Explainer: Γιατί χρησιμοποιεί ο Τραμπ τους δασμούς

Από την επιστροφή του στο Οβάλ Γραφείο τον Ιανουάριο, ο Τραμπ έχει επιβάλει σειρά εισαγωγικών φόρων, απειλώντας και με περισσότερους.

Υποστηρίζει ότι οι δασμοί ενισχύουν τη βιομηχανική παραγωγή στις ΗΠΑ και προστατεύουν τις θέσεις εργασίας. Ωστόσο, η απρόβλεπτη εμπορική πολιτική του έχει προκαλέσει αναστάτωση στην παγκόσμια οικονομία, ενώ αρκετές εταιρείες αύξησαν τις τιμές για τους Αμερικανούς καταναλωτές.

Τι είναι οι δασμοί και πώς λειτουργούν;

Οι δασμοί είναι φόροι που επιβάλλονται σε αγαθά που εισάγονται από το εξωτερικό.

Συνήθως υπολογίζονται ως ποσοστό επί της αξίας του προϊόντος. Για παράδειγμα, δασμός 10% σημαίνει ότι ένα προϊόν αξίας $10 επιβαρύνεται με επιπλέον $1, ανεβάζοντας το συνολικό κόστος για τον εισαγωγέα στα $11.

Οι εταιρείες που εισάγουν προϊόντα στις ΗΠΑ πληρώνουν αυτούς τους φόρους στο κράτος. Το επιπλέον κόστος μπορεί να μετακυλίεται εν μέρει ή ολικά στους καταναλωτές ή να μειώνονται οι εισαγωγές.

Στα τέλη Μαΐου, εμπορικό δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι ο Τραμπ δεν είχε την αρμοδιότητα να επιβάλει ορισμένους από αυτούς τους δασμούς, καθώς τους θεσμοθέτησε μέσω εξουσιών εθνικής ανάγκης. Την επόμενη ημέρα, όμως, εφετείο αποφάσισε ότι οι φόροι μπορούν να παραμείνουν σε ισχύ όσο συνεχίζεται η νομική διαμάχη.

Γιατί χρησιμοποιεί ο Τραμπ τους δασμούς;

Ο Τραμπ δηλώνει ότι οι δασμοί θα ενθαρρύνουν τους Αμερικανούς να αγοράζουν προϊόντα «made in USA», θα αυξήσουν τα φορολογικά έσοδα και θα ενισχύσουν τις επενδύσεις.

Επιδιώκει επίσης να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα – δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα σε όσα εισάγει και όσα εξάγει η χώρα. Υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ έχουν πέσει θύμα «εκμετάλλευσης» και «λεηλασίας» από ξένες χώρες.

Έχει ανακοινώσει στοχευμένους δασμούς σε συγκεκριμένα προϊόντα και χώρες. Πολλοί από αυτούς τροποποιήθηκαν, καθυστέρησαν ή ακυρώθηκαν.

Οι επικριτές τον κατηγορούν ότι χρησιμοποιεί εντυπωσιακές και αντιφατικές δηλώσεις ως διαπραγματευτικό μοχλό για την επίτευξη συμφωνιών.

Παράλληλα, έχει συνδέσει τους δασμούς με απαιτήσεις για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης και των ναρκωτικών. Για παράδειγμα, όταν επέβαλε τους πρώτους δασμούς στη νέα του θητεία σε Κίνα, Μεξικό και Καναδά, ζήτησε από τις χώρες αυτές να κάνουν περισσότερα για να σταματήσουν τη ροή μεταναστών και ουσιών.

Στις 14 Ιουλίου, απείλησε επίσης με σημαντικούς δασμούς εναντίον εταιρειών που εμπορεύονται με τη Ρωσία, αν δεν υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία για την Ουκρανία μέσα σε 50 ημέρες.

Ποιοι είναι οι δασμοί που έχουν επιβληθεί σε συγκεκριμένα προϊόντα;

Οι εισαγόμενοι δασμοί περιλαμβάνουν:

50% σε χάλυβα και αλουμίνιο

50% σε χαλκό (από 1η Αυγούστου)

25% σε ξένα αυτοκίνητα, κινητήρες και ανταλλακτικά

Στις 8 Ιουλίου, ο Τραμπ απείλησε με δασμό 200% σε φάρμακα – χωρίς όμως περαιτέρω λεπτομέρειες.

Επιπλέον, καταργείται στις 29 Αυγούστου η απαλλαγή από δασμούς για αγαθά αξίας έως $800 («de minimis exemption»). Η απαλλαγή αυτή είχε ήδη καταργηθεί για προϊόντα από Κίνα και Χονγκ Κονγκ, με στόχο να περιοριστούν φθηνές εισαγωγές μέσω πλατφορμών όπως το Shein και το Temu.

Ποιοι δασμοί έχουν επιβληθεί σε συγκεκριμένες χώρες;

Αρχικά, δασμοί σε Κίνα, Καναδά και Μεξικό τροποποιήθηκαν, αυξήθηκαν ή καθυστέρησαν.

Στις 2 Απριλίου, ο Τραμπ ανακοίνωσε «βασικό δασμό» 10% για όλες τις εισαγωγές.

Για περίπου 60 χώρες που χαρακτηρίστηκαν ως «χειρότεροι παραβάτες» – περιλαμβανομένων της ΕΕ και της Κίνας – ανακοινώθηκαν υψηλότερα ποσοστά.

Οι «ανταποδοτικοί» αυτοί δασμοί αναβλήθηκαν για 90 ημέρες για να επιτευχθούν διμερείς συμφωνίες, με νέα παράταση έως την 1η Αυγούστου.

Λίγες ημέρες πριν την προθεσμία, ΗΠΑ και ΕΕ συμφώνησαν ότι τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα επιβαρυνθούν με 15% – συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινήτων. Με αντάλλαγμα, οι ΗΠΑ δεν θα επιβαρύνουν ορισμένα προϊόντα από την ΕΕ.

Οι νέοι δασμοί που θα ισχύσουν από 7 Αυγούστου περιλαμβάνουν:

• 50% σε προϊόντα από Βραζιλία
• 25% συν «απροσδιόριστο πρόστιμο» σε Ινδία
• 20% σε Βιετνάμ
• 19% σε Ινδονησία
• 19% σε Φιλιππίνες
• 15% σε Ιαπωνία
• 15% σε Νότια Κορέα
• Επιπλέον, δασμός 35% για όλα τα καναδικά προϊόντα – εκτός αυτών που καλύπτονται από τη NAFTA.

Οι δασμοί για τα μεξικανικά προϊόντα έχουν αναβληθεί για ακόμη 90 ημέρες. Νωρίτερα, ο Τραμπ είχε απειλήσει με δασμούς 30% ή και παραπάνω αν υπάρξει αντίμετρο από το Μεξικό.

Οι συνομιλίες με την Κίνα συνεχίζονται. Οι δύο χώρες είχαν επιβάλει δασμούς άνω του 100% πριν συμφωνήσουν σε προσωρινή αναστολή για 90 ημέρες, που λήγει στις 12 Αυγούστου.

Πρόσφατες διαβουλεύσεις κορυφής δεν κατέληξαν σε επέκταση της αναστολής, με τον Τραμπ να έχει τον τελικό λόγο.

Τι έχουν συμφωνήσει Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ;

Το Ηνωμένο Βασίλειο εξασφάλισε το χαμηλότερο ποσοστό δασμού: 10%.

Εξάγει περίπου £58 δισ. ετησίως στις ΗΠΑ, κυρίως αυτοκίνητα, φάρμακα και μηχανήματα.

Ο δασμός 10% ισχύει για τα πρώτα 100.000 αυτοκίνητα ετησίως. Πέρα από αυτό το όριο ισχύει ο γενικός δασμός 25%.

Η συμφωνία περιλαμβάνει την αμοιβαία εξαγωγή βοδινού, χωρίς να αλλάξουν τα βρετανικά πρότυπα ασφάλειας τροφίμων.

Επίσης, αμερικανικό αιθανόλη θα φορολογείται με 0%, αντί για 19% προηγουμένως.

Παρότι υπήρχε πρόβλεψη για κατάργηση δασμών σε βρετανικό χάλυβα, αυτή δεν επιβεβαιώθηκε πλήρως – διατηρείται 25% δασμός, ενώ δεν επιβάλλεται το 50% που ισχύει για άλλες χώρες.

Πώς αντέδρασε η παγκόσμια οικονομία στους δασμούς Τραμπ;

Οι ανακοινώσεις του Τραμπ προκάλεσαν αρχικά έντονες διακυμάνσεις στα διεθνή χρηματιστήρια. Τις τελευταίες εβδομάδες, ωστόσο, παρατηρείται σχετική σταθερότητα.

Η πτώση των μετοχών επηρεάζει έμμεσα πολλούς ανθρώπους, ακόμη και αν δεν επενδύουν άμεσα – λόγω επιπτώσεων σε συντάξεις, θέσεις εργασίας και επιτόκια.

Το δολάριο έχει επίσης υποχωρήσει αρκετές φορές, παρότι θεωρείται ασφαλές καταφύγιο.

Το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ αναθεώρησαν προς τα κάτω τις προβλέψεις για την παγκόσμια ανάπτυξη το 2025 λόγω των δασμών.

Και οι δύο οργανισμοί εκτιμούν ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα πληγεί σοβαρά.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύχθηκε με ρυθμό 3% το δεύτερο τρίμηνο του 2025, έπειτα από ύφεση στις αρχές του έτους.

Ο Τραμπ επιμένει ότι η στρατηγική του αποδίδει, όμως δέχεται σφοδρές επικρίσεις ακόμη και από το ίδιο του το κόμμα, τους Δημοκρατικούς και διεθνείς ηγέτες.

Αυξάνονται οι τιμές για τους Αμερικανούς καταναλωτές;

Οι αναλυτές λένε ότι οι δασμοί ήδη επιδρούν στον πληθωρισμό, καθώς πολλές επιχειρήσεις μετακυλίουν το κόστος στους πελάτες.

Οι τιμές αυξήθηκαν κατά 2,7% τον Ιούνιο (από 2,4% τον Μάιο), λόγω αυξήσεων σε ρούχα, καφέ, παιχνίδια και οικιακές συσκευές.

Η Adidas επιβεβαίωσε ότι θα αυξήσει τις τιμές στις ΗΠΑ, καθώς σχεδόν τα μισά προϊόντα της παράγονται σε Βιετνάμ και Ινδονησία – που επιβαρύνονται με δασμούς 20% και 19%.

Η Nike επίσης προειδοποίησε για αυξήσεις, εκτιμώντας ότι οι δασμοί θα της κοστίσουν $1 δισ.

Η Mattel, δημιουργός της Barbie, σχεδιάζει αυξήσεις στις ΗΠΑ.

Ορισμένες εταιρείες περιορίζουν τις εισαγωγές, κάτι που αυξάνει τη ζήτηση και τις τιμές στα διαθέσιμα προϊόντα.

Επιπλέον, οι τιμές των προϊόντων που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ με εισαγόμενα εξαρτήματα – όπως αυτοκίνητα – αναμένεται επίσης να αυξηθούν.

Τέλος, οι νέοι δασμοί έχουν προκαλέσει εντατικοποίηση των τελωνειακών ελέγχων, με καθυστερήσεις στα σύνορα.

Πηγή: BBC