Πώς χτίζουμε ανθεκτικές κοινωνίες; Όσα συζήτησαν Σακελλαροπούλου, Γιαννίτσης, Βούλγαρης

Στο επιμέρους πάνελ του 2ου Forum της ATHENS VOICE, με βασική θεματική την Ανθεκτικότητα: χτίζοντας τις κοινωνίες που αντέχουν, συμμετείχαν η τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργό Τάσος Γιαννίτσης και ο Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γιάννης Βούλγαρης, με συντονιστή τον Καθηγητή Διεθνούς Πολιτικής και Δημοσιογραφίας στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth, Ρωμανο Γεροδήμο

Γιάννης Βούλγαρης: Χρειάζεται ένα νέο δημοκρατικό συμβόλαιο ανθεκτικότητας

Η συζήτηση ξεκίνησε με τον Ρωμανό Γεροδήμο, να ρωτά τον Γιάννη Βούλγαρη πώς θα επιβιώσουμε ως πολίτες και με τον καθηγητή πολιτικής επιστήμης να απαντά πως δεν είναι αισιόδοξος για την επιβίωση μας ως πολίτες της Δύσης, αλλά τον ενδιαφέρει κυρίως το πώς θα επιβιώσουμε ως πολίτες της Ευρώπης, που είναι και το πιθανότερο.

Όπως είπε ο κ. Βούλγαρης στο 2ο forum της ATHENS VOICE, «χρειάζεται να διατηρήσουμε τα επίπεδα πολιτισμού, καθώς επικρατεί υποχώρηση της Δύσης σε αυτό που παλιά αποκαλούνταν «Παγκόσμιος Νότος», με ανάσχεση του προηγούμενου παγκόσμιου κύματος εκδημοκρατισμού και με τη μείωση της δημοκρατικότητας σε πλήθος χωρών. Η δημοκρατία υποχωρεί έμμεσα, όχι με τον παλιό τύπο των coup d’ Etat, καθώς αντί για πραξικοπήματα επικρατεί ο εκλογικός αυταρχισμός και η παραμόρφωση των δημοκρατικών αξιών». Συμπλήρωσε δε, ότι με την επανεκλογή Τραμπ επιχειρείται καθεστωτική αλλαγή στη Δύση και επιχειρείται μια αλλαγή παραδείγματος. Οι λόγοι της αλλαγής είναι η πόλωση και η υποχώρηση του κύρους της Δύσης. «Η μείωση της αίγλης προκαλείται από ένα δύσκολο περιβάλλον, σε μια εποχή μετάβασης. Οι New York Times χρησιμοποιούν μια πεσιμιστική ορολογία του Γκράμσι για την "Εποχή των Τεράτων" που εκφράζει την κρίση της Παγκοσμιοποίησης. Η παγκοσμιοποίηση μετά τη δεκαετία του 1990 κράτησε όσο η κυριαρχία της Αμερικής και το μεταπολεμικό θεσμικό πλαίσιο υποχωρεί- και είναι πολύ ξεκάθαρο το Νέο Στρατηγικό Σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ ως σημείο Γεωστρατηγικού Πολέμου. Στην Ουκρανία, παρατηρούνται νέες μορφές σύγκρουσης, ένας Νέος Ψυχρός Πόλεμος, με ξεκάθαρα στρατόπεδα. Ο Τραμπ πετάει το γάντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την παλιά Ευρωπαϊκή ηγεσία. Τα εθνικά κράτη είναι οι σύμμαχοί του και συγκεκριμένα κόμματα εντός τους, όλοι οι άλλοι είναι πλέον οι εχθροί». 

Αργότερα, αναφορικά με την ερώτηση του Ρωμανού Γεροδήμου στο αν θα επιβιώσει η δημοκρατία, ο Γιάννης Βούλγαρης απάντησε πως είναι στο χέρι μας είναι αν θα επιβιώσει η δημοκρατία καθώς στη γενιά του η δημοκρατία ήταν στόχος προς κατάκτηση, «μετά έγινε μια μόνιμη κατάσταση και πλέον είναι αντικείμενο πολιτικής διαμάχης. Αυτό που είναι το σημαντικότερο στοιχείο είναι πως οι εχθροί της δημοκρατίας μιλούν για τον εκφυλισμό της και ο βασικός σκοπός των υπερασπιστών της είναι η αναβάθμιση της δημοκρατίας. Ο ρόλος της ανθεκτικότητας είναι η μετεξέλιξη της δημοκρατίας αλλιώς καθίσταται μια κενή λέξη, καθώς μπορούν να τη χρησιμοποιούν και οι δημοκρατικοί αλλά και οι αυταρχικοί εξίσου. Στη συνέχεια αναφέρθηκε στους νέους κινδύνους για τη δημοκρατία από τον καπιταλισμό και την ανάπτυξη της νέας τεχνολογίας, καθώς θα πρέπει να αντιστοιχιστούν οι δημοκρατικοί θεσμού και αξίες με την ανάπτυξη της νέας οικονομίας και των τεχνολογικών μονοπωλίων. Όπως συνέβη στο μεταπολεμικό κοινωνικό συμβόλαιο χρειάζεται πλέον ένας νέος συμβιβασμός της δημοκρατίας με την οικολογική πρόκληση και την κοινωνική αλλαγή». 

Τάσος Γιαννίτσης: Η ανθεκτικότητα ζητάει μεταρρυθμίσεις

Ο Τάσος Γιαννίτσης αναφέρθηκε στην έννοια της πολυκρίσης, ως μια νέα έννοια στη δημόσια συζήτηση όπου αφορά πολλά προβλήματα ταυτόχρονα, καθώς οι νέες συνθήκες δημιουργούν προβλήματα αβεβαιότητες και ανησυχίες, χωρίς να έχουν αναπτυχθεί ακόμα οι κατάλληλοι θεσμοί. «Η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι σε θέση να λειτουργήσει αποτελεσματικά, για να δώσει λύσεις στα προβλήματα των πολιτών, δεν μπορεί να λύσει τα κοινωνικά προβλήματα με αποτέλεσμα να διατυπώνονται αμφιβολίες για την ίδια την αποτελεσματικότητα της δημοκρατίας. Και γι αυτό καταφεύγουν στον Αυταρχισμό. Στη συνέχεια, αναρωτήθηκε για τη σχέση της δημοκρατία με την ανθεκτικότητα, καθώς ο όρος ξεκίνησε από τη Νευρολογία, προχώρησε στην κλιματική αλλαγή και επεκτείνεται, καθώς πλέον τείνει να σημαίνει τα πάντα και το αντίθετό τους. Σημαίνει και να είμαστε ανθεκτικοί στη δημοκρατία, ανθεκτικοί κυρίως σε αρνητικές αλλαγές. Ανθεκτικοί στη δημοκρατία σημαίνει πρωτίστως ανθεκτικοί σε μεταρρυθμίσεις- χωρίς να θέλει να θυμηθεί ο ίδιος το ασφαλιστικό. Σημασία έχει να μπορεί κανείς να αντεπεξέλθει στις πιέσεις. Ο Δαρβίνος στη θεωρία του λέει πως δεν θα επιβιώσει ο ισχυρότερος αλλά αυτός που μπορεί να προσαρμοστεί καλύτερα στις αλλαγές. Αυτό αποτελεί το νέο φάσμα προκλήσεων και το σημαντικότερο πρόβλημα και σήμερα, αυτό που παλιά αποκαλούσαν «κοινωνικές ικανότητες», όμως χωρίς έναν συγκεκριμένο αξιακό κώδικα δεν μπορεί να αντεπεξέλθει κανείς στις αλλαγές». 

Στη συνέχεια, ο Τάσος Γιαννίτσης αναφέρθηκε στο ότι μετά την κρίση είμαστε μια αποδυναμωμένη κοινωνία, οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά και πολιτισμικά, καθώς υπάρχει ένα διαλυτικό στοιχείο στην ατμόσφαιρα. Ενώ διερωτήθηκε αν ως «ανθεκτικότητα» θεωρούνται από κάποιους και αυτά που μας οδήγησαν στην κρίση, τη στιγμή που ο κόσμος αλλάζει ραγδαία, αποδυναμώνεται η Δύση και μεθαύριο η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μπορεί να μας στηρίξει με τα οικονομικά και τα πολιτικά της μέσα. Ως εκ τούτου, τα πιο ευαίσθητα σημεία για την ανθεκτικότητα είναι η μορφή διακυβέρνησης και το πεδίο των θεσμών και η ανάδειξη μιας κουλτούρας δημοκρατικών αξιών.

Κατερίνα Σακελλαροπούλου: Η δημοκρατία είναι μεγάλο βάρος για όλους μας

Η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ερωτώμενη για το αν ο πολιτισμός συμβάλει στην ανθεκτικότητα, απάντησε πως η κάθε οργανωμένη κοινωνία δημιουργεί πολιτισμό. Από το θέατρο, τις παραστατικές τέχνες, τα μνημεία και τα μουσεία, μέχρι τα πιο μικρά, την κουζίνα και τον τρόπο διασκέδασης και γιορτής. Ως πολιτισμική κληρονομιά η UNESCO τιμά από την μαρμαροτεχνία μέχρι το πώς γιορτάζουμε τον Δεκαπενταύγουστο. Ανθεκτικότητα σημαίνει και παράδοση, να ξέρει μια κοινωνία που πατάει. Ως εκ τούτου έχει μεγάλη αξία ο πολιτισμός στην ανθεκτικότητα. Στη συνέχεια, αναφέρθηκε στους θεσμούς ως θεμέλιο της δημοκρατίας και στοιχείο ανθεκτικότητας. Είναι σημαντικό να στελεχώνονται οι θεσμοί με αξιοκρατία, λογοδοσία και απόδοση ευθυνών. Δεν είναι τόσο σημαντική η έμφαση στην οργάνωση, καθώς οι θεσμοί υπάρχουν, αλλά είναι η τήρηση των νόμων. Η τέως Πρόεδρος χαρακτήρισε ως συμβολική τη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ. Για τη Δικαιοσύνη και τους λειτουργούς της, την οποία και έζησε για 40 χρόνια η κ. Σακελλαροπούλου κρίνει πως η διευκόλυνση της απονομής της είναι ένα σημείο ανθεκτικότητας, καθώς θα πρέπει να οργανωθεί και στις δομές και στις διαδικασίες, ενώ οι δικαστές θα πρέπει να ενισχυθούν στο έργο τους και να μη ξεχνάμε πως εφαρμόζουν το νόμο και δεν νομοθετούν οι ίδιοι.  Ως εκ τούτου η κοινωνία πρέπει να ασκεί κριτική στη δημοκρατία και τη δικαιοσύνη, χωρίς αυτή η κριτική να γίνεται τοξική, υποταγμένη σε μια απλουστευτική λογική που υπαγορεύεται από μια λαϊκίστικη αντίληψη. Δεν μπορούμε να κρίνουμε μια δικαστική απόφαση με βάση μόνο το αν μας συμφέρει. Πρέπει να πιστεύουμε στους θεσμούς, γιατί η δημοκρατία είναι μεγάλο βάρος για όλους μας.

Σχετικά με το στοιχείο της κοινωνικής αλληλεγγύης, η τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε πως ήταν η πιο όμορφη στιγμή στη θητεία της και συγκεκριμένα για τις όμορφες απομακρυσμένες περιοχές της χώρας, με τις μικρές ορεινές κοινότητες και τα μικρά νησιά. Θυμήθηκε το πώς πέρασε τα Χριστούγεννα της πανδημίας στην Κίναρο με τη μοναδική Ρηνιώ Κατσοτούρη, το Λαογραφικό Μουσείο της Θράκης και τα όμορφα Πομακοχώρια, αλλά και τους ευάλωτους ανθρώπους στον Πειραιά, τονίζοντας τη δύναμη του παραδείγματος ως μέσο ανάδειξης της ανθεκτικότητας.

Ως κύρια συμβουλή για την ανάδειξη της ανθεκτικότητας στη δημοκρατία, η Κατερίνα Σακελλαροπούλου είπε πως φιλελεύθερη δημοκρατία δεν σημαίνει μόνο εκλογές, αλλά σημαίνει και ενεργή συμμετοχή των πολιτών, εθελοντισμό και αλληλεγγύη. Επειδή στην Ελλάδα ως «αρετή» θεωρείται η μεμψιμοιρία, η τέως ΠτΔ θυμήθηκε τον Διονύση Σαββόπουλο ταυτίζοντας την ανθεκτικότητα με το στίχο «Η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που επιμένει», τονίζοντας πως χρειάζεται αυτογνωσία, σύμπνοια και αλληλεγγύη. Δήλωσε αισιόδοξη πως θα τα καταφέρουμε, καθώς η ανθεκτικότητα είναι ο μόνο. 

Διαβάστε επίσης → Πρόσωπα και στιγμές από το 2ο Forum της ATHENS VOICE για την Ανθεκτικότητα