Στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι της Προέδρου της Δημοκρατίας με άστεγους και πωλητές της «Σχεδίας»

Πώς να νιώθει άραγε κάποιος όταν από τον δρόμο βρίσκεται στην αίθουσα όπου δεξιώνονται οι επίσημοι καλεσμένοι της Προεδρίας, να γευματίζει σε ένα τραπέζι με πορσελάνινα πιάτα και κρυστάλλινα ποτήρια και να τσουγκρίζει ανταλλάσσοντας χριστουγεννιάτικες ευχές με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας; Οι άστεγοι συμπολίτες μας θα επέστρεφαν ο καθένας στη βάση του ευχαριστημένοι; Θα ήταν αμήχανα; Ήταν μια καλή πράξη από αυτές που μας κάνουν να νιώθουμε καλά, μέρες που είναι; Ήταν σημαντικό σίγουρα σε επίπεδο συμβολισμών. Η πολιτεία ωστόσο κάνει αυτά που πρέπει να κάνει; Αυτά σκεφτόμουν όταν έφτασα και βρήκα τους καλεσμένους να συνοδεύονται στις θέσεις τους στην προεδρική τραπεζαρία. Οι απορίες μου σύντομα θα λύνονταν τρώγοντας και κουβεντάζοντας μαζί τους.

Όσο περιμένουμε, πιάνω κουβέντα με την κοπέλα δίπλα μου, την Ορθοδοξία Σκούρα, που μου λέει την ιστορία της με την περηφάνια του ανθρώπου που όχι μόνο τα έχει καταφέρει αλλά προσφέρει και σε άλλους. Γιατί; Γιατί την ευχαριστεί. Τη σιωπή σπάνε η Κατερίνα Σακελλαροπούλου με τον Γιώργο Σταμάτη που έρχονται στην αίθουσα φέρνοντας μια αναπάντεχη οικειότητα. Με κάποιους η Πρόεδρος μοιάζει να έχει φιλική σχέση, όπως με τον κύριο Μιχάλη Σαμόλη, γνώριμό μας από το περιοδικό δρόμου «Σχεδία» αλλά και από τις Αόρατες Διαδρομές, ξεναγός σε ένα κομμάτι της πόλης που οι συνδαιτυμόνες μας γνωρίζουν καλά. «Τον κύριο Μιχάλη τον βλέπω συχνά» λέει η Πρόεδρος χαιρετώντας τον εγκάρδια – το προηγούμενο βράδυ είχαν συναντηθεί έξω από το Εθνικό Θέατρο πριν από την παράσταση, εκείνος πουλούσε τη Σχεδία, και είχαν ανανεώσει το ραντεβού τους, «τα λέμε αύριο, που θα φάμε μαζί!». Η οικοδέσποινα κάνει ένα γύρο για να τους χαιρετήσει ένα-έναν, κάποιους τους γνωρίζει με το ονόματά τους.

Καθυστερημένος φτάνει ο κ. Κωνσταντίνος Πολυχρονόπουλος, ιδρυτής της κοινωνικής κουζίνας «Άλλος άνθρωπος», καθώς, όπως μας λέει, το πρωί μαγείρευε για παιδιά σε σχολείο της Νίκαιας. Θυμάμαι πάντα κάτι που έχει πει σε συνέντευξή του, ότι όταν δεν μπορούσε να βρει δουλειά ένιωθε σαν να του λένε «είσαι ένα παράσιτο», «άρα κανονικά έπρεπε να πεθάνω, δεν θα έπρεπε να ζω». Όχι μόνο έζησε αλλά εδώ και 8 χρόνια μαγειρεύει για ανθρώπους που έχουν ανάγκη.

Η Πρόεδρος κάνει την αρχή. «Χαίρομαι πολύ που είστε εδώ. Μέρες που έρχονται είπαμε να κάνουμε ένα γεύμα γιορτινό. Τους περισσότερους σας έχω συναντήσει είτε στον Πειραιά είτε στη Σχεδία». «Αρκετές φορές» συμπληρώνει ο κύριος Κώστας που κάθεται απέναντί μου. Το Λιμάνι του Πειραιά θα έρθει πολλές φορές στην κουβέντα μας μια που κάποιοι έμεναν ή μένουν εκεί, στις πιάτσες αστέγων, όπως και το Υπνωτήριο Αστέγων των Γιατρών του Κόσμου, στη Λένορμαν, όπου φιλοξενούνται οι γυναίκες της συντροφιάς.

«Είναι ευτύχημα που είναι ο κύριος Σταμάτης στο Πρόγραμμα Στέγασης και Εργασίας» λέει η Πρόεδρος. Ο Γιώργος Σταμάτης είναι γενικός γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας. Οι καλεσμένοι έχουν έρθει μαζί του. Παίρνει τον λόγο.

Γ. Στ. «Ευτύχημα είναι ο πρώτος πολίτης της χώρας να καταλαβαίνει τις ανάγκες των ανθρώπων που περνούν δύσκολα. Και νομίζω ότι ξέρετε για αυτά που κάνει, και ξέρετε και πόση δύναμη παίρνουμε όλοι από αυτό».

ΠτΔ «Εγώ κυρίως παίρνω δύναμη».

Γ. Στ. «Χαίρομαι που με πολλούς από εσάς συναντηθήκαμε σε πολύ δύσκολες συνθήκες για τον καθένα σας, αλλά τώρα είστε εδώ, πιο χαμογελαστοί, και οι περισσότεροι σε σπίτι. Κάποιοι από εσάς πολεμήσανε πολύ για να είστε εδώ σήμερα, και νομίζω η πρόεδρος βοήθησε με πολλούς τρόπους που τους ξέρετε ο καθένας ξεχωριστά. Και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Ότι δεν υπάρχουν αθέατοι πολίτες, και ο πρώτος πολίτης της χώρας είναι δίπλα σας. Νομίζω ότι η εκτίμηση που έχει ο καθένας και ο τρόπος που σας έχει και την έχετε προσεγγίσει είναι ανθρώπινος, σεμνός και ταπεινός. Και η πρωτοβουλία αυτή δείχνει ότι το Προεδρικό Μέγαρο, όπως και το καλοκαίρι, όπως κάθε Κυριακή, είναι ανοιχτό για όλους τους πολίτες.

ΠτΔ  «Το είχα πει από την πρώτη στιγμή ότι ήθελα ο θεσμός να ανοίξει στην κοινωνία και να έχουν φωνή και αυτοί που δεν έχουν, ή τουλάχιστον που δεν την ακούμε τόσο εύκολα. Ομολογώ ότι με γεμίζει χαρά και ικανοποίηση, αν λίγο καταφέρω να το φωτίσω, δεν κάνω εξάλλου πολλά πράγματα. Αλλά έχουμε γίνει φίλοι πια, γιατί έχουμε ξαναβρεθεί με αρκετούς».

Γ.Στ. «Ο Κώστας (σ.σ. ο κύριος που κάθεται απέναντί μου) πέρσι τέτοιες μέρες που είχαμε κάνει την επίσκεψη στον Πειραιά ήταν σε ένα παγκάκι. Και ο Κώστας τώρα είναι σε σπίτι και σε δουλειά. Δεν υπάρχει κάτι πιο όμορφο από αυτό. Και περήφανος, και αισιόδοξος».

ΠτΔ «Όλοι χρειάζονται, και ίσως κάποια στιγμή όλοι θα χρειαστούμε μια ευκαιρία. Να το έχουμε αυτό πάντα κατά νου».

κ. Κώστας: «Μας το προσφέρετε αυτό μέσω του κυρίου Σταμάτη, και εσείς μας προσεγγίσατε κυρία Πρόεδρε όχι με αξιώματα αλλά σαν απλός άνθρωπος και για αυτό έχετε κερδίσει τις καρδιές μας. Το αξίωμα είναι για άλλες περιπτώσεις, η ανθρωπιά μαζί με το αξίωμα είναι το μεγαλείο της ψυχής. Δεν έχω κάτι άλλο να πω. Ευχαριστώ».

Π. «Να είστε καλά, εγώ ευχαριστώ. Ας φάμε όμως!»

Μας έχουν ήδη σερβίρει το πρώτο πιάτο, κολοκυθόσουπα βελουτέ. Θα ακολουθήσει σαλάτα με γαρίδες πανέ και φιλέτο γαλοπούλας με γέμιση. Και επιδόρπιο. Πώς φαντάζεστε ένα τραπέζι ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς χρονιάρες μέρες; Έτσι ήταν κι αυτό. Μιλάω με τον κύριο Κώστα, που συγκατοικεί σε ένα διαμέρισμα με τον κύριο που κάθεται δίπλα μου, Κώστας κι αυτός, συνταξιούχος, μέσω του Προγράμματος Στέγασης και Εργασίας.

Τι δουλειά βρήκατε; «Δεν έχει σημασία, εγώ ήθελα οποιαδήποτε δουλειά, δεν με ένοιαζε τι. Είναι σημαντικό να σε βοηθάνε, αλλά κάποια στιγμή πρέπει να σηκωθείς επάνω, να σταθείς στα πόδια σου. Είναι μεγάλη υπόθεση, το αυτοδύναμο είναι η αξιοπρέπειά σου… Η κυρία πρόεδρος… ένα χρόνο έχω που τη γνώρισα... Ούτε στα πιο τρελά μου όνειρα δεν μπορούσα να φανταστώ να κάθομαι να τρώω με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πέρσι στη γιορτή της Δημοκρατίας συνάντησα καθηγητές πανεπιστημίου, επιφανείς πολίτες, φανταστείτε το λίγο αυτό το πράγμα. (γυρνάει σε εκείνην) Τέτοιος καιρός ήταν που βρεθήκαμε, κυρία Πρόεδρε, στο λιμάνι, Παραμονή Χριστουγέννων, από τότε έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγματα. Έχετε υπόψη σας ότι θα το έχουμε πάντα στη μνήμη μας».

«Κυρία Πρόεδρε, από τότε που ήρθατε εσείς έγιναν πολλά πράγματα, εγώ δεν ντρέπομαι να το πω, στο Λιμάνι είμαι 8 χρόνια και το ξέρω πάρα πολύ καλά, και από την καλή του και την κακή του. Είσαστε η πρώτη που κατεβήκατε, δεν έχει ξαναγίνει, όπως και ο κύριος Σταμάτης. Καλά αυτός είναι τακτικός, παίζουμε δηλωτή μαζί…» λέει ο διπλανός μου κ. Κώστας.

Στις Πύλες 7, 8, 9, από εκεί που παίρνουμε τα πλοία για τα νησιά, υπάρχουν πιάτσες αστέγων, πόσοι το ξέρουμε; Μου λένε για τη διαφορετική ανθρωπογεωγραφία σε κάθε Πύλη. «Στη δική μας Πύλη δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να ζητιανέψει». Είναι μεταξύ τους κάτι σαν οικογένεια, φροντίζουν ο ένας τον άλλο. «Οι νύχτες είναι δύσκολες. Όταν πέφτει το σκοτάδι. Κοιμόμαστε με το ένα μάτι ανοιχτό. Μια μέρα μου έκλεψαν το κινητό». Την ημέρα; «Ε… τη μέρα όλο και κάτι κάνουμε… Πάμε καμιά βόλτα, μας φέρνουν φαγητό, τρώμε, πάμε να πλύνουμε τα ρούχα μας, το θέμα είναι η νύχτα πώς περνάει… Τα έχω ζήσει και τα ξέρω. Τώρα είμαι σε σπίτι».

Ο κύριος Μιχάλης Σαμόλης λέει ότι αυτές οι ιστορίες καλό είναι να γίνονται γνωστές. Γιατί παίρνουν θάρρος κι άλλοι άνθρωποι, βλέπουν ότι δεν είναι μόνοι. «Το να σώζεις μια ανθρώπινη ζωή, είναι πολύ σημαντικό».

Ο Γιώργος Σταμάτης θυμίζει μια ιστορία για έναν από τους συνδαιτυμόνες μας: «Πέρσι, μετά την πρώτη επίσκεψη της Προέδρου, που ήταν τα μεγάλα κρύα, ήμουν κάτω στο Λιμάνι και έψαχνα τον Μιχάλη. Ο Μιχάλης ήταν σε έναν χώρο που δεν μπορείς να φανταστείς ότι μπορεί να ξαπλώσει άνθρωπος, του λέω, αν δεν σηκωθείς το πρωί δεν θα ζεις, θα πεθάνεις, και πήρα τηλέφωνο την πρόεδρο. Ο Μιχάλης τώρα δεν θα ζούσε... και πληρώσαμε να μπουν στο ξενοδοχείο, μέχρι να βρεθεί κάτι πιο μόνιμο». Τώρα κάθεται δυο θέσεις δίπλα από την Πρόεδρο. «Κυρία πρόεδρε, πέντε μήνες ζούσαμε στο ξενοδοχείο. Πώς θα τρώγαμε; Να, ο κύριος Σταμάτης ξέρει, μας έφερνε το φαγητό» λέει ο κύριος διαγωνίως απέναντι με τη γραβάτα και την έντονη προσωπικότητα, κάνει πειράγματα στους άλλους, αλλά έχει και τη σοφία του ανθρώπου που έχει κάνει στον δρόμο.

Η συζήτησή μας περιστρέφεται γύρω από την αστεγία, λένε πόσο σημαντικό είναι να παίρνεις βοήθεια, αλλά και ότι πρέπει να θέλει κάποιος να βοηθηθεί. Μιλάνε εκ πείρας αλλά και με όσα έχουν δει τα μάτια τους.

- Όταν περνάς την πόρτα του αστέγου, πρέπει να βλέπεις και την έξοδο, αν δεν τη δεις θα μείνεις μια ζωή εκεί. Από όπου περνάς, στο Λιμάνι, στο Μοναστηράκι, πρέπει να βλέπεις τον απέναντι δρόμο, όποια βοήθεια και να υπάρχει. Αν δεν έχεις τα μάτια σου ανοιχτά και βολευτείς σε αυτή την κατάσταση, έμεινες εκεί.

- Είναι όμως και κάποιοι που έχουν προβλήματα, δεν είναι ότι δεν θέλουνε. Στις δομές αστέγων υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που έχουν σοβαρά προβλήματα, είτε αντίληψης είτε ψυχιατρική, χρειάζονται άλλη βοήθεια...

- Θέλει εξειδικευμένο προσωπικό, και προσωποποιημένη προσέγγιση, να δεις τον κάθε άνθρωπο σαν διαφορετική περίπτωση.

- Αλλά ένα μεγάλο ποσοστό, αν απλώσεις το χέρι, καταρχήν το κράτος, αν πεις είμαι εδώ, οι περισσότεροι το έχουν ανάγκη, απλώνουν κι εκείνοι, αρκεί να ξέρεις να τους ακούσεις.

- Ο καθένας σώζει τον εαυτό του μόνο του. Αλλά και όλοι χρειάζονται να τους δώσεις την ευκαιρία, αυτό που κάνει ο κύριος Σταμάτης.

- Εσείς σώζετε τον εαυτό σας.

- Να τσουγκρίσουμε; Καλά Χριστούγεννα!

Λένε ότι με τα υπνωτήρια, το street work, τα κέντρα ημέρας, γίνεται πολύ σημαντική δουλειά. Ότι και ο Οκανά και το ΚΕΘΕΑ κάνουν πράγματα. Χρειάζονται κι άλλα. Λένε επίσης πόσο δύσκολο είναι να είσαι άστεγος, να είσαι χρήστης, ή και να είσαι γυναίκα, χρήστρια και άστεγη.

«Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που κάνουν τη δουλειά τους, υπάρχουν κάποιοι άλλοι που τιμάνε τη δουλειά τους, και υπάρχουν και άλλοι που υπερβαίνουν τον εαυτό τους για τη δουλειά τους», λέει ο κ. Σταμάτης και απευθύνεται στον Γιώργο Μπέκα που κάθεται στην άλλη άκρη του τραπεζιού. «Ο Γιώργος, από τους Γιατρούς του Κόσμου, είναι αυτός που είχε δώσει τα ρούχα στην κυρία που είχατε συναντήσει που δεν είχε ρούχα, που την έψαξε σε ένα άλλο πάρκο, όχι στον Πειραιά», εξηγεί στην Πρόεδρο. «Για να βρεις όμως αυτούς τους ανθρώπους...»

Ο Γιώργος είναι κοινωνικός λειτουργός, υπεύθυνος στο Υπνωτήριο και το street work.

«Με τους ανθρώπους αυτούς έχω αναπτύξει προσωπική σχέση, θα με βρουν στο πολυιατρείο, θα μου μιλήσουν για την καθημερινότητά τους, για τις δυσκολίες μεταξύ τους, γιατί είναι μια κοινωνία που ζουν μαζί, στο υπνωτήριο ή στον Πειραιά. Στον Πειραιά είναι πολύ έντονο το πρόβλημα, φεύγαμε για τα νησιά και δεν είχαμε ιδέα. Όποτε κατεβαίναμε, έλεγα να πάω να βρω τον Κώστα, να δω τι έχει γίνει... Ξέρετε πόσες φορές έχω έρθει και κοιμάστε; Δεν σας το έχω πει ποτέ, στις 6 το πρωί, τι να σας ξυπνήσω;». Μιλούν για εκείνον με τρομερή αγάπη. «Η προσφορά του δεν περιγράφεται. Ο Γιώργος με τους γιατρούς του Κόσμου, να κατεβαίνει να ρωτά τι πρόβλημα έχεις, θέλεις εκείνο, το άλλο, ένα τηλέφωνο θα τον πάρω και θα του πω έχω πρόβλημα και θα έρθει».

«Κυρία πρόεδρε, πρέπει να υπάρχουν οι κατάλληλοι άνθρωποι στα κατάλληλα πόστα, θυμάμαι τον τρόπο που με προσεγγίσατε στη Βουκουρεστίου, που πούλαγα τη Σχεδία, έχετε μία άμεση επαφή, ήρθατε, με χαιρετήσατε, πήρατε το περιοδικό, σαν ένας απλός πολίτης. Ο κύριος Σταμάτης... γιατί κι εγώ έχω κάνει 3 μήνες σε παγκάκι, έχω κάνει 2,5 χρόνια σε ένα εργοστάσιο, με πολύ δύσκολες συνθήκες διαβίωσης, αλλά πολύ καλύτερα από το παγκάκι» λέει ο κύριος Φώτης Αδαμόπουλος.

Στη συζήτηση συμμετέχει συχνά η Ορθοδοξία. Έμεινε άστεγη για κάποιο καιρό, όταν την έδιωξε η μητέρα της από το σπίτι στα 19 της γιατί ήθελε να σπουδάσει. Σήμερα είναι 28 χρονών, μένει με τον φίλο της, εργάζεται σε ένα σούπερ μάρκετ, έχει τελειώσει τη γραφιστική και τώρα σπουδάζει στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο. Μας λέει για τους βαθμούς της που είναι άριστοι, και για την Οργάνωση Equal Society στην οποία βρήκε υποστήριξη όταν χρειαζόταν και τώρα προσφέρει η ίδια σε έχουν ανάγκη, ως γραφίστρια αλλά και μέσω της θεατρικής ομάδας. Γνωρίζονται με την Πρόεδρο από την παράστασή τους «Εκείνος και εκείνος», που είχαν ανεβάσει με τη θεατρική ομάδα αστέγων «Walkabout» και είχε πάει να τη δει το καλοκαίρι, σχολιάζουν τις ερμηνείες τους.

Μου κάνει εντύπωση πόσες κοινές αναφορές έχει η χτίσει η Πρόεδρος της Δημοκρατίας με αυτούς τους ανθρώπους. Χρειάζεται ειλικρίνεια και αμεσότητα, και ναι, είναι έκφραση μιας κοινωνικής δεξιότητας το να ρέει μια τέτοια συντροφιά σε έναν τέτοιο χώρο με τόση φυσικότητα, σαν να γνωριζόμαστε όλοι από παλιά. Μου κάνει επίσης εντύπωση η ευγνωμοσύνη που εκφράζουν στην Πρόεδρο, και ακόμα πιο πολύ στον Γιώργο Σταμάτη. Από τα βάθη της καρδιάς τους. Τον τελευταίο ειδικά τον έχουν για δικό τους άνθρωπο, κι αυτό δεν γίνεται μέσα σε μια μέρα, είναι κάτι που χτίζεται. Αυτούς τους ανθρώπους δεν μπορείς να τους κοροϊδέψεις. Αλλά ξέρουν να εκτιμούν.

Αυτούς τους ανθρώπους δεν μπορείς να τους κοροϊδέψεις. Αλλά ξέρουν να εκτιμούν.

Συζητούν, κάνουν αστεία, βγαίνουν οι χαρακτήρες των ανθρώπων, αυτός που έχει χιούμορ, ο πιο συνεσταλμένος, ο πιο μάγκας. Τους συνδέει ο κοινωνικός αποκλεισμός και το ότι έχουν δει τη σκοτεινή και πολύ δύσκολη πλευρά της ζωής. Τα καταφέρνουν όμως. Είμαι μαχητές, και λειτουργούν ως παράδειγμα και για τους πιο αδύναμους. Θέλει πολλή δύναμη να τα βγάζεις πέρα.

Οι γυναίκες είναι πιο συνεσταλμένες. Ντρέπονται ίσως, έχουν μια συστολή. Με την Πρόεδρο γνωρίστηκαν έναν χρόνο πριν, όταν είχε επισκεφθεί το Υπνωτήριο στη Λένορμαν με το νέο έτος. Πέρσι είχε δειπνήσει μαζί τους εκεί, τώρα ήρθαν αυτές και γευματίζουν στην Προεδρία. Παρακολουθούν τις συζητήσεις, γελάνε κάποιες φορές, τρώνε. Σκέφτομαι πόσο πιο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα άστεγη. Πόσο πιο πολλές είναι οι απειλές, οι κίνδυνοι,  πόσο πιο δύσκολος ο αποκλεισμός. Πολλές φορές προέρχονται από περιβάλλοντα ενδοοικογενειακής βίας, το βιώνουν τελείως διαφορετικά, έχουν πολλαπλή ευαλωτότητα. Χρειάζονται περισσότερη στήριξη.

Όσο μιλάω με αυτούς που κάθονται κοντά μου, χάνω άλλα πηγαδάκια. Θα ήθελα πολύ να ακούω αυτά που λέει ο κύριος Πολυχρονόπουλος, που κάθεται στην άκρη του τραπεζιού. Είναι σαν εκείνος ο συγγενής σου στο οικογενειακό τραπέζι που τον σέβεσαι και τον συμπαθείς και σου αρέσει να κάθεσαι δίπλα του και να ακούς ιστορίες. Αυτός ξέρει πιο πολύ από όλους ότι το να τρως μαζί δεν είναι μόνο ζήτημα επιβίωσης, είναι ένας τρόπος οι άνθρωποι να επικοινωνούν και να έρχονται κοντά. 

Οι απορίες μου λύθηκαν. Δεν ήταν λοιπόν μια καλή πράξη, αλλά κάτι με συνέχεια. Καθόλου αμήχανα, αλλά συγκινητικά και ανθρώπινα. Μια σχέση που έχει χτιστεί, και ένα έργο με απτά αποτελέσματα σε συγκεκριμένες ζωές. Βλέπουν φως στον ορίζοντα, φεύγουν χαρούμενοι, αισιόδοξοι και περήφανοι. Είναι μια μέρα που θα τη θυμούνται. Κι εγώ. Χαίρομαι πολύ που μου δόθηκε η ευκαιρία να τους γνωρίσω και να φάμε μαζί στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι.