Γενιά Ζ: Η γενιά της διαρκούς κρίσης;

Γεννημένα μετά το 1996 (ή κατ’ άλλη άποψη, το 1998), τα άτομα που ανήκουν στη γενιά «Ζ» μεγάλωσαν σε πολλαπλές και διαδοχικές κρίσεις, αντιμετώπισαν κοινωνικοπολιτική και οικονομική αστάθεια, βίωσαν το «κραχ» του 2008, την πανδημία του covid, τώρα τον πόλεμο στην Ουκρανία.  Η γενιά αυτή συνήθισε να αντικρίζει τον κόσμο γύρω της με αβεβαιότητα και συχνά με διαψεύσεις και απογοητεύσεις. Ως αποτέλεσμα, τα μέλη της γενιάς Ζ είναι πιθανώς πιο πρακτικά και πιο ρεαλιστικά από τη γενιά «Υ», δηλαδή τους millennials.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η γενιά Ζ έχει πληγεί ιδιαίτερα σκληρά από την κρίση του κορωνοϊού. Ένα μεγάλο μέρος τους πλήρωσε σημαντικό ανθρώπινο κόστος και βίωσε απώλειες. Επιπλέον, στο πλαίσιο της ύφεσης που δημιούργησε η πανδημία, οι ίδιοι ή κάποιο μέλος της οικογένειας έχασαν τη δουλειά τους ή υπέστησαν περικοπές. Ιδίως οι νέοι εργαζόμενοι ήταν ιδιαίτερα ευάλωτοι στην απώλεια θέσεων εργασίας πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας, καθώς υπερεκπροσωπούνταν σε κλάδους υπηρεσιών υψηλού κινδύνου. Ένα άλλο τμήμα της γενιάς Ζ, οι νεότεροι, ολοκλήρωσε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ή ξεκίνησε την τριτοβάθμια εξ αποστάσεως. Οι επιπτώσεις μένουν ακόμα να φανούν, ωστόσο είναι λογικό να ήταν εκτενείς στον τρόπο με τον οποίο σκέφτονται και κοινωνικοποιούνται. Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο ότι η γενιά αυτή είναι πιο μορφωμένη συγκριτικά με τις προηγούμενες. Η πρόσβαση σε εκπαιδευτικά εργαλεία, διαδικτυακά μουσεία, εκθέσεις, ερεθίσματα καθιστά τη μόρφωση προσβάσιμη και αέναη, ενώ τα ποσοστά δείχνουν ψηλότερα νούμερα νέων που ολοκλήρωσαν τη σχολική τους εκπαίδευση. Οι Gen Zers είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν γονέα με πανεπιστημιακή εκπαίδευση από ό,τι οι προηγούμενες γενιές νέων.

Είναι επίσης ψηφιακοί «γηγενείς» που έχουν ελάχιστη ή καθόλου μνήμη του κόσμου όπως υπήρχε πριν από τα smartphone, τα laptop, τα kindle και τα tablet. Η επαφή της γενιάς Ζ με την τεχνολογία την καθιστά σημαντικά διαφορετική από τις άλλες. Η πρόσβαση στο internet είναι θεμελιώδες χαρακτηριστικό της καθημερινότητας τους που διέπει όλες τις εκφάνσεις της ζωής: επικοινωνία, μετακινήσεις, πληροφορία, πρόσβαση στην τέχνη. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητάς της ήδη από πολύ νεαρή ηλικία. Η GenZ επιλέγει σε μεγάλο βαθμό την εικόνα ως εργαλείο ενημέρωσης και διασκέδασης (π.χ. υψηλή προτίμηση στο Instagram και το Tik Tok), αλλά και επειδή η κατανάλωση της πληροφορίας μέσα από την εικόνα είναι πιο άμεση και πιο επιδραστική. Η εξοικείωση αυτή φέρνει και μια αυξανόμενη ευαισθησία στην ιδιωτικότητα και τον σεβασμό για τα προσωπικά δεδομένα. Συγχρόνως, όμως, μπορεί να επιδεικνύει μια λιγότερο κριτική στάση στην πληροφορία και να είναι επιρρεπής στην παραπληροφόρηση που έχει σημαδέψει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε παγκόσμιο επίπεδο (όπως είναι τα deep fakes και σκάνδαλα για διαστρέβλωση νέων και διασπορά ψευδών ειδήσεων πριν από κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις).

Η τεχνολογία έχει φέρει επίσης επαναστάσεις στις επαγγελματικές προοπτικές των ατόμων που ανήκουν στην γενιά Ζ. Ένα σεβαστό της γενιάς αυτής έχει κερδίσει τα δικά του χρήµατα ήδη σε μικρή ηλικία µέσω εργασίας µερικής απασχόλησης ή ως free-lancer, ή από την πώληση µέσω διαδικτυακών εργαλείων, όπως είναι το e-Bay. Αυτή η ελευθερία, σε συνδυασμό με την οιονεί κατάργηση παραδοσιακών επαγγελμάτων που αντικαταστάθηκαν από την τεχνολογία διαμόρφωσε και το επαγγελματικό τους πνεύμα. Οι Gen Z’ers δεν έχουν σαν κύριο πρότυπο να δουλέψουν για κάποιον άλλο. Θέλουν να δημιουργήσουν δουλειές, έχουν στόχους και φιλοδοξίες για δικές τους ιδέες και επιχειρήσεις, τις οποίες επιδιώκουν μέσω think tank και start-up επιχειρήσεις.

Συνάμα, τα άτομα που ανήκουν στην εν λόγω γενιά είναι πιο διαφορετικά φυλετικά και εθνοτικά από προηγούμενες γενιές. Η γενιά Ζ σημαδεύτηκε από την παγκοσμιοποίηση και την εξαφάνιση των συνόρων, κυριολεκτικών και μεταφορικών. Έμαθε από τη γέννησή της να έχει πρόσβαση στα νέα, την πληροφορία και την τέχνη ολόκληρου του κόσμου. Η ισχύς της γενιάς είναι αυξανόμενη, ιδίως σε πολιτικό επίπεδο καθώς αρχίζει πια να συμμετέχει στις εκλογές. Η πολιτικοποίησή της εκδηλώνεται τόσο σε επίπεδο παραδοσιακών τρόπων πολιτικής συμμετοχής (π.χ. συμμετοχή στις εκλογές, ενημέρωση), αλλά και σε συνάρτηση με τον τεχνολογικό, online χαρακτήρα αυτής της γενιάς. Για παράδειγμα, η πλειοψηφία των Gen Z’ers εκφράζονται με «χαμηλής έντασης» «πολιτικού» τύπου δραστηριότητες στα social media σχετίζονται με αύξηση εν γένει της πολιτικής συμμετοχής όπως η αλλαγή της εικόνας του προφίλ για την υποστήριξη συγκεκριμένων θεμάτων (κίνημα metoo, προστασία του περιβάλλοντος μέσω δράσεων κατά της κλιματικής αλλαγής) η οποία όμως λειτουργώντας πολλαπλασιαστικά μπορεί να ασκήσει ουσιώδη πίεση σε κυβερνήσεις και θεσμούς και να επιφέρει αλλαγές.

Τέλος, και μάλλον εξαιτίας όλων των ανωτέρω, η γενιά Ζ είναι η γενιά της ευελιξίας; δεν διστάζει να αλλάξει πόλη, χώρα, φίλους, εργοδότη ή και επάγγελμα ολότελα, και να κυνηγήσει νέα ζωή.

Μαρία Ρούση, 10/10/1996 «Δικηγόρος στον ΔΣΑ, LLM- Harvard Law School».