Ο Ζόχραν Μαμντάνι και η νέα μάχη της πόλης: οι μετακινήσεις

Η κοινή γραμμή που ενώνει την εξαγγελία του νέου δημάρχου της Νέας Υόρκης, Ζόχραν Μαμντάνι, για τις συγκοινωνίες, την απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επενδύσει 345 δισεκατομμύρια ευρώ στον σιδηρόδρομο –ώστε να ανταγωνιστεί σε ταχύτητα την Κίνα και την Ιαπωνία–, αλλά και τη συζήτηση που άνοιξε μετά τα Τέμπη για τις μεταφορές και τις αστικές συγκοινωνίες στην Ελλάδα, είναι μία: ήρθε η ώρα να μιλήσουμε σοβαρά για το commuting, για το πώς μετακινούμαστε καθημερινά, για το πώς διαχειριζόμαστε τον χρόνο μας.

Ζούμε σε μια εποχή όπου οι άνθρωποι δεν θέλουν να χάνουν ούτε λεπτό σε άσκοπες μετακινήσεις. Ο «νεκρός χρόνος» της διαδρομής προς τη δουλειά ή το σπίτι θεωρείται πια σπατάλη ενός ήδη βεβαρημένου 24ώρου. Κάποτε διαβάζαμε στο μετρό ή στο λεωφορείο· σήμερα θέλουμε να διαβάζουμε στο σπίτι μας ή όπου αλλού επιλέγουμε. Η τεχνολογική εξέλιξη, από τα driverless αυτοκίνητα έως τα τρένα υψηλής ταχύτητας, δείχνει ακριβώς αυτή την ανάγκη: να επανακτήσουμε τον χρόνο μας. 

Στο Λουξεμβούργο, στη Λετονία, στο Βελιγράδι, η ιδέα των δωρεάν συγκοινωνιών πειραματίζεται με την ισότητα στην πρόσβαση. Δεν σημαίνει πάντα άνεση ή συχνότητα, σημαίνει όμως ότι η μετακίνηση είναι κοινωνικό αγαθό όπως το νερό ή το ρεύμα. Οι μεταφορές δεν είναι πολυτέλεια, είναι δείκτης ευμάρειας, προσωπικής αλλά και συλλογικής.

Από την εποχή που το αυτοκίνητο ήταν σύμβολο κοινωνικής επιτυχίας, περάσαμε στη φάση του χρηστικού αυτοκινήτου, αυτού που απλώς μας εξυπηρετεί. Το αυτοκίνητο δεν είναι πια προέκταση της προσωπικότητάς μας, ούτε ένδειξη επαγγελματικού status.

Η επίγεια μετακίνηση, η ηλεκτροκίνηση και ό,τι δεν αφήνει περιβαλλοντικό αποτύπωμα κερδίζουν έδαφος

Με την ολοκλήρωση του Μετρό Θεσσαλονίκης, τις συζητήσεις για τη συντήρηση του Μετρό της Αθήνας και την προσπάθεια αναβάθμισης του ελληνικού σιδηροδρόμου, διαμορφώνεται σταδιακά μια νέα πραγματικότητα. Το αυτοκίνητο υποχωρεί, όπως και οι αερομεταφορές, ενώ η επίγεια μετακίνηση, η ηλεκτροκίνηση και ό,τι δεν αφήνει περιβαλλοντικό αποτύπωμα κερδίζουν έδαφος. Στόχος δεν είναι μόνο η ταχύτητα, αλλά η άνεση και η αξιοποίηση του χρόνου: να μπορείς να διαβάζεις, να δουλεύεις ή απλώς να ηρεμείς καθώς ταξιδεύεις.

Ένα άνετο κάθισμα σε ένα τρένο υψηλής ταχύτητας είναι πλέον πιο ελκυστικό από μια πανάκριβη θέση σε αεροπλάνο, όπου δύσκολα χωράς αν έχεις ύψος πάνω από 1,70.

Στην Ελλάδα βέβαια, αυτές οι αλλαγές φτάνουν με καθυστέρηση. Οι πολίτες των μεγάλων πόλεων εξακολουθούν να βλέπουν το αυτοκίνητο ως το βασικό μέσο μετακίνησης, ακόμη κι αν χάνουν τη μισή τους μέρα ψάχνοντας για πάρκινγκ.

Αρκεί να θυμηθούμε τη διαμάχη για τη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας στην Αθήνα: δεν έγινε για να ενισχυθεί το μετρό ή να δημιουργηθούν περισσότεροι ποδηλατόδρομοι, αλλά για να αποσυμφορηθεί η κίνηση στους δρόμους. Η συζήτηση δεν ήταν πώς θα μετακινούμαστε πιο έξυπνα, αλλά πώς θα κινούμαστε πιο γρήγορα με τον ίδιο παλιό τρόπο.

Ο Μαμντάνι εκλέχθηκε λόγω ενός απλού αλλά ταυτόχρονα τόσο θεμελιώδους ζητήματος: γιατί θέλει να λύσει το πρόβλημα της αστικής μετακίνησης

Και φτάνουμε ξανά στη Νέα Υόρκη, όπου ένας πολιτικός, ο Μαμντάνι, εκλέχθηκε, μεταξύ άλλων, λόγω ενός απλού αλλά ταυτόχρονα τόσο θεμελιώδους ζητήματος: γιατί θέλει να λύσει το αυτονόητο πρόβλημα της αστικής μετακίνησης. Θέλει να εξαλείψει το πρωινό και απογευματινό άγχος του σύγχρονου ανθρώπου, το «πώς φτάνω στη δουλειά» και το «πώς επιστρέφω σπίτι μου». Χρειάστηκε ένας ολόκληρος αιώνας για να απαιτήσουμε τελικά, με ένταση και επιμονή, κάτι τόσο απλό.