Σταύρος Κωνσταντινίδης: Έτσι θα βελτιωθεί το κέντρο της Αθήνας με τρεις παρεμβάσεις

Οι δρόμοι, τα πεζοδρόμια, οι χώροι στάθμευσης και η συγκοινωνία στον αστικό ιστό είναι θέματα που απασχολούν καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες. Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη - παρά τα δεδομένα βήματα προς τα εμπρός - επιδέχονται σίγουρα βελτιώσεις και αλλαγές, ενώ η ασφάλεια στο οδικό δίκτυο αποτελεί πάντοτε θέμα ύψιστης σημασίας, με τους δείκτες των τροχαίων ατυχημάτων να παραμένουν δυστυχώς υψηλοί. Τα προβλήματα αυτά μπορούν κάλλιστα να αντιμετωπιστούν με τη θωράκιση κόμβων και επικίνδυνων σημείων αναφοράς, σημεία τα οποία αφενός γνωρίζει η κάθε τοπική κοινωνία, αφετέρου οφείλουν να γνωρίζουν Δήμοι και Περιφέρειες. Κάπως έτσι κερδίζεται το στοίχημα της οδικής ασφάλειας της χώρας. Ο Πολιτικός Μηχανικός και Συγκοινωνιολόγος, Σταύρος Κωνσταντινίδης ασχολείται επισταμένως με το θέμα της ανάκτησης του δημοσίου χώρου, μιας ανάκτησης της οποίας βασική προϋπόθεση αποτελεί η βελτίωση των συγκοινωνιών.

Ο Σταύρος Κωνσταντινίδης θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «τεχνοπολιτικός». Με διακεκριμένη αρθρογραφία στην Athens Voice επί 20 συναπτά έτη, έχει ιδιαίτερη εξειδίκευση στα θέματα συγκοινωνιών και αστικής ανάπτυξης, ενώ ταυτόχρονα είναι και συγγραφέας πολιτικών και κοινωνικών δοκιμίων. Από τα κείμενα του γίνεται σαφής ο συνδυασμός της πολιτικής και τεχνοκρατικής σκέψης με την αντίστοιχη χρήση του λόγου, ενώ στο portfolio του περιλαμβάνονται εκατοντάδες πολεοδομικές, συγκοινωνιακές και περιβαλλοντικές μελέτες στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Όλα αυτά σε μια επαγγελματική διαδρομή που έχει κλείσει αισίως τα 35 χρόνια. Είναι τέλος συγγραφέας των βιβλίων «Ανοιχτές Πόλεις» και «Έξυπνοι δρόμοι για μια Ανθρώπινη Πόλη» (Athens Voice Books), καθώς και των δοκιμίων «Ο Έρωτας στα χρόνια του ΣΥΡΙΖΑ», «Δρόμοι σαν ιστορίες» και «Αναζητώντας την Κανονικότητα» (Εκδόσεις Επίκεντρο).

Έννοιες όπως η αναδιανομή του δημοσίου χώρου, η βιώσιμη κινητικότητα, η αστική αειφορία και η περιβαλλοντική συνοχή παραμένουν στην επικαιρότητα, καθώς οι πολίτες προσπαθούν να εντάξουν την ποιότητα των μετακινήσεων στην καθημερινότητά τους. Από τη στιγμή που η τάση στην Ευρώπη και το μέλλον φαίνεται πως χαρακτηρίζονται από την ελάχιστη αναγκαία χρήση των ΙΧ, η αντίστοιχη ορθή χρήση του αστικού δημοσίου χώρου ταυτίζεται ολοένα και περισσότερο με την ποιότητα ζωής, όπως αυτή ορίζεται κατά γενική ομολογία. Πολύ σημαντική σε αυτό το πλαίσιο είναι και η συμβολή των Πολεοδομιών, οι οποίες μπορούν κάλλιστα να αποτελέσουν μοχλό ανάπτυξης για τη χώρα. Έχοντας βαθιά γνώση αυτών των ζητημάτων, ο Σταύρος Κωνσταντινίδης απαντά παρακάτω σε καίρια ερωτήματα, έχοντας ως κύριο σημείο αναφοράς τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας.

Ποια είναι τα κύρια ζητήματα των πολεοδομιών της χώρας; Πώς μπορούν οι πολεοδομίες να γίνουν μοχλός βιώσιμης ανάπτυξης;
Οι Πολεοδομίες στη χώρα είναι βουλιαγμένες εδώ και πολλά χρόνια. Αυτές οι τόσο σημαντικές υπηρεσίες για την βιώσιμη ανάπτυξη κάθε τόπου έχουν δυστυχώς διαλυθεί. Πρέπει να τις ξαναφτιάξουμε από την αρχή. Οι Πολεοδομίες καθορίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την εκτός σχεδίου δόμηση, αλλά η χώρα δεν έχει αναγνωρισμένο οδικό δίκτυο !!! Γίνεται μια προσπάθεια με τα Τοπικά Πολεοδομικά αλλά έχουμε αργήσει πολύ. Συμπερασματικάμ ως χώρα έχουμε προχωρήσει σημαντικά στο περιβαλλοντικό θεσμικό πλαίσιο, είμαστε όμως καθυστερημένοι στο Πολεοδομικό και το Συγκοινωνιακό. Όμως το κυκλοφοριακό είναι ένα μεγάλο περιβαλλοντικό και κοινωνικό πρόβλημα που στοιχίζει στην οικονομία και έχει ισχυρές ανθρωπογενείς επιπτώσεις. Ομως δεν αντιμετωπίζεται υπό αυτήν την οπτική. Δεν υπάρχει συντεταγμένη πολιτική. Το πρόβλημα αντιμετωπίζεται με διοικητικές δομές του '80 και κατακερματισμένες αρμοδιότητες μεταξύ υπηρεσιών. Χρειάζεται μια μικρή επανάσταση ριζικής αλλαγής του μοντέλου, επαναπροσδιορισμό εξ’ αρχής του βιώσιμου και πράσινου μοντέλου που θέλουμε να υπηρετήσουμε. Προς το παρόν τέτοιο μοντέλο δεν έχει διατυπωθεί ούτε καν στρατηγικά από κανένα κόμμα. Παραγωγικές επενδύσεις χωρίς λυμένα τα θεσμικά αυτά θέματα δεν μπορούν να υπάρξουν. Σήμερα ένας ξένος επενδυτής που θέλει να αναπτύξει κάποια επιχείρηση συσχετισμένα με την αγορά γης, θα φάει τα μούτρα του στην πολυπλόκαμη και αδιανόητα αργή γραφειοκρατία.

Αν μπορούσατε να βελτιώσετε την κατάσταση στο κέντρο της Αθήνας με ΤΡΕΙΣ άμεσες παρεμβάσεις, ποιες θα ήταν αυτές;
Ο μέγας μοντερνιστής Αρχιτέκτονας - Πολεοδόμος Λε Κορμπυζιέ έλεγε η τύχη της πόλης σχεδιάζεται στο γραφείο του Δημάρχου. Με βάση τα συμφραζόμενα της εποχής ήθελε να πει ότι για τα ζητήματα της πόλης απαιτούν κεντρική κρατική πολιτική, βούληση και όραμα. Ο δημόσιος χώρος δεν είναι θέμα που αυτορυθμίζεται. Συνοψίζω λοιπόν 3 δέσμες παρεμβάσεων. Νούμερο 1 : αφού δεν μπορώ να έχω αύριο ένα διευρυμένο Μετρό σε ολόκληρη την πόλη, θα τριπλασίαζα τον αριθμό των λεωφορείων, θα οργάνωνα ένα ευρύ δίκτυο λεωφορειολωρίδων και θα καλούσα τον κόσμο να δοκιμάσει ένα νέο αξιόπιστο σύστημα δημόσιων συγκοινωνιών. Για λόγους ταχύτητας προμηθειών και προσλήψεων θα χρησιμοποιούσα τη σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. Νούμερο 2 : Θα καταργούσα τον υπάρχοντα αναχρονιστικό δακτύλιο, και θα δημιουργούσα έναν πράσινο δακτύλιο μηδενικών εκπομπών και δυνατότητα προσπέλασης μόνο από οχήματα υψηλής πλήρωσης, δηλαδή οχήματα που μεταφέρουν άνω των 3 ανθρώπων, με ταυτόχρονη πριμοδότηση επιχειρήσεων και κρατικών υπηρεσιών που θα οργανώσουν το car pooling (συντονισμός εργαζομένων με ένα αυτοκίνητο). Νούμερο 3: Σε όλες τις διασταυρώσεις της πόλης θα επέκτεινα τις γωνίες των διασταυρώσεων στα 5 μέτρα, απομακρύνοντας την παράνομη στάθμευση, θεσπίζοντας υποχρεωτικές διαβάσεις πεζών και ράμπες ΑμεΑ, και θα διαμόρφωνα το κέντρο της πόλης μόνο με ελεγχόμενη στάθμευση και στάθμευση κατοίκων. Εντός του εμπορικού τριγώνου εκτεταμένες πεζοδρομήσεις για να αναδειχθεί και ενοποιηθεί ο δημόσιος χώρος.

Ποια περιοχή της πρωτεύουσας ή πόλη της Ελλάδας θα χαρακτηρίζατε ως πρότυπο καλής συγκοινωνίας στο σύνολό της και γιατί;
Πολλές πόλεις έχουν κάνει πολύ ενθαρρυντικά βήματα όπως είναι τα Τρίκαλα, η Αλεξανδρούπολη, ο Βόλος και η Λάρισα. Στην Αθήνα η μόνη περιοχή που παρουσιάζει χαρακτηριστικά και υποδομές βιώσιμης κινητικότητας είναι ο οικισμός της Κυπριάδου, γιατί προέκυψε τη δεκαετία του 1920 με ιδιωτική πολεοδόμηση. Κυκλικοί κόμβοι, ενδιάμεσες διαχωριστικές νησίδες, μεγάλα πεζοδρόμια, πυκνή δενδροφύτευση δίνουν έναν αέρα ευρωπαϊκό. Λίγοι Αθηναίοι το γνωρίζουν αυτό. Τέλος πιστεύω πως η ολοκλήρωση του Ελληνικού, θα προσφέρει για πρώτη φορά μια πρότυπη περιοχή σε επίπεδο κυκλοφορίας και βιώσιμης κινητικότητας, και θα αποτελέσει οδηγό για το μέλλον. Διαβάσεις πεζών με σωστή λειτουργία συναντάς σήμερα μόνο στην περιοχή του αεροδρομίου Ελ. Βενιζέλου, και αυτό γιατί το οδικό περιβάλλον είναι καλοσχεδιασμένο, επιτηρείται μέσα σε ένα απόλυτα οργανωμένο σύστημα, και προσφέρει την ιδανική - πρότυπη σήμανση. Όπως είναι το αεροδρόμιο θα έπρεπε να είναι όλη η Αθήνα.

Πώς βλέπετε την όλη λειτουργία του Μετρό Θεσσαλονίκης; Αρκούν οι επεκτάσεις προς Καλαμαριά και δυτικά ή θα πρέπει να ληφθούν συμπληρωματικά μέτρα για την καλύτερη κυκλοφορία των οχημάτων;
Το κλειδί για τη Θεσσαλονίκη είναι η επέκταση του Μετρό δυτικά, αλλά ταυτόχρονα θα έπρεπε κάθε φορά που προσθέτουμε μέσα σταθερής τροχιάς να προβαίνουμε σε γενναίες παρεμβάσεις πράσινης κινητικότητας με διευρυμένες πεζοδρομήσεις, επεκτάσεις πεζοδρομίων, και δημιουργία δικτύων ελεύθερου - δημόσιου χώρου. Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ένας επισκέπτης θα έπρεπε να μπορεί να περιηγείται με τα πόδια παντού. Κορυφαίο έργο είναι η πεζοδρόμηση της Λεωφόρου Νίκης στην παλαιά παραλία. Αυτό θα άλλαζε την φυσιογνωμία και την εικόνα της πόλης. Μέχρι την κατασκευή του Μετρό στα δυτικά θα έπρεπε και εδώ να αναδιαρθρώσουμε και να αυξήσουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό τα λεωφορεία. Τέλος το μεγάλο δίκτυο ποδηλατοδρόμων για ολόκληρη την πόλη είναι απορίας άξιο που δεν προωθείται εδώ και δεκαετίες. Η ένταξη του ποδηλάτου στη ζωή της Θεσσαλονίκης είναι πολύ πιο εύκολη, απ’ ότι στην Αθήνα. Αλλά δυστυχώς δεν αντιμετωπίζεται σοβαρά. Ακόμη και η θαλάσσια συγκοινωνία στο κόλπο του Θερμαϊκού, είναι κάτι που αδυνατεί να συγκροτηθεί σε ένα ρεαλιστικό έργο. Η αποκατάσταση της ζωτικής επαφής με την θάλασσα μέσα στην καθημερινότητά της πόλης θα ήταν κάτι σπουδαίο, με μεγάλη υπεραξία για την βιωσιμότητα και την προσέλκυση επισκεπτών και τουριστών

Σε άρθρο σας στην AV έχετε γράψει πως «Πρέπει άμεσα να θεσμοθετηθεί η υποχρεωτικότητα ελάχιστου αριθμού διαβάσεων σε όλες τις πόλεις, να εξασφαλιστεί η μόνιμη και καλοσυντηρημένη σήμανση σε ολόκληρο το οδικό δίκτυο, και να υιοθετηθούν πρωτοπόρες μοντέρνες σημάνσεις, σχετικές με την οδική ασφάλεια, που υπάρχουν σε ολόκληρο τον κόσμο. Έχουμε μείνει στάσιμοι σε επίπεδο δεκαετίας του 80’ σε αυτό το ζήτημα». Αναπτύξτε αν θέλετε το σκεπτικό σας. Ποιες είναι οι σημάνσεις που λείπουν από το δίκτυό μας και γιατί χρειάζεται ο ελάχιστος αριθμός διαβάσεων;
Κοιτάξτε, ταξιδεύοντας σε σύγχρονες πόλεις του εξωτερικού αυτό που μας εντυπωσιάζει στην οργάνωση του οδικού περιβάλλοντος, με τις τέλειες και πολυποίκιλες σημάνσεις επι του οδοστρώματος είναι ακριβώς αυτό που λείπει στη χώρα μας. Η λεγόμενη οριζόντια σήμανση επί του οδοστρώματος είναι ένας κώδικας επικοινωνίας μεταξύ του σχεδιασμού του κράτους με τον πολίτη. Αυτό δεν έχει γίνει κατανοητό. Έτσι για παράδειγμα αν δεν υπάρχουν διαβάσεις πεζών, πώς περιμένουμε να μάθει ένα παιδί ποια η σημασία της; Και πώς περιμένουμε να μην έχουμε θύματα τόσους πεζούς μέσα στις πόλεις; Επομένως πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που διαχειριζόμαστε αυτά τα θέματα. Οφείλουμε να εκσυγχρονίσουμε το νομοθετικό - θεσμικό πλαίσιο, να εισάγουμε τις καλές ευρωπαϊκές πρακτικές και να επανασχεδιάσουμε πάνω στο οδόστρωμα με εύγλωττο τρόπο όλο το κανονιστικό πλαίσιο του τρόπου που κυκλοφορούμε. Το οξύμωρο είναι πως η σύγχρονη τεχνολογία πια των αυτοκινήτων διαβάζει τη σήμανση επί του οδοστρώματος, και εμείς δεν έχουμε φροντίσει να τη φτιάξουμε. Αρα χρειαζόμαστε θεσμοθέτηση ελάχιστων προδιαγραφών. Για παράδειγμα η Αθήνα πρέπει να έχει για παράδειγμα 5000 καλοσυντηρημένες διαβάσεις πεζών και αντίστοιχες ράμπες για ΑμεΑ, η Θεσσαλονίκη για παράδειγμα 1500 κοκ. Αν δεν πιάσουμε σοβαρά αυτά τα θέματα το κυκλοφοριακό είναι ικανό να μας πνίξει. Να χάσουμε την κοινωνική και περιβαλλοντική συνοχή της καθημερινότητας.