Explainer: Τι -δεν- γνωρίζουμε για το ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων για την Ουκρανία

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ επιβεβαίωσε σε ραδιοφωνική του συνέντευξή στο Fox News, ότι η κυβέρνησή του δώσει προθεσμία επτά ημέρων, ώστε να απαντήσει ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Η ειρηνευτική πρόταση ΗΠΑ-Ρωσίας προτείνει την παράδοση των περιοχών της βιομηχανικής ανατολικής περιοχής του Ντονμπάς που παραμένουν υπό τον έλεγχο της Ουκρανίας, στον de facto έλεγχο της Ρωσίας υπό τον Βλαντίμιρ Πούτιν.

Οι πιο πρόσφατες εκδοχές του κειμένου καλούν επίσης την Ουκρανία να περιορίσει το μέγεθος των ενόπλων δυνάμεών της σε 600.000 άτομα.

Αλλά τι άλλο γνωρίζουμε για το κείμενο και ποιοι θα επωφεληθούν περισσότερο; Υπάρχουν 28 βασικά σημεία και κάποια από αυτά θα μπορούσαν, κατά πρώτη ματιά, να είναι αποδεκτά από την Ουκρανία.

Παράδοση εδαφών και μείωση στρατού

Μεταξύ των πιο αμφιλεγόμενων προτάσεων είναι η παράδοση μη κατεχόμενων εδαφών της Ουκρανίας και η μείωση των ενόπλων δυνάμεων.

«Οι ουκρανικές δυνάμεις θα αποσυρθούν από το τμήμα της περιφέρειας Ντονέτσκ που ελέγχουν σήμερα, και αυτή η ζώνη απόσυρσης θα θεωρείται ουδέτερη, αφοπλισμένη ζώνη, διεθνώς αναγνωρισμένη ως έδαφος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι ρωσικές δυνάμεις δεν θα εισέλθουν σε αυτή τη ζώνη.»

Η παράδοση εδαφών όπου ζουν τουλάχιστον 250.000 Ουκρανοί — οι πόλεις Slovyansk, Kramatorsk και Druzhkivka — δεν θα γίνει αποδεκτή από τους περισσότερους Ουκρανούς. Η Ρωσία έχει ξοδέψει πάνω από ένα χρόνο προσπαθώντας να καταλάβει την πόλη Pokrovsk — η Ουκρανία είναι απίθανο να παραδώσει τόσο στρατηγικά σημαντικούς κόμβους χωρίς μάχη.

«Το μέγεθος των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων θα περιοριστεί σε 600.000 άτομα.»

Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις εκτιμάται ότι αριθμούσαν 880.000 ενεργό προσωπικό τον Ιανουάριο, από 250.000 στην αρχή της πλήρους κλίμακας εισβολής τον Φεβρουάριο 2022.

Αν και τα 600.000 μπορεί να φαίνονται αποδεκτά σε περίοδο ειρήνης, αυτός ο περιορισμός θα παραβίαζε την κυριαρχία της Ουκρανίας. Ενδέχεται επίσης να είναι υπερβολικά για τη Ρωσία.

«Οι κόκκινες γραμμές μας είναι σαφείς και αμετάβλητες», δήλωσε η ουκρανή εκπρόσωπος Χριστίνα Χαγιοβίσιν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ: «Δεν θα υπάρξει ποτέ καμία αναγνώριση, επίσημη ή μη, ουκρανικού εδάφους προσωρινά κατεχόμενου από τη Ρωσική Ομοσπονδία ως ρωσικού. Η Ουκρανία δεν θα δεχθεί κανένα περιορισμό στο δικαίωμά της στην αυτοάμυνα ή στο μέγεθος και τις δυνατότητες των ενόπλων δυνάμεών μας.»

Το προσχέδιο προτείνει επίσης ότι «η Κριμαία, το Λουχάνσκ και το Ντονέτσκ θα αναγνωριστούν de facto ως ρωσικά, συμπεριλαμβανομένων από τις ΗΠΑ».

Με άλλα λόγια, η Ουκρανία και άλλες χώρες δεν θα χρειαστεί να αναγνωρίσουν νομικά τον ρωσικό έλεγχο. Αυτό θα μπορούσε να επιτρέψει στο Κίεβο να αποδεχθεί τέτοια διατύπωση χωρίς να θίγεται το Σύνταγμά του, που δηλώνει ότι τα σύνορά του είναι «αδιαίρετα και απαραβίαστα».

Στις νότιες περιοχές Χερσώνα και Ζαπορίζια, οι γραμμές του μετώπου θα «παγώσουν» και η Ρωσία θα παραχωρήσει περιοχές που έχει καταλάβει σε άλλες ζώνες.

Το μέλλον της Ουκρανίας — με ΕΕ αλλά όχι ΝΑΤΟ

Το προσχέδιο περιλαμβάνει σημαντικές δεσμεύσεις για το στρατηγικό μέλλον της Ουκρανίας:

«Η Ουκρανία συμφωνεί να θεσπίσει στο σύνταγμά της ότι δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και το ΝΑΤΟ συμφωνεί να περιλάβει στα καταστατικά του πρόβλεψη ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει δεκτή στο μέλλον.»

«Η Ουκρανία είναι επιλέξιμη για ένταξη στην ΕΕ και θα έχει προσωρινά προνομιακή πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά ενώ αξιολογείται η ένταξη.»

Υπάρχει μικρή πιθανότητα η Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ σύντομα, ενώ η Ρωσία έχει μαλακώσει πρόσφατα τη στάση της για την υποψηφιότητα της Ουκρανίας στην ΕΕ. Το έγγραφο φαίνεται να προσφέρει στο Κίεβο πρόσβαση στις αγορές της ΕΕ, παρακάμπτοντας τη γνώμη 27 ευρωπαϊκών χωρών.

Η ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ αποτελούν μέρος του Συντάγματος της Ουκρανίας και μία από τις κόκκινες γραμμές της Χριστίνας Χαγιοβίσιν στον ΟΗΕ ήταν: «Ούτε θα ανεχθούμε οποιαδήποτε παραβίαση της κυριαρχίας μας, συμπεριλαμβανομένου του κυριαρχικού μας δικαιώματος να επιλέγουμε τις συμμαχίες που θέλουμε.»

Άλλες προτάσεις του προσχεδίου περιλαμβάνουν συμφωνία του ΝΑΤΟ να μην σταθμεύει στρατεύματα στην Ουκρανία, την τοποθέτηση ευρωπαϊκών μαχητικών αεροσκαφών στην Πολωνία και την δέσμευση της Ουκρανίας ως «μη πυρηνικού κράτους».

Αυτό φαίνεται να απορρίπτει τα σχέδια της Δύσης υπό την ηγεσία Ηνωμένου Βασιλείου και Γαλλίας για επιτήρηση τυχόν μελλοντικής συμφωνίας.

Επαναφορά της Ρωσίας από την απομόνωση

Πολλά σημεία αναφέρονται στην επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία και στην επιστροφή της στο G8.

Αυτό φαίνεται δύσκολο, καθώς ο Πούτιν έχει ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Η Ρωσία είχε αποβληθεί από την G7 μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και προσπάθειες επανένταξης από τον Τραμπ το 2020 απέτυχαν.

Παγωμένα ρωσικά κεφάλαια

Το προσχέδιο προτείνει ότι 100 δισ. δολάρια από τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια θα επενδυθούν σε «προσπάθειες ανασυγκρότησης της Ουκρανίας υπό τις ΗΠΑ», με τις ΗΠΑ να παίρνουν 50% των κερδών και η Ευρώπη να προσθέτει 100 δισ. για ανασυγκρότηση.

Τα υπόλοιπα παγωμένα κεφάλαια θα πάνε σε «σχήμα επένδυσης ΗΠΑ-Ρωσίας», άρα η Ρωσία θα δει μέρος των χρημάτων της να επιστρέφει, με οικονομικό όφελος και για τις ΗΠΑ.

Τι δεν περιλαμβάνει το σχέδιο

Δεν απαιτείται περιορισμός όπλων της Ουκρανίας ή της αμυντικής βιομηχανίας της, αν και προβλέπει ότι αν η Ουκρανία πυροδοτήσει πύραυλο σε Μόσχα ή Αγία Πετρούπολη, η διασφάλιση ασφάλειας ακυρώνεται. Δεν τίθενται περιορισμοί σε όπλα μεγάλης εμβέλειας όπως οι πύραυλοι Flamingo και Long Neptune.

Οριστικό σχέδιο ειρήνης;

Οι ΗΠΑ φαίνεται να θέλουν ταχεία προώθηση υπό «επιθετικό χρονοδιάγραμμα». Ωστόσο, οι αρμόδιοι περιγράφουν το σχέδιο ως «λίστα πιθανών ιδεών για το τέλος του πολέμου» και όχι ως τελικό σχέδιο.

Πρόχειρη συμφωνία υπέρ Πούτιν;

Η παράδοση εδαφών στην Ρωσία, ακόμα και σε αφοπλισμένη ζώνη, είναι ένδειξη κλίσης προς τη ρωσική αφήγηση. Άλλα σημεία, όπως η σταθεροποίηση των μετώπων στο νότο, μπορεί να δυσκολέψουν το Κρεμλίνο. Το σχέδιο προτείνει επίσης «σταδιακή άρση κυρώσεων» και «πλήρη αμνηστία» για όλα τα μέρη, κάτι που θα ικανοποιούσε τη Μόσχα αλλά όχι το Κίεβο και τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.

Υπάρχουν επίσης σημεία που αναγνωρίζουν ισορροπημένα ζητήματα, όπως η κατάργηση διακρίσεων και η ίση κατανομή ηλεκτρικής ενέργειας από τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, χωρίς όμως να δίνεται υπέρμετρο πλεονέκτημα στη Ρωσία.

Πηγή: ΒΒC