Explainer: Πώς εξηγείται η αιφνίδια αλλαγή στάσης του Τραμπ μετά την Αλάσκα και γιατί ανησυχούν οι Ευρωπαίοι

Εδώ και έξι μήνες ο Ντόναλντ Τραμπ ζητούσε κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Η θέση του άλλαξε απότομα μετά τη σύνοδο κορυφής που είχε την περασμένη εβδομάδα με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα. Οι ΗΠΑ πλέον στηρίζουν πρώτα μια τελική διευθέτηση του πολέμου, κάτι που αποτελεί τη διαπραγματευτική θέση της Ρωσίας.

Τι άλλαξε; Και πού αφήνει αυτή η νέα μεταστροφή του Τραμπ τις προοπτικές για τον τερματισμό των συγκρούσεων;

Πώς άλλαξε η άποψη του Τραμπ για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία

Από την άνοιξη ο Λευκός Οίκος πίεζε τη Ρωσία να δεχτεί μια κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Όπως είχε πει ο Ντόναλντ Τραμπ τον Μάρτιο: «Νομίζω πως η κατάπαυση του πυρός είναι πολύ σημαντική. Αν μπορέσουμε να πείσουμε τη Ρωσία να το κάνει, θα είναι υπέροχο».

Ο Αμερικανός πρόεδρος είχε απειλήσει ότι θα επιβάλει κυρώσεις στη Μόσχα, καθώς και σε αγοραστές του ρωσικού πετρελαίου όπως η Ινδία, αν εκείνη αρνούνταν.

Έθεσε διάφορες προθεσμίες, που πέρασαν χωρίς αποτέλεσμα. Μέχρι την περασμένη εβδομάδα οι ΗΠΑ συνέχιζαν να απαιτούν 30ήμερη παύση των εχθροπραξιών, στην οποία είχε συμφωνήσει το Κίεβο. Μιλώντας στο αεροπλάνο του προς την Αλάσκα την Παρασκευή, πριν από τη συνάντηση με τον Πούτιν, ο Τραμπ επανέλαβε το αίτημά του. Είπε ότι θα υπάρξουν «σοβαρές συνέπειες» αν δεν υπήρχε κατάπαυση του πυρός. «Δεν θα είμαι ευχαριστημένος», πρόσθεσε.

Η θέση του προέδρου των ΗΠΑ άλλαξε δραματικά μετά τη συνάντηση με τον Πούτιν. Ο ακριβής λόγος παραμένει ασαφής. Ωστόσο, απέναντι στην αντίθεση της Ρωσίας, ο Τραμπ εγκατέλειψε την έκκλησή του για κατάπαυση και υιοθέτησε το «σχέδιο» που προτιμά το Κρεμλίνο για τον τερματισμό του πολέμου. Αυτό προβλέπει πρώτα μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία. Μέχρι να γίνει αυτό, η Μόσχα θα συνεχίσει τους βομβαρδισμούς. Ο Τραμπ συμφώνησε επίσης με τις εδαφικές διεκδικήσεις της Ρωσίας. Ο Πούτιν θέλει η Ουκρανία να παραχωρήσει το βόρειο τμήμα της περιφέρειας του Ντονέτσκ – συμπεριλαμβανομένων των οχυρωμένων πόλεων Κραματόρσκ και Σλοβιάνσκ – τις οποίες οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν καταφέρει να κατακτήσουν από το 2014. Ως δήθεν «παραχώρηση», η Ρωσία φέρεται να είπε ότι θα παγώσει τις γραμμές του μετώπου στις νότιες περιοχές της Ζαπορίζια και της Χερσώνας.

Η αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής σχετικά με την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία ήταν το πιο σημαντικό αποτέλεσμα της συνόδου. Συνιστά μια μεγάλη παραχώρηση προς τη Ρωσία. Στη συνάντησή του τη Δευτέρα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο, ο Τραμπ εξήγησε τον νέο τρόπο σκέψης του.

Είπε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για ανακωχή και υποστήριξε ότι είχε τερματίσει έξι συγκρούσεις χωρίς μια τέτοια. «Δεν έκανα καμία κατάπαυση του πυρός», είπε. Τόνισε ότι θα ήθελε ακόμα «να σταματήσουν [οι Ρώσοι]», αλλά ισχυρίστηκε ότι μια παύση των εχθροπραξιών θα μπορούσε να βλάψει «τη μία ή την άλλη πλευρά».

Ποια είναι η ρωσική θέση

Η Ρωσία θέλει να συνεχίσει τον πόλεμο. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ρωσικά στρατεύματα κατέλαβαν χωριά στο Ντονμπάς και μπήκαν για πρώτη φορά στην περιφέρεια Ντνιπροπετρόβσκ – που συνορεύει με το Ντονέτσκ.

Η πρόοδός της είναι σταδιακή και συνοδεύεται από βαριές απώλειες. Ο Πούτιν πιστεύει ότι κερδίζει και ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ του. Οι μαξιμαλιστικές του απαιτήσεις παραμένουν αμετάβλητες από την εισβολή του 2022. Θέλει την απομάκρυνση του Ζελένσκι, σοβαρούς περιορισμούς στο μέγεθος του ουκρανικού στρατού και δικαίωμα βέτο στην ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Μια κατάπαυση του πυρός θα χώριζε ουσιαστικά την επικράτεια κατά μήκος της υπάρχουσας γραμμής μετώπου μήκους 1.000 χιλιομέτρων. Αντίθετα, ένα μόνιμο σχέδιο ειρήνης θα μπορούσε να περιλαμβάνει την παραχώρηση εδαφών από τη μία πλευρά στην άλλη στο πλαίσιο μιας συμφωνίας.

Οι όροι του Πούτιν είναι απαράδεκτοι για το Κίεβο και ισοδυναμούν με παράδοση της Ουκρανίας. Οι Ουκρανοί πιστεύουν ότι χρησιμοποιεί τον Τραμπ για να πάρει ό,τι δεν κατάφεραν να κερδίσουν οι ρωσικές δυνάμεις στο πεδίο της μάχης – με την Ουάσινγκτον να αποτελεί τον ταχύτερο δρόμο προς τη νίκη στο Ντονέτσκ. Όταν οι διαπραγματεύσεις αποτύχουν – το πιο πιθανό βραχυπρόθεσμα αποτέλεσμα – ο Πούτιν θα ρίξει αναπόφευκτα την ευθύνη στον Ζελένσκι.

Πού αφήνει αυτό την Ουκρανία και τους συμμάχους της

Απογοητευμένους. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν καλέσει τον Τραμπ να ασκήσει πίεση στη Ρωσία ώστε να δεχτεί κατάπαυση του πυρός πριν ξεκινήσουν οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις. Τη Δευτέρα, επανέλαβαν αυτό το μήνυμα στον Λευκό Οίκο.

Ο Βρετανός Κιρ Στάρμερ βρέθηκε στην Ουάσινγκτον μαζί με τον Ζελένσκι, όπως και οι ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας και της Φινλανδίας, καθώς και το ΝΑΤΟ και η ΕΕ. Αποστολή τους ήταν να στηρίξουν τον Ζελένσκι – η συνάντηση αυτή πήγε καλύτερα από την προηγούμενη τον Φεβρουάριο – και να μεταφέρουν διακριτικά την αρχή της Ευρώπης κατά της αρπαγής εδαφών. Οι Ευρωπαίοι αντιτίθενται σε οποιαδήποτε συμφωνία θα επιβράβευε τη ρωσική επιθετικότητα.

Ο καγκελάριος της Γερμανίας, Φρίντριχ Μερτς, εξέφρασε τη στήριξή του σε μια κατάπαυση του πυρός. «Ας δουλέψουμε προς αυτή την κατεύθυνση και ας προσπαθήσουμε να πιέσουμε τη Ρωσία», είπε στον Τραμπ ο Γερμανός ηγέτης. Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, σημείωσε ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα χρειαστεί τελικά να συμμετάσχουν σε οποιεσδήποτε ειρηνευτικές συνομιλίες.

Μετά την ανεξήγητη μεταστροφή του Τραμπ, οι ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας χρησιμοποιούν έναν νέο όρο για να τον πείσουν υπέρ της ιδέας μιας κατάπαυσης του πυρός – «σταματήστε το σκοτωμό».

Τι μας διδάσκει η ιστορία

Οι πόλεμοι μπορούν να σταματήσουν χωρίς επίσημες ειρηνευτικές συνθήκες. Το 1953 μια ανακωχή έληξε τον πόλεμο μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας. Δημιουργήθηκε μια αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη (DMZ) ανάμεσα στα δύο κράτη, χωρίζοντας την κορεατική χερσόνησο. Τη συμφωνία υπέγραψαν στρατιωτικοί διοικητές από τις ΗΠΑ, την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα. Ο ηγέτης της Νότιας Κορέας αρνήθηκε, καθώς η ανακωχή άφηνε τη χώρα διχοτομημένη. Τεχνικά, οι δύο Κορέες παραμένουν σε κατάσταση πολέμου. Ωστόσο, η κατάπαυση του πυρός έχει διατηρηθεί για περισσότερες από οκτώ δεκαετίες, παρά τις παραβιάσεις της Πιονγκγιάνγκ. Αυτό το μοντέλο θα μπορούσε να λειτουργήσει και στην Ουκρανία.

Καμία ουκρανική κυβέρνηση δεν πρόκειται να αποδεχθεί τη ρωσική κατοχή σε τμήματα της επικράτειάς της. Ίσως, όμως, να είναι διατεθειμένη να αναγνωρίσει τον de facto έλεγχο του Κρεμλίνου στο πλαίσιο μιας προσωρινής διευθέτησης. Ο Πούτιν, ωστόσο, αντιτίθεται στην ιδέα μιας κορεατικού τύπου ανακωχής. Στόχος του είναι να υποτάξει την Ουκρανία – ολόκληρη ή όσο μεγαλύτερο μέρος της μπορεί – και να την ενσωματώσει σε μια ανανεωμένη «μεγάλη Ρωσία».

Πηγή: Guardian