Βία κατά των γυναικών, ενδοοικογενειακή βία και η αποδεκτή από την κοινωνία βίαιη συμπεριφορά των ανδρών. Σχόλιο με αφορμή την υπόθεση Λύτρα.
Το χάλασε το σπίτι της... Μόνο εγώ το άκουγα εκεί που μεγάλωσα ή το ακούγατε κι εσείς στις πόλεις; Το να μη χαλάς το σπίτι σου άμα ήσουν γυναίκα, είχε να κάνει με το βαθμό της υποχώρησης στον οποίο ήσουν δασκαλεμένη από πολύ νωρίς. Σε απατούσε ο άντρας σου; «Άσ’ τον, θα του περάσει. Μην το χαλάς το σπίτι σου». Σε έβριζε ο άντρας σου; «Άντρας είναι, θα πει και μια κουβέντα παραπάνω». Σε χτυπούσε ο άντρας σου; «Έχει βαρύ χέρι», και μάθαιναν να σε κρύβουν πριν σε βρει εκείνος. Και το περίεργο ήταν που δεν έπαιρναν φωτιά οι γλώσσες, τουλάχιστον όχι τόσο όσο άμα έλεγες να τον χωρίσεις. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η δαρμένη πήγαινε στο πατρικό της και ο πατέρας την έστελνε πίσω στον άντρα της. «Με ένα σκυλί καβγάς δε γίνεται». Έτσι έλεγαν. Που σημαίνει κάτι έκανες, κάτι αντάξιο του ξύλου που έφαγες, κάτι αντάξιο της βρισιάς που σε βρήκε στο δόξα πατρί. Ή αν σ’ απατούσε ο άντρας σου, κάτι δεν έκανες. «Άντρας είναι» σήμαινε μια διαρκή υποχώρηση και όχι μόνο, μια διαρκή περιποίηση τέτοια που θα ταίριαζε μόνο σε ανήλικο. Όταν οι γυναίκες δεν δούλευαν το φαΐ τον περίμενε στο τραπέζι, όλη η οικογένεια περπατούσε στις μύτες των ποδιών όταν το μεσημέρι έπαιρνε τον υπνάκο του και για κάθε παραστράτημα της κόρης ή του γιου έφταιγε η μάνα. «Εσύ τον έκανες έτσι». Και για κάθε περηφάνια στο καφενείο κερνούσε ο άντρας.
Η γυναίκα ήταν το θυσιαστικό ον. Από την αρχαιότητα ακόμα. Θυσιάζονταν κόρες για να ταξιδέψουν τα καράβια του πατέρα (βλέπε Ιφιγένεια), θυσιάζονταν γυναίκες για να σταθούν τα γεφύρια του πρωτομάστορα (βλέπε γεφύρι της Άρτας). Και για να πάμε πιο παλιά, για την παραβατικότητα της ανθρωπότητας ήταν υπεύθυνη μια Εύα που συνεργάστηκε με ένα φίδι. Για τη βία όμως της ανθρωπότητας ήταν υπεύθυνος ένας άντρας. Βλέπε Κάιν. Το πρώτο αίμα κύλησε στον κόσμο από το χέρι ενός άντρα.
Οι μύθοι δεν είναι τυχαίοι. Αντανακλούν πεποιθήσεις και διαχωρισμούς. Η γυναίκα καταχωρήθηκε ως πανούργα, και υπεύθυνη πρόκλησης δεινών (βλέπε ωραία Ελένη). Οι άντρες ως ντόμπροι μαχητές, ως αυτοί που ξεπλένουν τη ντροπή με βία. Μόνο μια γυναίκα εξ όσων γνωρίζω σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πηγές χτυπούσε τον άντρα της, και αυτή ήταν η γυναίκα του φιλόσοφου Σωκράτη στην αρχαία Αθήνα, καθώς θεωρούσε ότι όλη μέρα ο άντρας της κοπροσκύλιαζε αραδιάζοντας φούμαρα στην αγορά, και αφήνοντας το τραπέζι άδειο. Πάλι ένας ρόλος κι εδώ, ο άντρας που πρέπει να γεμίζει το τραπέζι.
Και τα χρόνια πέρασαν και το τραπέζι πλέον το γεμίζουν κι οι δύο. Σε πιο προηγμένες πολιτιστικά χώρες από τη δικιά μας, οι ρόλοι μπορεί και να αντιστραφούν, η γυναίκα να γεμίζει το τραπέζι κι ο άντρας να μεγαλώνει τα παιδιά. Αυτά εξωτερικά. Τι γίνεται όμως με τους ψυχισμούς; Τόσα χρόνια ψυχικής εκπαίδευσης, μπορούν να αντιστραφούν μέσα σε λίγα χρόνια;
Πώς αντιδρά ένας άντρας απέναντι σε μια γυναίκα που σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους νόμους είναι ίση με αυτόν; Πώς δέχεται ένας άντρας τις βρισιές μιας γυναίκας; Πώς αντιδρά σε αυτές; Τις καταπίνει όπως έμαθε να κάνει η γυναίκα, τις ανταποδίδει στα ίσα ή αφού η σωματική του διάπλαση τον επικουρεί, τις αφανίζει μαζί με την ίδια;
Η απόσυρση του ενδιαφέροντος της γυναίκας, ή ακόμα περισσότερο του θαυμασμού στον άντρα, είτε αυτός είναι οικοδόμος είτε μεγαλοκάτι, κινητοποιεί αποδεδειγμένα ωκεανούς θυμού, πλημμυρίδες καταστροφής
Απ’ ό,τι φαίνεται στις μύριες όσες περιπτώσεις γίνονται πρωτοσέλιδα, οι άντρες δεν αντέχουν τον υποβιβασμό, ακόμα κι όταν δεν είναι εύγλωττος. Ένας μεγαλοδικηγόρος σάπισε στο ξύλο τη γυναίκα του, επειδή αυτή τον αγνόησε (;;;) εστιασμένη σε ένα κινητό. Υποθέτω πως υπήρχαν προηγούμενα στην απόσυρση του ενδιαφέροντος της γυναίκας. Η απόσυρση του ενδιαφέροντος της γυναίκας, ή ακόμα περισσότερο του θαυμασμού στον άντρα, είτε αυτός είναι οικοδόμος είτε μεγαλοκάτι, κινητοποιεί αποδεδειγμένα ωκεανούς θυμού, πλημμυρίδες καταστροφής. Οι γυναίκες έχουμε μάθει να διαχειριζόμαστε τους υποβιβασμούς, εκπαιδευμένες από τα γεννοφάσκια μας. Οι άντρες όμως;
Οι άντρες συμπεριφέρονται λες και δικαιωματικά τους ανήκει το ενδιαφέρον, ο θαυμασμός, η υποχωρητικότητα της γυναίκας. Η γυναίκα που τα στυλώνει και δεν υποχωρεί, έχει καταχωρηθεί στη συνείδηση της κοινωνίας ως μέγαιρα. Άλλωστε στα αναγνωστικά και στα κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας τα οποία εγώ διδάχθηκα στο σχολείο, οι γυναίκες ήταν μανούλες, γλυκές, υποχωρητικές, θυσιαστικές. Αυτό ήταν το πρότυπο.
Τα ίδια κείμενα διδάχθηκαν και τα αγόρια που καθόταν στο διπλανό θρανίο μ’ εμένα. Τα αγόρια που στη συνέχεια έγιναν εραστές, σύζυγοι, πατεράδες. Τα αγόρια που ψάχνουν ένα πρότυπο γυναίκας που πρώτος απ’ όλους το ενταφίασε ο Παπαδιαμάντης στη Φόνισσα, όμως τέτοια παραβατικά κείμενα δεν διδάσκονται στα σχολεία κι ας γράφτηκαν από τον Άγιο της ελληνικής λογοτεχνίας.
Και το ερώτημα είναι: Μας χρειάζεται τελικά ψυχολόγος ή βουτιά στη σύγχρονη πραγματικότητα; Οι ψυχισμοί πάντα αντιδρούν βίαια στην κάθε απόρριψη. Αυτή είναι μια μεγάλη αλήθεια. Επειδή η επιβίωσή μας σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τον βαθμό αυτοεκτίμησης του καθενός. Το θέμα είναι τι κάνουμε με το στόμα και τα χέρια μας. Οι σχέσεις κι αυτό είναι ένας προσωπικός αγώνας, τον οποίο ο καθένας από εμάς δίνει καθημερινά. Ένας αγώνας τον οποίο δεν νομίζω πως υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος σε όλη τη γη που δεν τον δίνει (συμπεριλαμβανομένου του εαυτού μου) και χρειάζεται πολλή δουλειά για να εξημερώσουμε το θηρίο μέσα μας, πολύ περισσότερη δουλειά απ΄ αυτήν που απαιτεί το χτίσιμο μιας καριέρας ή ενός πύργου.
9°
