Γάζα: Τα εμπόδια που απειλούν το σχέδιο 20 σημείων του Τραμπ - Η ανάλυση του BBC

Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι το σχέδιό του για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα θα μπορούσε να είναι «μία από τις σπουδαιότερες ημέρες στην ιστορία του πολιτισμού» και να φέρει «αιώνια ειρήνη στη Μέση Ανατολή».

Η υπερβολή ήταν χαρακτηριστική. Ωστόσο, η 20-σημείων πρόταση, που ανακοινώθηκε τη Δευτέρα στον Λευκό Οίκο κατά τη συνάντησή του με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, αποτελεί ένα σημαντικό διπλωματικό βήμα – αν και δεν ανταποκρίνεται πλήρως στη μεγαλοστομία του.

Το σχέδιο συνιστά μετατόπιση στη θέση της κυβέρνησης Τραμπ για το μέλλον της Γάζας μετά τον πόλεμο, και ασκεί μεγαλύτερη πίεση στον Νετανιάχου από ό,τι είχε κάνει έως τώρα η Ουάσιγκτον για να αποδεχθεί μια συμφωνία.

Το αν μπορεί να γίνει πραγματικότητα τις ερχόμενες εβδομάδες θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα ίδια θεμελιώδη ζητήματα που υπήρχαν πάντα: εάν τόσο ο Νετανιάχου όσο και η ηγεσία της Χαμάς θεωρούν ότι έχουν περισσότερα να κερδίσουν από τον τερματισμό του πολέμου, παρά από τη συνέχισή του.

Η αβέβαιη απάντηση της Χαμάς

Η απάντηση της Χαμάς στο σχέδιο δεν είναι ακόμη σαφής. Ένα απαισιόδοξο μήνυμα ήρθε από στέλεχος της οργάνωσης, που υπαινίχθηκε στο BBC ότι οι όροι δεν προστατεύουν επαρκώς τα παλαιστινιακά συμφέροντα και πως η Χαμάς δεν θα δεχθεί κανένα σχέδιο που δεν διασφαλίζει την αποχώρηση του Ισραήλ από τη Γάζα.

Ο Νετανιάχου, δίπλα στον Αμερικανό πρόεδρο, δήλωσε ότι το Ισραήλ αποδέχεται τις 20 αρχές του Τραμπ, αν και μέλος του ακροδεξιού του συνασπισμού τις απέρριψε ήδη εν μέρει.

Όμως η αποδοχή των αρχών δεν ισοδυναμεί με τον τερματισμό του πολέμου. Και ενώ ο Νετανιάχου απορρίπτει αυτή την κατηγορία, οι εγχώριοι αντίπαλοί του λένε ότι έχει ιστορικό να τορπιλίζει συμφωνίες εάν αυτές απειλούν την πολιτική του επιβίωση.

Έτσι, η πρόταση μπορεί να μην είναι αρκετή για την πρόοδο που ο Τραμπ επιθυμεί. Περιέχει ακόμα σοβαρά εμπόδια για τις πολιτικές βάσεις τόσο του Ισραήλ όσο και της Χαμάς, που θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια τελική συμφωνία.

Ασάφειες και εμπόδια

Υπάρχει αρκετή ασάφεια στο σχέδιο ώστε και οι δύο πλευρές να μπορούν να δείχνουν ότι το αποδέχονται, ενώ στην πραγματικότητα το υπονομεύουν στις επόμενες διαπραγματεύσεις, επιρρίπτοντας την ευθύνη αποτυχίας στον αντίπαλο.

Αυτό το μοτίβο έχει επαναληφθεί τους τελευταίους μήνες. Αν συμβεί ξανά, είναι σαφές με ποια πλευρά θα ταχθεί η κυβέρνηση Τραμπ – με το Ισραήλ.

Ο ίδιος ο Τραμπ το ξεκαθάρισε στον Νετανιάχου, λέγοντας πως αν η Χαμάς δεν συμφωνήσει με την πρόταση, τότε θα έχει την «πλήρη υποστήριξη της Αμερικής για να κάνει ό,τι χρειαστεί».

Παρότι παρουσιάστηκε ως συμφωνία, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πλαίσιο περαιτέρω διαπραγματεύσεων – ή, όπως το έθεσε ο Τραμπ, μια σειρά «αρχών». Απέχει πολύ από το λεπτομερές σχέδιο που απαιτείται για να λήξει ο πόλεμος.

Θυμίζει περισσότερο το «πλαίσιο» που είχε ανακοινώσει ο προκάτοχός του, Τζο Μπάιντεν, τον Μάιο του 2024 για μια σταδιακή κατάπαυση του πυρός. Τότε χρειάστηκαν άλλοι οκτώ μήνες ώσπου να εφαρμοστεί η εκεχειρία και η ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων.

Τι προβλέπει το σχέδιο

• Το πλαίσιο Τραμπ, που συνέταξαν ο απεσταλμένος του Στιβ Γουίτκοφ και ο γαμπρός του Τζάρεντ Κούσνερ, προβλέπει:
• Τερματισμό των εχθροπραξιών.
• Περιορισμένη αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων.
• Απελευθέρωση όλων των εναπομεινάντων ομήρων από τη Χαμάς, με αντάλλαγμα την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων.
• Δημιουργία τοπικής, τεχνοκρατικής διοίκησης στη Γάζα για την καθημερινή διαχείριση, υπό την εποπτεία του «Συμβουλίου Ειρήνης» με έδρα την Αίγυπτο.
• Αμνηστία για μέλη της Χαμάς που θα αποκηρύξουν τη βία και αποστρατιωτικοποίηση, ενώ άλλοι θα εξοριστούν.
• Ανάπτυξη διεθνούς δύναμης σταθεροποίησης από ΗΠΑ και αραβικές χώρες για την ασφάλεια και αποστρατιωτικοποίηση.
• Η παλαιστινιακή κρατικότητα αναφέρεται μόνο αόριστα: αν αναμορφωθεί η Παλαιστινιακή Αρχή στη Ραμάλα, «ίσως δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις» για μια αξιόπιστη πορεία προς την αυτοδιάθεση και το κράτος.
• Το σχέδιο διαβεβαιώνει ότι «το Ισραήλ δεν θα καταλάβει ή προσαρτήσει τη Γάζα» – χωρίς αντίστοιχη υπόσχεση για τη Δυτική Όχθη.

Η διεθνής διάσταση

Οι αραβικές χώρες βλέπουν το σχέδιο ως πρόοδο, κυρίως επειδή αποσύρθηκε η πρόταση Τραμπ του Φεβρουαρίου για αναγκαστική μετακίνηση Παλαιστινίων, και επειδή υπάρχει τουλάχιστον αναφορά σε παλαιστινιακή κρατικότητα.

Για το Ισραήλ, ο Νετανιάχου λέει ότι το σχέδιο συνάδει με τους στόχους του: αποστρατιωτικοποίηση της Χαμάς, αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας και μη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Όμως μένει ασαφές αν οι πιο σκληρές συνιστώσες της κυβέρνησής του θα δεχθούν τις αναφορές στην αποστρατιωτικοποίηση και στο ενδεχόμενο κρατικότητας.

Λίγο πριν την ανακοίνωση, ο Τραμπ έπεισε τον Νετανιάχου να ζητήσει συγγνώμη από το Κατάρ για την ισραηλινή αεροπορική επιδρομή που στόχευσε την ηγεσία της Χαμάς στη Ντόχα. Αυτό ανοίγει τον δρόμο για να επανέλθει το Κατάρ στον ρόλο του διαμεσολαβητή.

Τι συμβαίνει στη Γάζα

Την ώρα που Τραμπ και Νετανιάχου παρουσίαζαν το σχέδιο, το Ισραήλ ενέτεινε τους βομβαρδισμούς και τις επιχειρήσεις στη Γάζα, με την ανάπτυξη τρίτης τεθωρακισμένης μεραρχίας. Η επίθεση έχει προκαλέσει νέα καταστροφή για τους αμάχους.

Η διεθνής κατακραυγή κατά του Ισραήλ εντείνεται, με τον Νετανιάχου να παραμένει υπό διεθνές ένταλμα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για πιθανά εγκλήματα πολέμου στη Γάζα.

Η Ευρώπη και οι αραβικές χώρες, με επικεφαλής τη Γαλλία και τη Σαουδική Αραβία, είχαν περάσει το καλοκαίρι προσπαθώντας να αναβιώσουν τη διπλωματική οδό, βλέποντας τη σύγκρουση να ξεφεύγει από κάθε έλεγχο.

Η Ουάσιγκτον φιλοδοξεί τώρα το σχέδιο να επαναφέρει τη δυναμική των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, πιθανότατα θα χρειαστούν πολλές εβδομάδες, ίσως και μήνες, για να μετατραπεί σε κάτι που να πλησιάζει αυτό που υπόσχεται ο Τραμπ: έναν πλήρη τερματισμό του πολέμου.

Πηγή: BBC