Με ρυθμούς που αιφνιδιάζουν ακόμη και έμπειρους παρατηρητές της αμερικανικής πολιτικής σκηνής, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη υπογράψει μέσα στο 2025 περισσότερα εκτελεστικά διατάγματα απ’ όσα σε ολόκληρη την πρώτη του προεδρική θητεία. Η επιστροφή του στον Λευκό Οίκο συνοδεύεται από μια σαφή στρατηγική: λιγότερη διαβούλευση με το Κογκρέσο, περισσότερη άμεση άσκηση εξουσίας από το Οβάλ Γραφείο.
Τα executive orders αποτελούν θεσμικό εργαλείο του Ντόναλντ Τραμπ όμως η εκτεταμένη χρήση τους συχνά ερμηνεύεται ως ένδειξη πολιτικής πόλωσης ή αδυναμίας νομοθετικής συναίνεσης. Στην περίπτωση Τραμπ, η εικόνα είναι πιο σύνθετη. Από τη μία, ο ίδιος παρουσιάζει τα διατάγματα ως «αποκατάσταση της τάξης» και ταχύτατη υλοποίηση προεκλογικών δεσμεύσεων. Από την άλλη, επικριτές του μιλούν για συστηματική υπονόμευση των θεσμικών ισορροπιών και μετατόπιση της εξουσίας προς την προεδρία.
Τα διατάγματα που έχουν ήδη υπογραφεί καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πολιτικών πεδίων: από τη μετανάστευση και την εσωτερική ασφάλεια έως την ενέργεια, την περιβαλλοντική πολιτική και τη λειτουργία ομοσπονδιακών υπηρεσιών. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανατροπή αποφάσεων της προηγούμενης κυβέρνησης, με στόχο –όπως υποστηρίζει το περιβάλλον Τραμπ– την «επιστροφή στην κοινή λογική» και την απομάκρυνση από αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «γραφειοκρατικό κράτος».
Η ταχύτητα και ο όγκος των διαταγμάτων προκαλούν έντονη ανησυχία στους Δημοκρατικούς, αλλά και σε μέρος του νομικού κόσμου. Συνταγματολόγοι επισημαίνουν ότι, αν και τα executive orders είναι νόμιμα, η υπερβολική χρήση τους αυξάνει τον κίνδυνο δικαστικών προσφυγών και θεσμικών συγκρούσεων. Ήδη, αρκετά από τα πρώτα διατάγματα έχουν τεθεί υπό νομική αμφισβήτηση, επαναφέροντας το γνώριμο μοτίβο της πρώτης θητείας Τραμπ: Λευκός Οίκος, ομοσπονδιακά δικαστήρια και πολιτείες σε διαρκή σύγκρουση.
Στον αντίποδα, οι Ρεπουμπλικανοί που στηρίζουν τον πρόεδρο βλέπουν στα διατάγματα απόδειξη «αποφασιστικής ηγεσίας». Υποστηρίζουν ότι ο Τραμπ αξιοποιεί στο έπακρο τις συνταγματικές του αρμοδιότητες για να παρακάμψει ένα Κογκρέσο που παραμένει βαθιά διχασμένο και συχνά δυσλειτουργικό. «Οι πολίτες τον εξέλεξαν για να δράσει, όχι για να περιμένει», είναι το επιχείρημα που επαναλαμβάνεται από το στρατόπεδό του.
Το φαινόμενο, ωστόσο, έχει και μια ευρύτερη πολιτική διάσταση. Η εκτεταμένη χρήση εκτελεστικών διαταγμάτων δεν αφορά μόνο τον Τραμπ, αλλά αντικατοπτρίζει μια μακροχρόνια τάση ενίσχυσης της προεδρικής εξουσίας στις ΗΠΑ. Ο Τραμπ απλώς την ωθεί στα όριά της, μετατρέποντας το executive order από εξαιρετικό μέσο διακυβέρνησης σε βασικό εργαλείο πολιτικής στρατηγικής.
Το ερώτημα που τίθεται πλέον είναι αν αυτή η τακτική θα αντέξει στον χρόνο ή αν θα προκαλέσει μια νέα θεσμική αντίδραση, είτε από τα δικαστήρια είτε από το ίδιο το Κογκρέσο. Σε κάθε περίπτωση, το 2025 δείχνει ήδη να καταγράφεται ως χρονιά-ορόσημο για τον τρόπο με τον οποίο ασκείται η προεδρική εξουσία στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Πηγή: Washington Post