Η πραγματική ιστορία του Πολυτεχνείου - Ο Έλληνας καθηγητής στις ΗΠΑ, Γιώργος Παυλάκης, θυμάται

Συµπληρώθηκαν φέτος 52 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου και ο γιατρός Γιώργος Παυλάκης, ο οποίος σήµερα είναι ερευνητής, επικεφαλής του Τµήµατος Ανθρωπίνων Ρετροϊών, του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου, στις ΗΠΑ, θυμήθηκε όλες εκείνες τις στιγµές του Νοεµβρίου του 1973 που ο ίδιος έζησε.

Σε ανάρτησή του στο Facebook ο κ. Παυλάκης ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «οι πιο ηλικιωμένοι, ερχόμενοι μέσα στο Πολυτεχνείο, κινδύνευαν να χαρακτηριστούν υποκινητές των "άμυαλων παιδιών" και να έχουν βαριές κυρώσεις. Μας πήρε πολλές ώρες την Παρασκευή να συνειδητοποιήσουμε ότι οι χουντικοί δολοφόνοι δεν έκαναν τόσο λεπτές διακρίσεις αλλά μας θεωρούσαν όλους κινούμενους στόχους για τα όπλα τους, όχι ανθρώπους.

Οι χαφιέδες που είχαν καταφέρει να βάλουν στο Πολυτεχνείο, έψαχναν για τις προθέσεις μας. Ο χαφιές Πίμπας έκανε υπαινιγμούς ότι μπορούσε να μας φέρει ό,τι θέλουμε για άμυνα υπονοώντας άχνα και όπλα, που θα σήμαινε τρομακτική σφαγή από το στρατό.»

Σε άλλο σημείο ο καθηγητής είπε: «Η προσπάθεια δυσφήμησης του Πολυτεχνείου άρχισε σχεδόν αμέσως και εντατικοποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου όσο οι νέες γενιές δεν είχαν άμεση αντίληψη των γεγονότων. Από τις πιο ύπουλες και επίμονες προσπάθειες είναι ότι δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο.

Υπήρχαν, και πολλούς τους ανακοίνωσε η χούντα. Η ιστορική έρευνα έχει αποφανθεί για 24 απόλυτα διαπιστωμένους νεκρούς και περίπου άλλους τόσους που έχουμε πολλές αποδείξεις. Όταν αντιμετωπίζεις αυτούς που δεν αναγνωρίζουν νεκρούς, λένε ότι κανείς δεν πέθανε μέσα στο Πολυτεχνείο.

Λες και οι άνθρωποι έξω από το Πολυτεχνείο δεν έχουν ψυχή και δικαιώματα. Πώς μπορείς να κοροϊδεύεις ξεχωρίζοντας μέσα κι έξω από μια μάντρα; Η αυθόρμητη εξέγερση ήταν σε όλη την Αθήνα, διαδηλώσεις έγιναν σε πολλά μέρη και νεκροί από στρατιωτικά πυρά υπήρξαν παντού»

Τέλος, η βλακωδέστερη κατηγορία είναι ότι η γενιά του Πολυτεχνείου κατέστρεψε την Ελλάδα. Αν με αυτό τον όρο εννοούμε όλους τους γεννημένους από το 1950–1965 τότε το συζητάμε.

Ολόκληρη η ανάρτηση του Γιώργου Παυλάκη

Με αφορμή το Πολυτεχνείο 2025
Ευχαριστώ τους παρουσιαστές του Off the record στην ERTNEWS χθες βράδυ για την ωραία κουβέντα που είχαμε για το Πολυτεχνείο. Η διεύθυνση του λινκ στο ERTFLIX είναι στα σχόλια.
Ο προσκεκλημένος ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος ήταν εξαιρετικός και έδωσε ένα τεράστιο εύρος ουσιαστικών πληροφοριών σε λίγο χρόνο. Αξίζει πραγματικά να τον ακούσετε. Μου θύμισε πολλά από εκείνη την εποχή που δεν πρόλαβα να πω στην εκπομπή, δυστυχώς, και γράφω μερικά εδώ πριν τα ξεχάσω. Είναι γιος του αείμνηστου Παναγιώτη Σακελλαρόπουλου, ψυχιάτρου και ψυχαναλυτή με μεγάλο έργο στην κοινωνική ψυχιατρική, άξιος δάσκαλος πολλών από μας. Ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος ήταν μαζί μας το βράδυ της Παρασκευής στο ιατρείο του Πολυτεχνείου όπως ήταν και ο Κόκος Αλιβιζάτος, καθηγητής ιατρικής και η γυναίκα του που είχαν έρθει μετά τις εκκλήσεις μας από το ραδιοφωνικό σταθμό του Πολυτεχνείου. Ήταν και δύο γιατροί από το ΚΑΤ. Ήταν και ο Κώστας Κούτσης από πιο νωρίς, ειδικευμένος ή ειδικευόμενος τότε, που τράβηξε πολύ από το βάρος της φροντίδας για το πρώτο κύμα των τραυματισμένων από τις συμπλοκές με την αστυνομία.

Όταν ήρθε ένα σοβαρό κύμα τραυματιών από σφαίρες, μέσα σε μια αποπνικτική ατμόσφαιρα από δακρυγόνα το σούρουπο της Παρασκευής ήταν εύκολο να καταλάβω ότι δεν μπορούσαμε να τα βγάλουμε πέρα με τέτοιο όγκο τραυματιών και με τέτοια τραύματα. Όλοι οι διαδηλωτές έβλεπαν το Πολυτεχνείο σαν άσυλο και αυτόματα έφερναν τους τραυματισμένους μέσα. Προσπάθησα να το σταματήσω αυτό το πρόβλημα μέσα σε κατάσταση που εξελισσόταν ραγδαία. Προσπάθησα να πείσω την πύλη να στέλνουν τους τραυματίες στα νοσοκομεία αντί να τους κουβαλάνε με τα χέρια στο ιατρείο. Αυτό κάπως εφαρμόστηκε σταδιακά γιατί όταν γύρισα από το ραδιοσταθμό στο ιατρείο είχε επικρατήσει σχετική ησυχία για δύο λόγους: οι συγκρούσεις γύρω από το Πολυτεχνείο είχαν προσωρινά κοπάσει και προσπαθούσαν να κατευθύνουν τους τραυματίες προς νοσοκομεία.

Ο λόγος που έφυγα από το ιατρείο όταν είχαμε έναν νεκρό ήταν για να πείσω τη Συντονιστική ότι χρειαζόταν να κατευθύνουμε τους τραυματίες προς νοσοκομεία και να ειδοποιήσουμε τον ιατρικό κόσμο της Αθήνας με το μόνο μέσο που είχαμε, το ραδιοσταθμό, ότι υπάρχει ένα μεγάλο κύμα σοβαρά τραυματιών και ότι έπρεπε να ετοιμαστούν τα νοσοκομεία. Ένας άλλος λόγος ήταν ότι μερικοί φοιτητές χωρίς ιατρική πείρα για το τι χρειαζόταν στο ιατρείο μας, έβγαζαν ανακοινώσεις χωρίς να χρειάζεται.

Στο ιατρείο μέσα σε λίγες ώρες είχε μαζευτεί τεράστιος αριθμός φαρμάκων, εργαλείων και χρημάτων, αυτό που χρειαζόμαστε ήταν χειρουργοί για πολεμικά τραύματα. Γενικά στο ιατρείο επικράτησε ψυχραιμία και λειτουργική τάξη, κατά τη γνώμη μου αξιοθαύμαστη μέσα στη γενική ταραχή. Ο καθένας έκανε ό,τι νόμιζε ότι ήταν η δουλειά του αυτενεργώντας αλλά και υπακούοντας όταν υπήρχαν εντολές.

Στη Συντονιστική Επιτροπή προσπάθησα να πείσω τους 2-3 που βρήκα γι’ αυτά που ανέφερα παραπάνω και τελικά αποφασίστηκε να πάω να κάνω ανακοίνωση στο ραδιοσταθμό γιατί η κατάσταση γινόταν κρίσιμη και παίζονταν ζωές. Ο ραδιοσταθμός και η λειτουργία του είχε γίνει επτασφράγιστο μυστικό για ευνόητους λόγους, είχε μεταφερθεί από την προηγούμενη θέση του και δεν έμπαινε κανείς παρά μόνο με ειδικές διαδικασίες.

Τελικά βρήκα τον υπεύθυνο περιφρούρησης τον Φιλιππάκη και με πήγε στο ραδιοσταθμό, όπου έδωσα να διαβάσουν μια προσεκτική ανακοίνωση που έλεγε για την ανάγκη νοσοκομείων και χειρουργείων για τραυματίες. Μέχρι να κάνουν την ανακοίνωση κάθισα σε ένα στρώμα που είχαν βάλει τα παιδιά δίπλα στον πομπό και με πήρε για λίγο αυτόματα ο ύπνος μετά από ξενύχτι και ένταση δύο ημερών.

Γυρνώντας στο ιατρείο βρήκα σχετική ηρεμία όπως ανέφερα και μερικούς φοιτητές και φοιτήτριες να συζητάνε με τον Αλιβιζάτο. Δεν ξέρω τι με έπιασε και του κακομίλησα εκείνη τη στιγμή, ότι θα έπρεπε να είναι στην κλινική του αντί να κάθεται εκεί. Ο άνθρωπος είχε έρθει με κίνδυνο για να βοηθήσει. Αυτό με στενοχωρεί βαθιά κάθε φορά που το σκέφτομαι.

Οι πιο ηλικιωμένοι, ερχόμενοι μέσα στο Πολυτεχνείο, κινδύνευαν να χαρακτηριστούν υποκινητές των "άμυαλων παιδιών" και να έχουν βαριές κυρώσεις. Μας πήρε πολλές ώρες την Παρασκευή να συνειδητοποιήσουμε ότι οι χουντικοί δολοφόνοι δεν έκαναν τόσο λεπτές διακρίσεις αλλά μας θεωρούσαν όλους κινούμενους στόχους για τα όπλα τους, όχι ανθρώπους.

Οι χαφιέδες που είχαν καταφέρει να βάλουν στο Πολυτεχνείο, έψαχναν για τις προθέσεις μας. Ο χαφιές Πίμπας έκανε υπαινιγμούς ότι μπορούσε να μας φέρει ό,τι θέλουμε για άμυνα υπονοώντας άχνα και όπλα, που θα σήμαινε τρομακτική σφαγή από το στρατό.

Ένα κύμα τρομαγμένων παιδιών μπούκαρε στο ιατρείο αμέσως μετά το γκρέμισμα της πύλης από το τανκ, μερικά σε κατάσταση υστερίας, μαζί με μερικούς τραυματίες. Η πιο βαριά τραυματισμένη ήταν η Πέπη Ρηγοπούλου, με τα πόδια λιωμένα από τα σίδερα μάλλον που έπεσαν. Θυμάμαι ότι ήταν και ο Σακελλαρόπουλος σε αυτούς που προσπαθήσαμε να την ανατάξουμε, όπως είπε ο γιος του στη χθεσινή εκπομπή. Δεν πίστευα ότι θα επιβιώσει, μάλιστα την είχα για νεκρή μέχρι την πτώση της δικτατορίας.

Ήταν μεγάλη η χαρά μου όταν την είδα να κάθεται σιωπηλή σε μια καρέκλα, τα πόδια της σκεπασμένα με μια κουβέρτα νομίζω, στο κτήριο της Αρχιτεκτονικής πίσω από τα μικρόφωνα της μεγάλης γιορτής του Πολυτεχνείου, με ενάμισι εκατομμύριο κόσμο να διαδηλώνει. (*Με αυτή την εικόνα στο μυαλό μου έγραψα ένα ποίημα για εκείνη την εποχή).

Αρκετά από αυτά τα έχω γράψει, εδώ θα ήθελα να πω μερικές παραπάνω σκέψεις. Δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να κάτσω συστηματικά με άλλους συναγωνιστές και να κάνουμε ένα χρονικό των γεγονότων και των θυμάτων που είδαμε όσο τα πράγματα ήταν νωπά. Ξέρω πολλούς συναγωνιστές που δεν μίλησαν ποτέ γι’ αυτά, τουλάχιστον δημόσια. Ούτε πήραν δόξες και τιμές.

Εγώ έφυγα για Αμερική μετά από μια θητεία στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Φοιτητών Ιατρικής. Ήμουν και πρόεδρος της Επιτροπής Αποχουντοποίησης, και κατηγορήθηκα από τον Θόδωρο Α., νεότευκτο στέλεχος νεότευκτης παράταξης τότε, ότι καλύπτω χουντικούς καθηγητές (στην Ιατρική είχαμε πολλούς), γιατί μου είχαν υποσχεθεί θέση στο πανεπιστήμιο.

Η πρώτη φορά που έγραψα και μίλησα δημόσια για το Πολυτεχνείο ήταν μετά 20 χρόνια, στην επέτειο. Με εξαίρεση τους γιατρούς σε όποια νοσοκομεία επισκεπτόμουν, μέχρι τότε σχεδόν κανείς δεν ήξερε τίποτα για μένα, και ούτε και θα μάθαινε, όπως για χιλιάδες άλλους συμμετόχους στην εξέγερση.

Υπεύθυνος γι’ αυτό σε μεγάλο βαθμό είναι ο Δημήτρης Παπαχρήστος, και η συνάντησή μας μέσα στο σταθμό του Πολυτεχνείου ενώ έβγαζε τα πνευμόνια του καλώντας το λαό για συμπαράσταση, ένα κύριο σύνθημα εκείνης της ημέρας.

Μέχρι τότε τον ήξερα μόνο σαν φάτσα από κοινές διαδηλώσεις και συνεδριάσεις. Αυτός βρήκε το τηλέφωνό μου στην Αμερική και με κυνηγάγε για καιρό να γράψω ένα κεφάλαιο στο συλλογικό τόμο «Εκ των Υστέρων» που βγήκε για τα 20 χρόνια του Πολυτεχνείου. Ο Λαλιώτης πρόσθεσε και το 19+1 στον τίτλο. (Το βιβλίο επανεκδόθηκε στα 31 χρόνια του Πολυτεχνείου).

Εδώ πρέπει να πω ότι εκείνη την εποχή είχα γίνει ένα-φεγγάρι-διάσημος λόγω της επιδημίας AIDS και λόγω μιας νεαρής δραστήριας δημοσιογράφου της ΕΡΤ, της Έμης Κροκίδη, που επέμενε να με βγάζει στον αέρα. Έτσι νομίζω με ξαναβρήκε ο αδελφός Μήτσος Παπαχρήστος μετά 20 χρόνια.

Με τα πολλά, υποσχέθηκα να γράψω ένα κεφάλαιο αφού έμαθα τους πιθανούς συμμετέχοντες, αλλά εκείνη την εποχή γυρνούσα τον κόσμο για διαλέξεις και συνέδρια. Νομίζω ότι είχα αρχίσει να το σχεδιάζω, ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο με αναμνήσεις για όλη τη δικτατορία, όταν ήμουν στην Ταϋλάνδη, έχοντας θυμηθεί την πολύνεκρη εξέγερση των φοιτητών την εποχή πριν το Πολυτεχνείο.

Αυτό το σχέδιο συρρικνώθηκε από αεροπλάνο σε αεροπλάνο. Εκείνη την εποχή ερχόμουν συχνά στην Κρήτη για να βοηθήσω έναν μεγάλο Έλληνα επιστήμονα, τον αείμνηστο Φώτη Καφάτο, που είχε αρχίσει να κτίζει με πολλές δυσκολίες τα πρώτα λυόμενα παραπήγματα του Πανεπιστημίου Κρήτης μέσα στα αμπέλια της Κνωσσού, που τώρα έχει εξελιχθεί σε ένα από τα καλύτερα ερευνητικά πανεπιστήμια της Ελλάδος.

Όσο κείμενο κατάφερα να τελειώσω, το ονόμασα «Κομμάτια κι Αποσπάσματα» γιατί ήταν ακριβώς αυτό, κομμάτια από ένα μεγαλύτερο κείμενο που ποτέ δεν τελείωσα. Το έστειλα από την Κρήτη την τελευταία στιγμή ενώ το βιβλίο ήταν έτοιμο για το τυπογραφείο και το έβαλαν στο τέλος εκτός αλφαβητικής σειράς.

Ένα μικρό κομμάτι από αυτό το κείμενο μπήκε στο βιβλίο γλώσσας της τρίτης Δημοτικού, που το θεωρώ μεγάλη τιμή και την καλύτερη δημοσίευσή μου. Ξαναμίλησα γι’ αυτά στο βιβλίο του Χανδρινού «Όλη νύχτα εδώ».

Αυτό το κείμενο μαζί με το AIDS και φυσικά οι επίμονες αναφορές του Παπαχρήστου, της πολυαγαπημένης Ιωάννας Καρυστιάνη και άλλων φίλων που ξαναβρήκα τότε, με έκαναν δημόσιο πρόσωπο. Κάπως έτσι βγήκε και ο τίτλος γιατρός του Πολυτεχνείου.

Αν κάποιοι πρέπει να χαρακτηριστούν μ’ αυτό τον τίτλο είναι γιατροί σαν τον Κούτση και άλλους που βοήθησαν πολλούς τραυματίες και έσωσαν ζωές. Περιλαμβάνουν γιατρούς στα νοσοκομεία και ιδιαίτερα το «Ρυθμιστικό» που με δικό τους κίνδυνο προστάτευσαν τραυματίες από την τυφλή χουντική βία.

Η προσπάθεια δυσφήμησης του Πολυτεχνείου άρχισε σχεδόν αμέσως και εντατικοποιήθηκε με την πάροδο του χρόνου όσο οι νέες γενιές δεν είχαν άμεση αντίληψη των γεγονότων. Από τις πιο ύπουλες και επίμονες προσπάθειες είναι ότι δεν υπήρχαν νεκροί στο Πολυτεχνείο.

Υπήρχαν, και πολλούς τους ανακοίνωσε η χούντα. Η ιστορική έρευνα έχει αποφανθεί για 24 απόλυτα διαπιστωμένους νεκρούς και περίπου άλλους τόσους που έχουμε πολλές αποδείξεις. Όταν αντιμετωπίζεις αυτούς που δεν αναγνωρίζουν νεκρούς, λένε ότι κανείς δεν πέθανε μέσα στο Πολυτεχνείο.

Λες και οι άνθρωποι έξω από το Πολυτεχνείο δεν έχουν ψυχή και δικαιώματα. Πώς μπορείς να κοροϊδεύεις ξεχωρίζοντας μέσα κι έξω από μια μάντρα; Η αυθόρμητη εξέγερση ήταν σε όλη την Αθήνα, διαδηλώσεις έγιναν σε πολλά μέρη και νεκροί από στρατιωτικά πυρά υπήρξαν παντού.

Άλλη επίμονη κατηγορία ότι οι εγκλεισμένοι στο Πολυτεχνείο εξαργύρωσαν πολιτικά τη συμμετοχή τους. Ελάχιστοι έγιναν πολιτικοί και πολύ καλά έκαναν. Αν δεν γίνονταν αυτοί, τότε ποιοι; Μόνο οι γόνοι Κοτζαμπάσηδων και εκλεκτών οικογενειών; Αυτοί που λούφαξαν στη χούντα και περίμεναν κάποιους άλλους να βγάλουν τα κάστανα από τη φωτιά;

Η γνώμη μου από τα παραδείγματα που ξέρω είναι ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων παρέμειναν ενεργοί πολίτες παρ’ ότι δεν ασχολήθηκαν επαγγελματικά με την πολιτική.

Τέλος, η βλακωδέστερη κατηγορία είναι ότι η γενιά του Πολυτεχνείου κατέστρεψε την Ελλάδα. Αν με αυτό τον όρο εννοούμε όλους τους γεννημένους από το 1950–1965 τότε το συζητάμε.

Αν εννοούμε τη μικρή μειοψηφία που διαδήλωσε κατά της χούντας προσπαθώντας να επαναφέρει μη καταπιεστικό καθεστώς και να αποσοβήσει εθνικές καταστροφές όπως της Κύπρου, αυτό είναι αυθαίρετο και πολύ άδικο.

Κατηγορούμε μια μειοψηφία για τις πράξεις της πλειοψηφίας.

Μπορείτε να δείτε τη συζήτηση του Γιώργου Παυλάκη στην εκπομπή της ERTNEWS «Off the record» πατώντας ΕΔΩ