Πόσο ικανοποιημένοι είναι οι Ευρωπαίοι από τη ζωή τους και τι περιμένουν για το μέλλον;

Πόσο ευχαριστημένοι είμαστε από τη ζωή μας; Νιώθουμε αισιόδοξοι για το μέλλον; Και σε ποια θέση βρίσκεται η Ελλάδα σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες; Το πρόσφατο Ευρωβαρόμετρο δίνει απαντήσεις για τις προσωπικές αντιλήψεις των Ευρωπαίων και τις κοινωνικές πιέσεις που διαμορφώνουν το πολιτικό τοπίο.

Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει δύο κρίσιμες ερωτήσεις:

• «Είστε γενικά ευχαριστημένοι ή δυσαρεστημένοι από τη ζωή που κάνετε;»
• «Πιστεύετε ότι η ζωή σας θα βελτιωθεί, θα μείνει ίδια ή θα χειροτερεύσει τα επόμενα πέντε χρόνια;»

Οι απαντήσεις δημιουργούν δύο δείκτες από –1 έως +1, όπου το +1 σημαίνει ότι όλοι οι πολίτες δηλώνουν ικανοποιημένοι/αισιόδοξοι, ενώ το –1 ότι όλοι δηλώνουν δυσαρεστημένοι/απαισιόδοξοι. Αυτοί οι δείκτες είναι σημαντικοί: η αντίληψη των Ευρωπαίων πολιτών για το παρόν και το μέλλον επηρεάζει τη στάση τους απέναντι στην πολιτική, την κοινωνία και τις δημοκρατικές διαδικασίες.

Πόσο ευχαριστημένοι είναι οι Ευρωπαίοι από τη ζωή τους σήμερα;

Η Ελλάδα συγκεντρώνει σκορ 0,20, πολύ χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (0,47) και βρίσκεται στην προτελευταία θέση.
Δείκτης ικανοποίησης από τη ζωή (–1 έως +1)

Τι δείχνει ο πίνακας:
• Πρωταθλητές ικανοποίησης παραμένουν οι Σκανδιναβοί και οι Ολλανδοί.
• Στον αντίποδα, Ελλάδα, Ρουμανία και Βουλγαρία καταγράφουν τις χαμηλότερες τιμές.
• Η διαφορά μεταξύ Δυτικής (0.53) και Ανατολικής Γερμανίας (0.39) παραμένει εντυπωσιακά έντονη, υπενθυμίζοντας τις ιστορικές ανισότητες.

Στην Ελλάδα, πιο δυσαρεστημένοι δηλώνουν:
– οι ηλικίες 65–74,
– όσοι δεν έχουν ολοκληρώσει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση,
– οι άνεργοι.

Πιο ευχαριστημένοι:
– όσοι έχουν ανώτατη εκπαίδευση,
– όσοι αυτοτοποθετούνται πολιτικά στη δεξιά.

Και τι περιμένουμε να γίνει στο μέλλον;

Η δεύτερη ερώτηση του Ευρωβαρομέτρου αφορά τις προσδοκίες για την επόμενη πενταετία. Και εδώ η εικόνα γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική.
Η Ελλάδα συγκεντρώνει σκορ –0,19, ένδειξη ότι περισσότεροι πολίτες περιμένουν χειροτέρευση παρά βελτίωση.

Δείκτης προσδοκιών πενταετίας (–1 έως +1)

Τι δείχνει ο πίνακας:
• Οι βόρειες και ανατολικές χώρες εμφανίζουν θετικές ή ουδέτερες προσδοκίες.
• Ο «σκληρός πυρήνας» της Ευρωζώνης –Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο, Αυστρία– εμφανίζει έντονη απαισιοδοξία.
• Η Γαλλία καταγράφει το χειρότερο σκορ στην Ευρώπη.
• Η Ελλάδα βρίσκεται επίσης χαμηλά, με σκορ παρόμοιο με την Τσεχία και κάτω από πολλές ανατολικές χώρες.
• Η Ιταλία, αν και χαμηλά στην ικανοποίηση από τη ζωή, εμφανίζει θετικό πρόσημο στις προσδοκίες – μοναδική εξαίρεση στον ευρωπαϊκό πυρήνα.

Τι σημαίνουν όλα αυτά;

Τα δεδομένα σκιαγραφούν μια Ευρώπη με τρεις διαφορετικούς ψυχολογικούς ρυθμούς:

• Βόρεια Ευρώπη: Ικανοποιημένη και αισιόδοξη. Δανία, Σουηδία, Φινλανδία διατηρούν υψηλή εμπιστοσύνη στο μέλλον.
• Ανατολική Ευρώπη: Μέτρια ικανοποίηση, αλλά θετικές προσδοκίες. Οι κοινωνίες αυτές –σε αντίθεση με στερεότυπα– βλέπουν προοπτική βελτίωσης.
• Κεντρική Ευρώπη: Αυξανόμενη απαισιοδοξία. Γερμανία, Γαλλία, Αυστρία, Βέλγιο περιμένουν ότι τα πράγματα θα χειροτερέψουν. Αυτό το εύρημα συνδέεται με την ενίσχυση κομμάτων αντισυστημικού ή εξτρεμιστικού λόγου: όταν οι προσδοκίες πέφτουν, πέφτει και η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα.
• Η Ελλάδα: Σε βελτίωση αλλά ακόμη χαμηλά. Η χώρα μας βελτιώνει σταδιακά τη θέση της στον δείκτη ικανοποίησης, αλλά παραμένει χαμηλά – και στο παρόν, και στο μέλλον. Οι προσδοκίες για τα επόμενα 5 χρόνια είναι αρνητικές, κάτι που δείχνει βαθιά ανασφάλεια σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας.

Οι διαχρονικές μετρήσεις του Ευρωβαρόμετρου δείχνουν με συνέπεια ότι οι προσδοκίες των πολιτών για το άμεσο μέλλον είναι σχεδόν πάντα αρνητικές. Κάθε χρόνο, ένα σημαντικό ποσοστό δηλώνει ότι «η επόμενη χρονιά θα είναι χειρότερη» για την προσωπική του ζωή. Ωστόσο, όταν επαναλαμβάνονται οι μετρήσεις, προκύπτει ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους φόβους δεν επιβεβαιώνονται — το αντίθετο: συχνά καταγράφεται βελτίωση στις συνθήκες ζωής.

Αυτή η διαρκής «φοβία για το μέλλον» λειτουργεί ως φρένο. Αναστέλλει τόσο την προσωπική ευημερία όσο και την οικονομική ανάπτυξη, καθώς οι πολίτες δυσκολεύονται να προγραμματίσουν, να επενδύσουν, να καταναλώσουν και, τελικά, να εμπιστευτούν το μέλλον. Η Ευρώπη μοιάζει να παραφράζει το γνωστό λατινικό ρητό «Dum spiro, spero» («Όσο ζω, ελπίζω») σε μια πιο απαισιόδοξη εκδοχή: «Dum vivo, de futuro timeo» — «Όσο ζω, φοβάμαι για το μέλλον».