Γιατί γιορτάζουμε το Halloween - Η προέλευση της παράδοσης, το trick or treat και το σκάλισμα της κολοκύθας

Αντίστροφη μέτρηση για το Halloween (Χάλογουιν). Η πιο τρομακτική γιορτή του χρόνου τιμάται στις 31 Οκτωβρίου. Αν και είναι γνωστό ως Halloween, η γιορτή αναφέρεται και σαν Allhalloween, All Hallows' Eve ή All Saints' Eve. Είναι η παραμονή της δυτικής χριστιανικής εορτής της Ημέρας των Αγίων Πάντων.

Από πού προήλθε το Halloween;

Το Halloween πιστεύεται ότι ξεκίνησε στα κέλτικα άκρα της Βρετανίας και με την πάροδο των αιώνων προσαρμόστηκε από χριστιανικές παραδόσεις, έθιμα μεταναστών και μια ακόρεστη επιθυμία για γλυκά. Η προέλευση της γιορτής παραμένει αμφιλεγόμενη, καθώς υπάρχουν τόσο παγανιστικά όσο και χριστιανικά έθιμα που συνέβαλαν στη σημερινή μορφή του. Κάποιοι πιστεύουν ότι προέρχεται από το κελτικό παγανιστικό φεστιβάλ Samhain, που σημαίνει «Τέλος του Καλοκαιριού» και σηματοδοτούσε το τέλος της συγκομιδής.

Οι Γαέλοι – λαοί της Ιρλανδίας, της Σκωτίας και του Νησιού του Μαν – πίστευαν ότι εκείνη την εποχή τα τείχη ανάμεσα στον κόσμο των ζωντανών και των πνευμάτων γίνονταν λεπτά και πορώδη, επιτρέποντας στα πνεύματα να περάσουν και να καταστρέψουν τις σοδειές. Στο τραπέζι τοποθετούνταν θέσεις για να εξευμενιστούν και να καλωσοριστούν τα πνεύματα. Οι Γαέλοι πρόσφεραν επίσης φαγητό και ποτό και άναβαν φωτιές για να διώξουν τα κακά πνεύματα.

Γιατί γιορτάζουμε το Halloween;

Η Ημέρα των Αγίων Πάντων (All Hallows’ Day ή All Saints’ Day), που πέφτει την 1η Νοεμβρίου, έγινε χριστιανική γιορτή τον 9ο αιώνα, με αφετηρία τα Βρετανικά Νησιά. Αργότερα υιοθετήθηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία συνολικά και, όπως δηλώνει το όνομα, έγινε εορτασμός όλων των αγίων της Εκκλησίας. Ξεκινούσε με εορτή το προηγούμενο βράδυ, πιθανότατα ως προσαρμογή των παλαιότερων παγανιστικών τελετών.

Πολλοί θεωρούν ότι το σύγχρονο Halloween επηρεάστηκε από το Samhain, το κελτικό παγανιστικό φεστιβάλ του «Τέλους του Καλοκαιριού». Το trick-or-treating φαίνεται να ξεκίνησε τον 16ο αιώνα στην Ιρλανδία, τη Σκωτία και την Ουαλία, όπου άνθρωποι ντυμένοι με κοστούμια πήγαιναν από πόρτα σε πόρτα ζητώντας φαγητό με αντάλλαγμα ένα ποίημα ή ένα τραγούδι. Πολλοί ντύνονταν ως ψυχές νεκρών, πιστεύοντας ότι με αυτόν τον τρόπο προστάτευαν τον εαυτό τους από τα πνεύματα μέσω της μίμησης.

Τι σχέση έχει το Halloween με τις μεταμφιέσεις;

Οι Κέλτες ντύνονταν στα λευκά και μαύριζαν τα πρόσωπά τους κατά τη διάρκεια του Samhain για να ξεγελάσουν τα κακά πνεύματα που πίστευαν ότι περιπλανιόνταν στη Γη. Μέχρι τον 11ο αιώνα, αυτό είχε προσαρμοστεί από την Εκκλησία σε μια παράδοση που ονομαζόταν souling. Τα παιδιά πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι ζητώντας soul cakes (κέικ για τις ψυχές) με αντάλλαγμα προσευχές για τις ψυχές φίλων και συγγενών. Ντύνονταν ως άγγελοι, δαίμονες ή άγιοι. Τα soul cakes ήταν γλυκά με έναν σταυρό χαραγμένο στην κορυφή και, όταν καταναλώνονταν, συμβόλιζαν μια ψυχή που ελευθερωνόταν από το καθαρτήριο.

Ο ιστορικός Nicholas Rogers από το Πανεπιστήμιο του York αναφέρει ότι όταν οι άνθρωποι προσεύχονταν για τους νεκρούς στη λειτουργία των Αγίων Πάντων, μεταμφιέζονταν. Όταν προσεύχονταν για γάμους, «τα αγόρια-χορωδοί στις εκκλησίες ντύνονταν ως παρθένες». Τον 19ο αιώνα, το souling εξελίχθηκε στο guising ή mumming, όπου τα παιδιά πρόσφεραν τραγούδια, ποιήματα ή αστεία – αντί για προσευχές – με αντάλλαγμα φρούτα ή χρήματα.

Στη βικτωριανή εποχή, οι μεταμφιέσεις έγιναν πιο τολμηρές. Νυχτερίδες, φαντάσματα και βρικόλακες έγιναν δημοφιλή, καθώς αναπτύχθηκε η γοτθική λογοτεχνία, ενώ «εξωτικοί» χαρακτήρες όπως Αιγύπτιοι φαραώ ήταν επίσης συνηθισμένοι. Η φράση “trick or treat” χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στον Καναδά το 1917, με τα έθιμα να μεταφέρονται στη Βόρεια Αμερική από μετανάστες. Το guising σταδιακά αντικαταστάθηκε από απειλές για φάρσες με αντάλλαγμα γλυκά.

Μετά από μια μικρή ύφεση κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Halloween έγινε ευρέως διαδεδομένη παιδική γιορτή, με τα νέα προάστια να προσφέρουν ασφαλείς χώρους για παιχνίδι και περιπλάνηση.

Η προέλευση της κολοκύθας

Το σκάλισμα κολοκύθας προέρχεται επίσης από το φεστιβάλ Samhain, όταν οι Γαέλοι σκάλιζαν γογγύλια για να διώξουν τα πνεύματα και να εμποδίσουν τα ξωτικά να εγκατασταθούν στα σπίτια. Τη δεκαετία του 1840, κατά το μεγάλο μεταναστευτικό κύμα προς τη Βόρεια Αμερική, οι Ιρλανδοί μετανάστες δεν μπορούσαν να βρουν εύκολα γογγύλια, οπότε χρησιμοποίησαν κολοκύθες, που ήταν άφθονες.

Μέχρι τη δεκαετία του 1920, το σκάλισμα κολοκύθας είχε εξαπλωθεί σε όλη την Αμερική και τελικά έγινε η κυρίαρχη πρακτική και στη Βρετανία. Πιστεύεται ότι ο αμερικανικός όρος Jack O’Lantern προέρχεται από μια ιρλανδική λαϊκή ιστορία, όπου ο άσωτος “Stingy Jack” ξεγελά τον διάβολο για να του αγοράσει ένα ποτό. Μετά τον θάνατό του, του απαγορεύεται η είσοδος τόσο στον Παράδεισο όσο και στην Κόλαση, αλλά ο διάβολος του πετά ένα πυρακτωμένο κάρβουνο που ο Τζακ κρατά μέσα σε ένα γογγύλι. Έτσι, είναι καταδικασμένος να περιπλανιέται αιώνια ανάμεσα στους κόσμους του καλού και του κακού, έχοντας μόνο το φανάρι του για φως.

Παραδόσεις για το Halloween ανά τον κόσμο

Ιαπωνία

Αν και παραδοσιακά η Ιαπωνία δεν γιόρταζε το Halloween, η κουλτούρα των μεταμφιέσεων έχει γίνει πλέον δημοφιλής. Οι στολές γίνονται ολοένα πιο περίτεχνες, ενώ τα street parties και οι εκδηλώσεις σε θεματικά πάρκα είναι ιδιαίτερα αγαπητά.

Μεξικό

Στο Μεξικό, το trick-or-treating είναι ένα μικρό μόνο μέρος των εορτασμών του Día de los Muertos – της Ημέρας των Νεκρών – που διαρκεί την 1η και 2η Νοεμβρίου. Η γιορτή αυτή έχει ρίζες περίπου 3.000 ετών, στην προκολομβιανή Μεσοαμερική. Οι οικογένειες τιμούν τους νεκρούς ετοιμάζοντας τα αγαπημένα τους φαγητά ή αφήνοντας δώρα στους τάφους τους, ενώ οι μεγαλύτερες τελετές περιλαμβάνουν ανθρώπους με μάσκες σε σχήμα κρανίου.

Ιρλανδία

Στην Ιρλανδία, το barmbrack (κέικ με φρούτα) χρησιμοποιείται σε ένα παιχνίδι μαντείας. Μέσα του ψήνονται μικρά τυλιγμένα αντικείμενα: ένα δαχτυλίδι σημαίνει γάμο σύντομα, ένα άχυρο καλή χρονιά, ένα μπιζέλι ότι δεν θα υπάρξει γάμος εκείνο το έτος, ένα ξυλαράκι έναν άτυχο γάμο ή διαφωνία, ενώ ένα νόμισμα συμβολίζει καλοτυχία.

Ιταλία

Το φαγητό έχει επίσης μεγάλη σημασία στις ιταλικές εκδηλώσεις για την Ημέρα των Νεκρών. Τα fave dei morti ή «φασόλια των νεκρών» είναι μπισκότα σε σχήμα φασολιού, φτιαγμένα από ζάχαρη, που τρώγονται εκείνη την περίοδο. Η παράδοση βασίζεται στην αρχαία πίστη ότι οι ψυχές των νεκρών κατοικούσαν μέσα στα κουκιά, και ότι τρώγοντάς τα, οι ζωντανοί έρχονταν σε επαφή με τον κόσμο των νεκρών.

Πηγή: Telegraph