάνε οι γυναίκες, να τα έχουν όλα;), όταν «ξυπνάει» στα 44 της και επιθυμεί να γυρίσει πίσω στη δουλειά, και ενώ της δίνεται η ευκαιρία και το κάνει, δεν τα καταφέρνει τόσο καλά. Γιατί βάζει τον εαυτό της πρώτο και μετά από τόσα χρόνια δεν αρέσει σε κανέναν αυτό.

Κάπου εκεί όμως έγκειται και το πρόβλημα. Ο εαυτός. Και εκεί είναι που καταφέρνει αυτό το βιβλίο να σε εκπλήξει και να ξεφύγει από τα πολυάριθμα κλισέ στα οποία θα μπορούσε να είχε κολλήσει. Η Τσάρλι προσπαθεί στα 44 να ικανοποιήσει έναν εαυτό που υπήρχε πριν περίπου μια εικοσαετία, χωρίς να έχει υπολογίσει ότι στη διάρκεια αυτών των χρόνων, ο εαυτός αυτός απλά δεν υφίσταται πια. Και αυτό είναι απόλυτα λογικό. Το ακόμα χειρότερο είναι ότι μέσα σε αυτή την εικοσαετία, έχοντας αφήσει τη ζωή ― υποχρεώσεις, γάμος, παιδιά ― να πάρει τα ηνία και να καθορίζει την καθημερινότητά της, έχει στην πραγματικότητα χάσει τον εαυτό της και δεν ξέρει ούτε ποια είναι αλλά ούτε και τι πραγματικά θέλει… μια παγίδα στην οποία πέφτουν αναπόφευκτα πολλοί άνθρωποι.

Και σε αυτό το σημείο η λίστα χάνει την αξία της, γιατί πολύ απλά δεν την αντιπροσωπεύει, όχι όπως ήλπιζε και νόμιζε. Σαν αναγνώστης έχεις πολλά πράγματα να προσάψεις στην Τσάρλι, και ομολογουμένως κάνει πολλές βλακείες, απερισκεψίες και υπερβολές, τις οποίες δεν μπορείς πάντα να δικαιολογήσεις ή να «συγχωρέσεις». Εγώ προσωπικά κάποια στιγμή είχα εκνευριστεί σε ακραίο βαθμό. Ενδεχομένως όμως να μην είναι αυτός ο σκοπός: να συγχωρέσεις ή να δικαιολογήσεις, αλλά να καταλάβεις.

Θυμώνει με τον άντρα της για το γεγονός ότι αφιερώνει χρόνο και ενέργεια στον διαγωνισμό τρίαθλου Ironman αντί να αφιερώνει χρόνο στην ίδια, χωρίς να αξιολογεί ή να αναλογίζεται γιατί το κάνει και τι του προσφέρει, και κυρίως χωρίς να συνειδητοποιεί ότι η ίδια δεν έχει κάποια αντίστοιχη ασχολία η οποία θα της πρόσφερε ενδεχομένως μια ικανοποίηση. Ενώ οι συνομήλικες φίλες της μιλάνε συχνά για τα συμπτώματα προεμμηνόπαυσης, τα οποία τις βασανίζουν και της λένε ότι θα πρέπει και η ίδια να το κοιτάξει γιατί σίγουρα κάποια θέματά της σχετίζονται με αυτό, αρνείται κατηγορηματικά να το δεχθεί, ισχυριζόμενη ότι δεν είναι δα τόσο μεγάλη και ότι η μητέρα της είχε περίοδο μέχρι τα 50 της και αυτά τα πράγματα είναι κληρονομικά.

Αρνείται να δει και να καταλάβει πολλά, και κάποια όταν τα αντιλαμβάνεται είναι πια αργά. Και είναι εύκολο να την κατηγορήσουμε και να την κρίνουμε επιδεικτικά κουνώντας το δάχτυλο. Ούτε αυτός όμως είναι ο σκοπός.

Ο σκοπός είναι να αντιληφθούμε πως όλοι μας ― ξανά, ανεξαρτήτως φύλου ― έχουμε πολλές πτυχές, και είμαστε πολύ, μα πολύ, περίπλοκα όντα, και κάποια από τα χαρακτηριστικά που μας απαρτίζουν και μας περιγράφουν είναι αντικρουόμενα, και μερικές φορές παράλογα, και όποιες επιλογές και αν κάνεις, και όποιες αποφάσεις και αν πάρεις σε αυτή τη ζωή, θα υπάρχουν πάντα άλλες τόσες που θα μετανιώσεις που δεν πήρες, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν έχεις ιδέα αν θα ήταν καλύτερες ή όχι.

Φτιάξε τη λίστα. Φέρ’ την εις πέρας. Απλά βεβαιώσου ότι την έχτισες με όλα όσα είσαι σήμερα· όχι ποιος ήσουν κάποτε, αλλά ούτε και ποιος θα ήθελες θεωρητικά να είσαι.