Νέα αποκάλυψη για τον Τιτανικό: Η αναζήτησή του κάλυπτε μια απόρρητη στρατιωτική επιχείρηση

Πριν από σαράντα χρόνια, τις πρώτες πρωινές ώρες της 1ης Σεπτεμβρίου, ασπρόμαυρες εικόνες ενός μεταλλικού κυλίνδρου εμφανίστηκαν στις οθόνες στο κέντρο ελέγχου του Knorr, ενός ερευνητικού σκάφους που έψαχνε στον πυθμένα του Ατλαντικού για το πιο διάσημο ναυάγιο στον κόσμο: τον Τιτανικό.

Τα μέλη της τετραμελούς βάρδιας, υποπτευόμενα ότι το αντικείμενο μπορεί να ήταν λέβητας βυθισμένου πλοίου, δεν μπορούσαν να αποσπάσουν το βλέμμα τους από την οθόνη και έστειλαν τον μάγειρα του πληρώματος να ξυπνήσει τον Μπομπ Μπάλαρντ, τον επικεφαλής επιστήμονα της αποστολής, που έψαχνε το ναυάγιο από τη δεκαετία του ’70. Εκείνος ήταν ξύπνιος, διαβάζοντας στην καμπίνα του.

Ο μάγειρας «δεν πρόλαβε να τελειώσει την πρότασή του. Πετάχτηκα αμέσως. Φόρεσα κυριολεκτικά τη φόρμα πτήσης πάνω από τις πιτζάμες μου, τις οποίες δεν έβγαλα για αρκετές ημέρες μετά», θυμήθηκε ο Μπάλαρντ, ανώτερος επιστήμονας ε.τ. εφαρμοσμένης φυσικής ωκεανού και μηχανικής στο Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole στη Μασαχουσέτη.

Το CNN μίλησε με τον Μπάλαρντ και τον συνεργάτη του Ντάνα Γέργκερ, ανώτερο επιστήμονα στη θαλάσσια ρομποτική στο ίδιο Ινστιτούτο, ενόψει της 40ής επετείου της ανακάλυψης του Τιτανικού.

Οι ίδιοι διηγήθηκαν την ασυνήθιστη αλληλουχία γεγονότων που οδήγησε σε εκείνη την εκπληκτική εικόνα — και πώς η περιπέτεια δεν σταμάτησε εκεί.

«Όταν μπήκα μέσα, είχαμε στον τοίχο μια φωτογραφία του λέβητα, κοιτάξαμε και καταλάβαμε ότι ήταν σίγουρα (του) Τιτανικού, και τότε επικράτησε πανδαιμόνιο», είπε ο Μπάλαρντ.

Ακόμα και πριν από την ανακάλυψη του ναυαγίου, 73 χρόνια μετά το μοιραίο ταξίδι του 1912, ο Τιτανικός προκαλούσε αδιάκοπη γοητεία. Το «αβύθιστο» πλοίο βυθίστηκε στο παρθενικό του ταξίδι, σε μια εποχή χλιδής με τους πλουσιότερους Αμερικανούς επιβάτες, σε μια ιστορία ανθρώπινης ύβρεως, ταξικών προκαταλήψεων και τεχνολογικής αποτυχίας.

Η ανακάλυψη το 1985 ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη δύναμη του Τιτανικού στη συλλογική φαντασία: ενέπνευσε το κινηματογραφικό μπλοκμπάστερ του 1997 — ένα από τα πιο εμπορικά επιτυχημένα έργα στην ιστορία του σινεμά — ντοκιμαντέρ, μουσειακές εκθέσεις και, για τους οικονομικά ισχυρούς, πανάκριβες αποστολές στα 3.900 μέτρα βάθος όπου βρίσκεται το ναυάγιο. Μία από αυτές, το 2023, είχε τραγικό τέλος.

Για τους θαλάσσιους εξερευνητές όπως ο Μπάλαρντ, η ανακάλυψη του Τιτανικού ισοδυναμούσε με την πρώτη ανάβαση στο Έβερεστ. Η πρωτοποριακή τεχνολογία που την κατέστησε δυνατή μετέτρεψε την εξερεύνηση του βυθού και την επιστήμη, διευρύνοντας θεαματικά τις γνώσεις μας για τον ωκεανό. Ωστόσο, ακόμα και με τα σωστά εργαλεία, χρειάστηκε μια εμπνευσμένη αλλαγή στρατηγικής για να βρεθεί το εμβληματικό ναυάγιο.

Η αναζήτηση κάλυπτε μια μυστική αποστολή

Η έρευνα του 1985 δεν ήταν η πρώτη απόπειρα του Μπάλαρντ. Μια αποστολή του 1977 απέτυχε όταν έσπασε στα δύο ένας σωλήνας 900 μέτρων που έφερε σόναρ και κάμερες, σύμφωνα με τα απομνημονεύματά του Into the Deep (2021). Η εμπειρία αυτή, μαζί με την ανάγκη για ζωντανή εικόνα, τον έπεισαν ότι τα τηλεχειριζόμενα υποβρύχια με δυνατότητα μετάδοσης βίντεο ήταν η λύση, αλλά δυσκολευόταν να βρει χρηματοδότηση.

Τελικά, το Αμερικανικό Ναυτικό στήριξε την ανάπτυξη του συστήματος απεικόνισης Argo, καθώς το χρειαζόταν για να ερευνήσει γιατί βυθίστηκαν δύο πυρηνικά υποβρύχια, το USS Thresher και το USS Scorpion, τη δεκαετία του 1960, αλλά και για σκοπούς ψυχροπολεμικής κατασκοπείας.

Ο Μπάλαρντ έπεισε το Ναυτικό να του επιτρέψει να αφιερώσει λίγο χρόνο στην αναζήτηση του Τιτανικού, χρησιμοποιώντας ουσιαστικά την αποστολή αυτή ως κάλυψη για την άκρως απόρρητη στρατιωτική επιχείρηση.

«Αυτό που ο κόσμος δεν ήξερε τότε, τουλάχιστον οι περισσότεροι, ήταν ότι η αναζήτηση του Τιτανικού κάλυπτε μια μυστική επιχείρηση που έκανα ως αξιωματικός ναυτικής κατασκοπείας», είπε ο Μπάλαρντ. «Δεν θέλαμε οι Σοβιετικοί να ξέρουν πού βρισκόταν το υποβρύχιο».

Η στρατηγική ανατροπή

Παρά την πολυετή προετοιμασία, ο Μπάλαρντ δεν ήταν αισιόδοξος. Ο χρόνος έρευνας ήταν περιορισμένος, ενώ η γαλλική ομάδα του Ζαν-Λουί Μισέλ, με την οποία συνεργαζόταν, χρησιμοποιούσε ένα προηγμένο σόναρ τελευταίας τεχνολογίας.

«Η συμφωνία ήταν ότι οι Γάλλοι θα το έβρισκαν», είπε. «Μόλις το έβρισκαν, θα είχα αρκετό χρόνο, μια εβδομάδα, για να το κινηματογραφήσω».

Η γαλλική ομάδα πλησίασε αλλά απέτυχε. Τελικά, η «κάμερα σε ένα σκοινί» του Μπάλαρντ εντόπισε το ναυάγιο, αφού είχε περιοριστεί σημαντικά η ζώνη έρευνας.

Η καθοριστική στιγμή ήρθε όταν ο Μπάλαρντ μελετούσε το ναυάγιο του Scorpion. Παρατήρησε ότι το πεδίο των συντριμμιών εκτεινόταν σε μια μίλια μακριά λωρίδα, όχι σε κυκλική περιοχή. Τα βαριά αντικείμενα έπεσαν κάθετα, αλλά τα ελαφρύτερα παρασύρθηκαν από τα ρεύματα.

Συνειδητοποίησε ότι και ο Τιτανικός θα είχε παρόμοιο ή μεγαλύτερο πεδίο συντριμμιών και ότι η αναζήτηση αυτού του «μονοπατιού» ήταν ευκολότερη από την αναζήτηση του ίδιου του σκάφους.

Η ανακάλυψη και o πρώτος άνθρωπος που επισκέφθηκε τον Τιτανικό

Το Argo κατέγραψε ασπρόμαυρο βίντεο, ενώ το παλαιότερο σύστημα ANGUS τράβηξε έγχρωμες φωτογραφίες που αποκάλυψαν το ναυάγιο. Έναν χρόνο αργότερα, η ομάδα επέστρεψε με πιο προηγμένες κάμερες, καταγράφοντας λεπτομερώς κάθε σημείο του πλοίου — από την πισίνα και τη μεγάλη σκάλα μέχρι το πλώριο τμήμα.

Ο Μπάλαρντ ήταν και ο πρώτος που επισκέφθηκε ο ίδιος το ναυάγιο με το υποβρύχιο Alvin. Εκεί αντίκρισε συγκινητικά αντικείμενα: μια κούκλα παιδιού, ανοιγμένα μπουκάλια σαμπάνιας, μαχαιροπίρουνα. Ανθρώπινα λείψανα δεν βρέθηκαν.

Είδε επίσης σκουριασμένα μονοπάτια που σχημάτιζαν βακτήρια, τα οποία ονόμασε rusticles («σκουριαστάλακτες»), λέξη που μπήκε αργότερα στο λεξικό της Οξφόρδης.

Ανατροπή των επιστημονικών γνώσεων

Η ανακάλυψη του Τιτανικού δεν ήταν η μοναδική. Στην καριέρα του, ο Μπάλαρντ συνέβαλε στην απόδειξη της θεωρίας των λιθοσφαιρικών πλακών και ανακάλυψε υδροθερμικές πηγές στις Γκαλαπάγκος, με μορφές ζωής που επιβιώνουν χωρίς φως, ανοίγοντας νέους δρόμους για τη θεωρία της προέλευσης της ζωής.

Ανακάλυψε επίσης το θωρηκτό Bismarck, το αεροπλανοφόρο USS Yorktown και το PT-109, σκάφος που διοικούσε ο Τζον Κένεντι στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 2019, όμως, απέτυχε να βρει το αεροσκάφος της Αμέλια Έρχαρτ. «Εξακολουθεί να βρίσκεται στη λίστα μας», είπε.

Το μέλλον της ωκεανογραφίας

Ο Μπάλαρντ πιστεύει ότι το μέλλον ανήκει στην τηλεχειριζόμενη και αυτόνομη ρομποτική. Μέχρι σήμερα έχει χαρτογραφηθεί μόλις το 27% του πυθμένα.

«Μπορούμε πια να ρίχνουμε πολλαπλά αυτόνομα υποβρύχια, σαν αγέλη σκυλιών που στέλνεις έξω», είπε.

Ο ίδιος, στα 83 του, συνεχίζει. Τον Ιούλιο επέστρεψε από 21ήμερη αποστολή με το σκάφος Nautilus του Ocean Exploration Trust, όπου χαρτογράφησε ναυάγια πέντε μεγάλων ναυμαχιών στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στα νησιά του Σολομώντα.

«Μου αρέσει όταν τα παιδιά μού λένε να σταματήσω να ανακαλύπτω πράγματα, ώστε να μείνει κάτι και γι’ αυτά», είπε.

Και πρόσθεσε ότι παραμένουν αμέτρητα άγνωστα μυστικά του ωκεανού για την επόμενη γενιά εξερευνητών.

Πηγή: CNN