Πανεπιστημιακή Ανομία: Τα συμπτώματα και οι ρίζες του προβλήματος

Τώρα που κάθισε ο κονιορτός από τα πρόσφατα επεισόδια βίας και ανομίας στα πανεπιστήμια, μπορούμε να κάνουμε μια πιο ψύχραιμη αποτίμηση της κυβερνητικής πολιτικής για την αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων, από το 2019 μέχρι σήμερα. Επί της ουσίας αυτή χαρακτηρίζεται από σπασμωδικές κινήσεις για την αποκατάσταση του πανεπιστημιακού περιβάλλοντος και την προστασία του από παραβατικές συμπεριφορές, με αποτέλεσμα να χαθεί ακόμη μια εξαετία για το πολύπαθο ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο.

Μια από τις παιδικές ασθένειες της μεταπολίτευσης είναι και οι καταλήψεις πανεπιστημιακών χώρων. Η κυβέρνηση επαίρεται ότι τα φαινόμενα αυτά έχουν εκλείψει, όμως κατά διαστήματα εμφανίζεται στη δημοσιότητα μια νέα επιχείρηση εκκένωσης, με πιο πρόσφατα παραδείγματα τη Νομική του ΕΚΠΑ και τη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ. Ποιος ξέρει πόσοι χώροι ακόμη τελούν υπό κατάληψη;

Όπως και οι προηγούμενες, έτσι και η παρούσα κυβέρνηση φαίνεται να αποδέχεται την ιδιότυπη συνύπαρξη της ακαδημαϊκής κοινότητας με εξωπανεπιστημιακά παραβατικά στοιχεία, σε ένα καθεστώς άτυπης συμβίωσης. Όσο το ένα μέρος δεν ενοχλεί το άλλο, θεωρείται πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Αντί λοιπόν η κάθε περίπτωση παραβατικότητας να διερευνάται και να τιμωρείται παραδειγματικά, η κυβέρνηση επιλέγει την προσφιλή της μέθοδο της «αυστηροποίησης», χωρίς όμως να έχει την πολιτική βούληση να εφαρμόσει τους νόμους που έχει ήδη ψηφίσει (π.χ. νόμος «Κεραμέως» 4957/2022)!

Το διαρκές «γαϊτανάκι» ευθυνών μεταξύ κυβέρνησης και ορισμένων πρυτανικών αρχών βολεύει τους πάντες, αφού εν τέλει επιτυγχάνεται αυτό που δείχνει να είναι το ζητούμενο όλων, δηλαδή η κατάσταση να παραμένει ως έχει εδώ και δεκαετίες. Βέβαια και για να είμαστε δίκαιοι, όσες φορές οι πανεπιστημιακές αρχές έλαβαν σχετικές πρωτοβουλίες, η κυβέρνηση ουσιαστικά τις υπονόμευσε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Νομική του ΑΠΘ, όπου το Φεβρουάριο του 2024 πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Κοσμήτορα αστυνομική επιχείρηση για τη λήξη κατάληψης. Μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες, η σχολή ανακαταλήφθηκε και το σπίτι του Κοσμήτορα έγινε στόχος των γνωστών-αγνώστων που πέταξαν μπογιές και τρικάκια!

Το 2022, η κυβέρνηση μετά βαΐων και κλάδων προχώρησε στη σύσταση της πανεπιστημιακής αστυνομίας, σπεύδοντας να χαρακτηρίσει τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία ως εμβληματική για την αντιμετώπιση της ανομίας στα πανεπιστήμια. Προσλήφθηκαν 1000 (!) ειδικοί φρουροί (σ.σ. στη χώρα που μαζί με την Κύπρο διαθέτει το μεγαλύτερο αριθμό αστυνομικών ανά κάτοικο στην Ευρωπαϊκή Ένωση), οι οποίοι από την πρώτη κιόλας μέρα παρέμειναν εκτός των πανεπιστημιακών campus, περιμένοντας υπομονετικά στο λιοπύρι τη λήξη της βάρδιας τους. Μάλιστα, όποτε χρειάστηκε να γίνει κάποια επιχείρηση, κλήθηκε τελικά η κανονική αστυνομία.

Για μία ακόμη φορά, η κυβέρνηση κατέφυγε σε μία πρωτοβουλία η οποία ήταν χαρακτηριστική της νοοτροπίας που διέπει το ελληνικό κράτος, αυτής της τσαπατσουλιάς. Ήταν τέτοια η επιχειρησιακή ανεπάρκεια που αποφασίστηκε η πανεπιστημιακή αστυνομία να αναλάβει δράση το μήνα Σεπτέμβριο, αφού είχαν ήδη ανοίξει τα πανεπιστήμια, και όχι κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ώστε ερχόμενοι άπαντες από τις διακοπές τους να αντιμετώπιζαν μια νέα πραγματικότητα. Μάλλον είχαν προτεραιότητα οι διακοπές του Αυγούστου… Το φιάσκο ολοκληρώθηκε ένα χρόνο αργότερα, με την επίσημη διάλυση του σώματος. Φυσικά, οι προσλήψεις διατηρήθηκαν και το προσωπικό διατέθηκε για άλλες ανάγκες του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Όμως, το δημόσιο πανεπιστήμιο παραμένει μετέωρο, περιμένοντας ίσως την αυτορρύθμιση που θα επιφέρει η έλευση των ιδιωτικών πανεπιστημίων: είτε θα υποχρεώσουν τα δημόσια ιδρύματα να βελτιωθούν υπό την πίεση του ανταγωνισμού, είτε θα οδηγήσουν στην περαιτέρω υποβάθμισή τους.

 Η μόνη επιλογή για σπουδές για τη μέση ελληνική οικογένεια είναι το δημόσιο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης

Πώς τοποθετείται, όμως, η κεντροαριστερά απέναντι στα φαινόμενα βίας και ανομίας και τι προτείνει πέρα από την τυπική καταδίκη τους; Προς τι η φοβία της στο να αρθρώσει μια πολιτική πρόταση που θα οδηγεί στην πάταξη τέτοιων φαινομένων; Δεν χρειάζεται κανείς να επανεφεύρει τον τροχό. Αυτά τα έλυσε ο Μπλερ στο Ηνωμένο Βασίλειο από τα τέλη της δεκαετίας του ’90, τόσο με τη στάση του απέναντι στο έγκλημα και οποιασδήποτε μορφής παραβατικότητας, όσο κυρίως με την πολιτική πρόληψης και με μέτρα όπως η εγκατάσταση καμερών σε δημόσιους χώρους (χαρακτηριστικό το σλόγκαν του "Tough on crime, tough on the causes of crime"). Ως αποτέλεσμα, οι Βρετανοί τον αντάμειψαν με τρεις διαδοχικές εκλογικές νίκες. Αντίθετα, η ελληνική εκδοχή της σοσιαλδημοκρατίας επιλέγει να παραχωρήσει στην κυβερνητική παράταξη τα θέματα της ασφάλειας, τα οποία όμως έχουν πλειοψηφική απήχηση στην κοινωνία. Εξάλλου, η μόνη επιλογή για σπουδές για τη μέση ελληνική οικογένεια είναι το δημόσιο σύστημα ανώτατης εκπαίδευσης.

Φυσικά, η ανομία στα ΑΕΙ είναι το σύμπτωμα και όχι η αιτία. Η ρίζα του προβλήματος έγκειται στην ανοχή της κοινωνίας σε τέτοια φαινόμενα και στην αποδοχή της εικόνας εγκατάλειψης και βανδαλισμού των πανεπιστημιακών χώρων, το γνωστό τρίπτυχο πανό-γκράφιτι-αφίσες. Εξάλλου, όπως περιγράφεται στη θεωρία των «σπασμένων παραθύρων», εμφανή σημάδια παραβατικότητας όπως π.χ. ένα σπασμένο παράθυρο ενθαρρύνουν ακόμη περισσότερο παραβατικές συμπεριφορές που φτάνουν μέχρι και το έγκλημα. Ας μην γελιόμαστε. Τα πανεπιστήμια θα γίνουν ασφαλή όταν πρώτα καθαρίσουν από τα γκράφιτι, τις αφίσες και τα πανό.