Χτυπημένος από τον ιό της γρίπης τύπου Β, έφυγε από τη ζωή ο επιχειρηματίας Στέλιος Σκλαβενίτης, στην καμπή της μετεξέλιξης του ομίλου του από μια επιτυχημένη οικογενειακή επιχείρηση στον μεγαλύτερο ελληνικό γκρουπ σουπερ μάρκετ -όπως προέκυψε μετά την «αναγκαστική» απορρόφηση του Μαρινόπουλου. Οι «Σκλαβενίτηδες» αποτελούσαν ανέκαθεν μια «δική τους τάξη» στο εμπόριο. Με μια επιχειρηματική ιστορία που έχει όλα τα στοιχεία ενός success story, αλλά και μια οικογένεια που απέφευγε τη δημοσιότητα, ενώ επένδυε σημαντικά στους εργαζόμενους.
Ακολουθώντας τις παραδόσεις της οικογένειας, ο Γεράσιμος, και μέχρι πριν από μερικές ημέρες ο Στέλιος, ήταν οι επιχειρηματίες που όσο κι αν «μεγάλωσαν» φρόντιζαν να «κρατάνε προσωπικά» τις σχέσεις με τους συνεργάτες και τους εργαζόμενους. Πλήρωναν πάντα στην ώρα τους, ενώ, μέχρι που ο Σκλαβενίτης εξαγόρασε τον Μαρινόπουλο, συναντιούνταν προσωπικά με τους προμηθευτές για να μάθουν τα νέα τους και να τους εγχειρίσουν προσωπικά την επιταγή τους. Μια συνήθεια που τήρησαν ευλαβικά ακόμη και το καλοκαίρι του 2015, όταν τα capital controls χτύπησαν την πόρτα της ελληνικής οικονομίας και μαζί με αυτήν και τα θεμέλια ρευστότητας του Σκλαβενίτη. Πλήρωναν με μετρητά τις δύσκολες εκείνες ημέρες, εμπόρους και υπαλλήλους.
Οι ίδιοι άνθρωποι δεν μπήκαν στον πειρασμό της λειτουργίας την Κυριακή, έστω κι αν αυτό έδινε πόντους στους ανταγωνιστές. Ως επιχειρηματίες οι Σκλαβενίτηδες έδιναν πάντα ειδικό βάρος στους εργαζόμενους. Και για τον ίδιο λόγο πριν από μερικές εβδομάδες προχώρησαν και σε αυξήσεις στους εργαζόμενους του πρώην Μαρινόπουλου, μόλις τα οικονομικά το επέτρεψαν…
Το ερώτημα, λοιπόν, είναι πώς η επιχειρηματική οικογένεια που μέχρι πριν μερικά χρόνια είχε ένα «εναλλακτικό διαχειριστικό μοντέλο», επιλέγοντας να έχει καταστήματα μόνο εντός των τειχών της Αττικής, μπορεί να σηκώσει με άνεση το βάρος ενός προβληματικού γίγαντα όπως ο Μαρινόπουλος, τον οποίο «κληρονόμησε» στην αναγκαστική διάσωση του 2016.
Πριν γίνουν όλα αυτά βέβαια, η επιχειρηματική οικογένεια είχε περάσει τις δικές της συμπληγάδες. Ξεκίνησε στη δεκαετία του 1920 από τη Λευκάδα με μια εταιρεία εισαγωγών ξυλείας κι εξαγωγών κρασιών. Στα μέσα της δεκαετία του ’30, όμως ένα ατύχημα σε μια αποστολή εμπορευμάτων από το εξωτερικό οδηγεί σε οικονομική καταστροφή. Η «αστοχία» φέρνει τον «παππού» Γεράσιμο Σκλαβενίτη στην Αθήνα της Κατοχής και σε δεινή οικονομική κατάσταση. Το 1942 φεύγει από τη ζωή…
Τα παιδιά, όμως, Γιάννης και ο Σπύρος Σκλαβενίτης συνεχίζουν την προσπάθεια στην Κεντρική Αγορά. Εμπορεύονται είδη πρώτης ανάγκης, ενώ στα τέλη της σκληρής δεκαετίας του ’40 περνούν στα μπαχαρικά και τα είδη παντοπωλείου. Στο γύρισμα της δεκαετίας για την μετεφυλιοπολεμική Αθήνα γνωρίζουν τον μικρασιάτη έμπορο Μιλτιάδη Παπαδόπουλο και μαζί του ιδρύουν την Σκλαβενίτης & Σία. Η έδρα βρίσκεται στα Πετράλωνα και το αντικείμενο φωτογραφίζει τις μετέπειτα εξελίξεις: χονδρική πώληση τροφίμων.
Τη δεκαετία του ’60 η επιτυχία συνδυάζεται με την ευρηματικότητα. Πρόκειται για την πρώτη εταιρεία εξυπηρέτησης τηλεφωνικών παραγγελιών στη χώρα. Ο πρόγονος των σημερινών delivery είχε μεγάλη επιτυχία (ιδιαίτερα καθώς οι πωλήσεις γίνονταν σε τιμές χονδρικής) και η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλη την Αττική. Μαζί, βέβαια με το δίκτυο. Η ραγδαία ανάπτυξη των παραγγελιών, έφερε το πρώτο κατάστημα λιανικής στο Περιστέρι, το 1969, και το 1972 το πρώτο σουπερ μάρκετ, στην ίδια περιοχή που σήμερα βρίσκονται τα κεντρικά του ομίλου. Εκεί «γεννήθηκε» και το σλόγκαν «τόσο φθηνά όσο πουθενά», που για δεκαετίες παρέμεινε το σύνθημα της επιχείρησης.
Ανταγωνιστές ήταν ο ΑΒ Βασιλόπουλος με σύνθημα «…και του πουλιού το γάλα» (σήμερα μέλος της πολυεθνικής Delhaize) και ο Μαρινοπουλος με τα Pris-unique.
Ειρωνεία της τύχης, μπορεί να πει κανείς, αφού και η ίδια η σχέση των Σκλαβενίτηδων με τους Μαρινόπουλους είχε κάνει τον δικό τους κύκλο. Την περασμένη δεκαετία, η οικογένεια Σκλαβενίτη «επιμένοντας ελληνικά» απαντούσε «όχι» στις προτάσεις της βρετανικής Tesco, αλλά και της γαλλικής Carrefour, για την εξαγορά της. Η ειρωνεία έγκειται στο ότι η Carrefour τελικά απέκτησε το 50% του Μαρινόπουλου. Και η μεταγενέστερη αποχώρηση των Γάλλων υπήρξε κομβική για την καθοδική πορεία του Μαρινόπουλου, που οδήγησε στην καταστροφή, και την ανάληψη του ελέγχου από τον Σκλαβενίτη.
Μέχρι τότε, παρά τις επιτυχίες, οι Σκλαβενίτηδες παρέμειναν ιδιαίτερα προσεκτικοί στις κινήσεις τους. Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι το 2010-11 το δίκτυό του δεν αριθμούσε περισσότερα από 75 καταστήματα. Σήμερα ο όμιλος Σκλαβενίτη, μετά την εξαγορά διαθέτει 538 καταστήματα σε Ελλάδα και Κύπρο.
Σηκώνει τέτοιο βάρος μια επιχείρηση με τις δομές της Σκλαβενίτης;
Η αλήθεια είναι ότι τα τρία αδέλφια που βρέθηκαν την τελευταία 15ετία στο «τιμόνι» είχαν κάνει τις δοκιμές τους, προχωρώντας σε ένα μπαράζ εξαγορών, ώστε να μη μείνουν «μικροί» στην αγορά. Αρχικά κινήθηκαν σε συνεργασία με τις τράπεζες στο άνοιγμα νέων καταστημάτων στην Αττική, ενώ ακολούθως εξαγόρασαν την αλυσίδα Παπαγεωργίου και πρόσθεσαν σχεδόν άλλα 30 σημεία λιανικής αγοράζοντας την Ατλάντικ, τη Δούκας, την Μπαλάσκας και την Extra(Πρώτα και Φθηνά). Εξελικτικά έφτασαν στην πόρτα της καταρρέουσας Βερόπουλος με την οποία προχώρησαν σε προσύμφωνο. Όμως τα capital controls τελικά άφησαν στη μέση το deal, με την Βερόπουλος να περνά το 2016 στην MyMarket των αδελφών Παντελιάδη.
Ο Μαρινόπουλος υπήρξε ο επόμενος στόχος, με τους αδελφούς Σκλαβενίτη να επιχειρούν μια συμφωνία για σύμπραξη με τα 33 megamarket. Οι εξέλιξες όμως ήρθαν πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι υπολόγιζαν τα τρία αδέλφια. Και η ταχεία κατάρρευση της Μαρινόπουλος, τους έφερε αντιμέτωπους με ένα δίλημμα κολοσσιαίων διαστάσεων. Που και οι ίδιοι δεν γνώριζαν αν μπορούν να αναλάβουν: να «κληρονομήσουν» το σύνολο του γίγαντα.
Το πρόβλημα ήταν και παραμένει ότι ο Μαρινόπουλος είναι μια υπόθεση με άλλα μεγέθη. Και παρά την αμέριστη υποστήριξη από τις τράπεζες (που δεν επέτρεψαν στον Μαρινόπουλο να «σκάσει» ως επιχείρηση), πολλοί θεωρούν ότι ο όγκος είναι πολύ μεγάλος για τα διαχειριστικά μοντέλα της Σκλαβενίτης.
Δεν είναι μόνο η γιγάντωση του δικτύου, λένε οι ειδικοί της λιανικής, αλλά και όροι που τέθηκαν από την Επιτροπή Ανταγωνισμού, ως προϋπόθεση για να επιτρέψει την εξαγορά-διάσωση. Όροι που μεταξύ άλλων υποχρεώνουν τον Σκλαβενίτη να διατηρήσει για τρία χρόνια την εμπορική συνεργασία με συγκεκριμένους προμηθευτές (κοινούς και για τις δύο επιχειρήσεις) που αντιστοιχούν στο 22% του τζίρου. Αυτό φαίνεται σήμερα να περιορίζει την ευελιξία των επιλογών της εταιρείας και να καθορίζει σημαντικά την τιμολόγηση.
Το δεύτερο ζήτημα είναι η περιφέρεια. Η εξάπλωση στην επαρχία που ήρθε με την απορρόφηση της Μαρινοπουλος, έφερε εντελώς νέα εμπορικά δεδομένα, άγνωστα στην ηγεσία του ομίλου, μια και οι καταναλωτικές συνήθειες στην επαρχία είναι εντελώς διαφορετικές από αυτές της Αττικής που τόσο καλά γνωρίζει το διοικητικό σύστημα.
Την ίδια στιγμή, η διαφορετική εταιρική κουλτούρα μεταξύ των εργαζομένων στη Σκλαβενίτης και την πρώην Μαρινόπουλος δεν έχει βοηθήσει στην απρόσκοπτη ενσωμάτωσή τους και στην αγορά πολλοί διακρίνουν ανομοιογένεια στην ενιαία πλέον επιχείρησης. Και ταυτόχρονα ο Σκλαβενίτης έχει να αντιμετωπίσει έναν ιδιαίτερα σκληρό ανταγωνισμό ο οποίος διαθέτει αυξημένα διαφημιστικά κονδύλια στην προσπάθεια προσέλκυσης πελατών μέσω δυναμικών προσφορών.
Θα μπορέσει η οικογένεια να ξεπεράσει τα εμπόδια; Σίγουρα πάντως ο πρόωρος χαμός του Στέλιου Σκλαβενίτη δεν ήρθε στην καλύτερη στιγμή…
17°
