«Παλεύουμε για να μείνουμε ζωντανοί»: Η LGBTQ+ κοινότητα στην Τουρκία υπό πίεση

Η 25χρονη τρανς ακτιβίστρια και μοντέλο Iris Mozalar — γνωστή από τις σελίδες των Elle και Cosmopolitan της Τουρκίας, τις πασαρέλες της Istanbul Fashion Week και τη συνεργασία της με τη Gaye Su Akyol — βρίσκεται αντιμέτωπη με έως επτά χρόνια φυλάκιση. Κατηγορείται για «προσβολή» του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με συνθήματα και για παραβίαση του νόμου περί δημόσιων συναθροίσεων, επειδή σήκωσε μια σημαία ουράνιου τόξου σε πορεία για τα δικαιώματα των γυναικών. Είναι η μόνη διαδηλώτρια που διώκεται.

«Η υπόθεσή μου δείχνει πώς ο νόμος γίνεται πολιτικό εργαλείο και πώς οι τρανς άνθρωποι, ειδικά οι ακτιβιστές, στοχοποιούνται απλώς επειδή βρίσκονται στον δημόσιο χώρο», είπε. Η δίκη της ξεκίνησε την Τρίτη, μέσα σε μια περίοδο αυξανόμενων διώξεων, συλλήψεων και πολιτικής ρητορικής εναντίον της LGBTQ+ κοινότητας στην Τουρκία.

Πρόσφατο νομοσχέδιο, που διέρρευσε στα ΜΜΕ τον Οκτώβριο, προέβλεπε ποινές φυλάκισης για όποιον «εμπλέκεται, επαινεί ή υποκινεί συμπεριφορές αντίθετες προς το βιολογικό φύλο γέννησης και τη γενική ηθική», καθώς και αυστηρούς περιορισμούς στη φυλομετάβαση. Μετά από δημόσιες αντιδράσεις, αυτές οι διατάξεις αποσύρθηκαν πριν η πρόταση φτάσει στη Βουλή.

Η Human Rights Watch χαρακτήρισε το νομοσχέδιο «μία από τις πιο ανησυχητικές οπισθοδρομήσεις δεκαετιών». Ακτιβιστές προειδοποιούν ότι μπορεί να επανέλθει, καθώς η κυβέρνηση έχει εδώ και χρόνια περιθωριοποιήσει τα LGBTQ+ άτομα, κατηγορώντας τα ότι υπονομεύουν «παραδοσιακές οικογενειακές αξίες».

«Ακόμη και χωρίς αυτόν τον νόμο, είναι μια επικίνδυνη περίοδος όπου τα LGBTQ+ άτομα παρουσιάζονται ως εχθρός και ως παράνομη ομάδα», είπε ο κοινωνιολόγος Jiyan Andic.

Στο πλαίσιο της κυβερνητικής ρητορικής, ο Ερντογάν έχει κηρύξει το 2025 «Έτος της Οικογένειας» λόγω της μείωσης των γεννήσεων, ενώ σε ομιλίες του έχει αποκαλέσει τον LGBTQ+ ακτιβισμό «μάστιγα», «φασισμό», «παιδική κακοποίηση» και ξένη συνωμοσία. Τον Νοέμβριο δεσμεύτηκε να λάβει «όλα τα αναγκαία μέτρα» κατά «αποκλίνουσων κινημάτων όπως το LGBT».

Οι πιέσεις είχαν σήματα προειδοποίησης: απαγόρευση έκθεσης για την τρανς ιστορία που επιμελήθηκε ο Andic, κατηγορίες για «χυδαιότητα» κατά του ανοιχτά γκέι τραγουδιστή Mabel Matiz και, από τον Ιούνιο, απαγόρευση πρόσβασης σε ορμονοθεραπεία για άτομα κάτω των 21 ετών, ενώ η χειρουργική φυλομετάβαση παραμένει νόμιμη από τα 18.

Η Τουρκία έχει αποχωρήσει από το 2021 από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, με το επιχείρημα ότι η αναφορά στον σεξουαλικό προσανατολισμό «προωθεί το διαζύγιο και την ομοφυλοφιλία». Ακτιβιστές σημειώνουν ότι η έλλειψη προστασίας αφήνει χώρο για ατιμωρησία εγκλημάτων μίσους — η χώρα καταγράφει τον υψηλότερο αριθμό δολοφονιών τρανς ατόμων στην Ευρώπη.

«Είναι ειρωνικό ότι δικάζομαι για το σύνθημα “Οι δολοφονίες τρανς είναι πολιτικές”, ενώ οι δράστες δεν δικάζονται», είπε η Mozalar. «Γι’ αυτό δεν θα σταματήσουμε — γιατί παλεύουμε να μείνουμε ζωντανοί».

Για τον Yildiz Tar, αρχισυντάκτη του Kaos GL, το κύμα καταστολής εντάσσεται σε μια ευρύτερη φίμωση κάθε διαφωνίας από μια κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία 23 χρόνια. Ο ίδιος πέρασε τέσσερις μήνες στη φυλακή φέτος και αντιμετωπίζει κατηγορίες για συμμετοχή σε «παράνομη οργάνωση» λόγω της δημοσιογραφίας του.

Ωστόσο, δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η κυβερνητική ρητορική δεν βρίσκει απήχηση στην κοινωνία: σύμφωνα με έρευνα της Kaos GL, πάνω από τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων τάσσονται υπέρ των δικαιωμάτων της LGBTQ+ κοινότητας ή δηλώνουν ουδέτεροι.

Στην πράξη, οργανώσεις όπως η SPoD λειτουργούν «σαν να υπάρχει ήδη απαγόρευση», χωρίς να δημοσιοποιούν τοποθεσίες εκδηλώσεων για να αποφύγουν αστυνομικές εφόδους. «Δεν υπάρχουμε επειδή το λέει ένας νόμος και δεν θα εξαφανιστούμε επειδή το λέει ένας νόμος. Επιβιώνουμε χάρη στην αλληλεγγύη μας», λέει το μέλος της Haris Yardimci.

Πηγή: Thomson Reuters Foundation