Ο καταπέλτης που σηκώσαμε

Ο Θανάσης Κακναούτης ήταν 19 ετών. Ο Ζακ ήταν 33, ο Αντώνης 36. Φεύγουν οι άνθρωποι και εμείς τους κοιτάζουμε. Τους σπρώχνουμε. Γυρνάμε το βλέμμα. Φοβόμαστε ή μόνο αδιαφορούμε; Γινόμαστε μάρτυρες και στρέφουμε αλλού το κεφάλι. Αν δεν το δεις, δεν έχει γίνει. Μα πέθαναν. «Εγώ κοιτούσα τη Γιαδικιάρογλου». Αν δεν υπάρχει βίντεο, δεν έχει γίνει. Μα υπάρχει βίντεο. Κάποιος το τράβηξε. Κάποιος άλλος παρακολουθούσε τον ελεγκτή και δεν μίλησε, τον κοσμηματοπώλη και σιώπησε, τον υπάλληλο του πλοίου και σιώπησε. «Άνθρωπος στη θάλασσα». Άνθρωποι που τον έσπρωξαν, άνθρωποι που δεν πέταξαν ένα σωσίβιο. Άνθρωποι που δεν έπεσαν μέσα. Θα το έκανα ή θα σιωπούσα; Θα πλήρωνα το εισιτήριο του Θανάση; Θα φώναζα στον δολοφόνο του Ζακ «σταμάτα»;

Συνηθίσαμε στη σιωπή. Όχι στη διακριτικότητα αλλά στη σιωπή: να μην αντιδράμε. Να κοιτάμε αλλά μην κρίνουμε. Να μην κοιτάμε, να γυρίζουμε αλλού το βλέμμα. Έχουμε δεκάδες παροιμίες για αυτό το αντανακλαστικό της αδιαφορίας: «από φούρνο που δεν τρως», «τι δε σε νοιάζει μη ρωτάς, ποτέ κακό δεν έχεις», «εκατό ξυλιές σε ξένο κώλο δεν πονάνε». Απωλέσαμε σταδιακά και το δικαίωμά μας στον διάλογο: παρακολουθούμε επιθετικούς διαλόγους στα social media, ακραίες φωνές, ακραία ρητορική. Κι όταν συναντάμε τους συντάκτες από κοντά, δεν λέμε τίποτα. Σιωπούμε σε όλα τα «σκατά στον τάφο του εκάστοτε», στο «κρέμασμα στο Σύνταγμα», στη ρητορική μίσους. Σε όλα «τα ήθελε», «δεν είχαμε νεκρούς παρά μόνο 18 μετανάστες» που κατάπιαμε αντί να κατακεραυνώσουμε. Η μικρή σταγόνα ποτίζει το ύφασμα της ακεραιότητάς μας. Τη μετατρέπει σε ανοχή. Την κάνει απάθεια. Δεν απαντάς στην αγένεια, στην προσβολή, στην αδικία. Κρύβεσαι και φοβάσαι. Συνηθίζεις και σιωπάς. 

Δίπλα στον Θανάση, στον Ζακ και στον Αντώνη βρίσκεται η Ελένη Τοπαλούδη, ο Βαγγέλης Γιακουμάκης, η Αναστάζια. Ανώνυμα θύματα, επώδυνοι θάνατοι, απάνθρωπα όντα. Δολοφόνοι χωρίς αιτία. Καμιά αιτία δεν σε κάνει να σπρώξεις κάποιον από ένα πλοίο. Τίποτα δεν σε κρατά από το να πεις: «μη φοβάσαι, δεν θα σου κόψω πρόστιμο». Δεν έσπρωξε πρώτη φορά ο υπάλληλος του καραβιού, ούτε το έκανε πρώτη φορά μπροστά σε κόσμο. Είμαι σίγουρος. Δεν του μίλησε όμως κανείς στο πρώτο σκούντημα, δεν του έκανε σύσταση κάποιος;

Μέχρι που πια τίποτα δεν μπορεί πια να κρυφτεί: η μικρή σταγόνα της παραβατικότητας, γίνεται έγκλημα. Ο τόνος της φωνής που υψώνεται, γίνεται βλέμμα που σκληραίνει, χέρι που σηκώνεται για να πιάσει όπλο ή για να ασκήσει βία. Εκεί που σε παίρνει. Δεν έγιναν δολοφόνοι ξαφνικά, τους επιτρέψαμε να εξελίξουν την απανθρωπιά τους: η φωνή του γείτονα, ο θυμός του διπλανού στο αυτοκίνητο, η οργή στη γραμμή του σούπερ μάρκετ, το μένος στα social. Δίπλα στα δικά μας «δε βαριέσαι», «μην ανακατεύεσαι», οπλίζονται τα χέρια τους και αφήνουμε τα θύματά τους ανυπεράσπιστα.