Ουκρανία: Τα παιδιά που ζωγραφίζουν πάνω σε σφαίρες

Δεν είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τη σκηνή: σε μια τηλεδιάσκεψη σχολικής συνεργασίας, ανάμεσα σε Έλληνες και Ουκρανούς μαθητές, ακούγεται ξαφνικά μια σειρήνα αεροπορικής επίθεσης. Η φωνή της καθηγήτριας από την Ουκρανία κόβεται για λίγο. Η σύνδεση επανέρχεται κατόπιν. Το μάθημα -μετά από μία διακοπή- συνεχίζεται. Προέχει η αναζήτηση της κανονικότητας.

Από τη μια, το Γυμνάσιο Πανόπουλου — ένα μικρό σχολείο «σε μια ορεινή περιοχή της Ηλείας, απομακρυσμένο, δίχως πολλές ευκαιρίες εξωστρέφειας». Από την άλλη, το Λύκειο 42 και το Pierre de Coubertin Lyceum Νο. 142, στην πόλη Ντνίπρο — μια πόλη που εδώ και τριάμισι χρόνια δέχεται επιθέσεις, απειλές, απώλειες. Ανάμεσά τους, ένα πρόγραμμα: το eTwinning. Κι ένα σχέδιο: να δουλέψουν μαζί.

Το πρόγραμμα ονομάζεται «Living in Harmony: Coubertin’s Ideas». Ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2024 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2025. Συμμετείχαν επίσης το ΕΝΕΕΓΥΛ Πεύκων από τη Θεσσαλονίκη και ένα σχολείο από το Κλουζ-Ναπόκα της Ρουμανίας. Σκοπός του, η ανάδειξη των αξιών του Ολυμπισμού μέσα από την τέχνη και τη συνεργασία. Μια συνεργασία που ξεκίνησε όχι από κρατικές συμφωνίες ή προγράμματα, αλλά από μια απλή ανάρτηση στο Facebook.

«Είδα την ανακοίνωση της Αντωνίνα στην πλατφόρμα του eTwinning», λέει η Φωτεινή Σακελλαροπούλου, φιλόλογος στο Γυμνάσιο Πανόπουλου. «Η πρόταση ήταν καθαρή, με σαφείς στόχους. Ήθελαν να μιλήσουν για τις Ολυμπιακές αξίες, να συνδέσουν την τέχνη με την παιδεία. Το θεώρησα ενδιαφέρον. Και το χρειαζόμασταν. Ήταν στόχος του σχολείου μας να βγει φέτος προς τα έξω».

Για την Αντωνίνα Φουρσόβα, καθηγήτρια στην Ουκρανία, ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχε σε τέτοιο πρόγραμμα. «Θέλαμε να δείξουμε στα παιδιά τι σημαίνει φιλία, δικαιοσύνη, συνεργασία. Να τους μιλήσουμε για τη χαρά της προσπάθειας, για τον σεβασμό, για την ειρήνη. Και να μοιραστούμε τον δικό μας πολιτισμό – την παραδοσιακή ζωγραφική Petrykivka της περιοχής μας, που αναγνωρίστηκε από την UNESCO». Ήταν και μια ευκαιρία για την ίδια να βοηθήσει τη συνάδελφό της Άνζελα, η οποία «δεν γνωρίζει αγγλικά, αλλά έχει εξαιρετικές ιδέες και καλλιτεχνική ευαισθησία».

Η συνεργασία δεν έγινε με μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες ή εξελιγμένες υποδομές. Στήθηκε «με εργαλεία όπως το Padlet και το Canva, με Viber για τους εκπαιδευτικούς, με θεματικά φόρουμ όπου οι μαθητές αντάλλασσαν απόψεις και ιδέες, και με online συναντήσεις μέσω Zoom». Οι ηλικίες των παιδιών διέφεραν – από 13 ετών στην Ελλάδα έως 16–18 στην Ουκρανία. Και όμως, η απόσταση δεν στάθηκε εμπόδιο.

«Στην αρχή, τα παιδιά μας ήταν διστακτικά», λέει η Φωτεινή. «“Έχουν πόλεμο, πώς θα συνεργαστούμε;”, με ρωτούσαν. Δεν ήξεραν τι ακριβώς σημαίνει να μεγαλώνεις σε μια τέτοια κατάσταση. Αλλά αυτό άλλαξε».

Η αλλαγή ήρθε σιωπηλά, με μια εικόνα. Ένα έργο ανακύκλωσης. Ουκρανόπουλα πήραν κάλυκες από σφαίρες και τους ζωγράφισαν με μοτίβα Petrykivka. Τους μετέτρεψαν σε βάζα. «Ήταν η στιγμή που τα παιδιά μας κατάλαβαν», λέει η Φωτεινή. «Ότι αυτοί οι μαθητές ζουν μέσα στον πόλεμο. Ότι δεν είναι κάτι μακρινό. Όταν είδαν τα φυσίγγια βαμμένα με λουλούδια, συνειδητοποίησαν ότι η τέχνη μπορεί να είναι απάντηση στη βία».

Η πράξη ήταν και προσωπική, και βαθιά συμβολική. «Οι κάλυκες δεν ήρθαν από τον δρόμο», λέει η Αντωνίνα. «Ήταν από συγγενείς – ένα «δώρο» του πολέμου. Και τα παιδιά αποφάσισαν να τους ζωγραφίσουν. Δεν το κάναμε για να θυμόμαστε τον φόβο. Το κάναμε για να τον μεταμορφώσουμε».

Μέσα από τη συνεργασία αυτή, τα παιδιά και των δύο πλευρών ανέπτυξαν δεξιότητες: ψηφιακές, γλωσσικές, καλλιτεχνικές, αλλά και αυτό που ονομάζεται πλέον soft skills – την ικανότητα να συνεργάζεσαι, να συνδιαμορφώνεις, να αντέχεις.

«Τα μικρότερα παιδιά μου», λέει η Αντωνίνα, «εντυπωσιάστηκαν. Δεν ήξεραν καλά αγγλικά, αλλά συμμετείχαν. Άκουγαν, μάθαιναν, δοκίμαζαν. Στο μάθημα, μετά, δουλεύαμε ξανά πάνω στα λόγια που άκουσαν. Οι μεγαλύτεροι συζητούσαν, παρουσίαζαν, ανέπτυξαν τη γλώσσα τους, αλλά και την αυτοπεποίθησή τους».

Η Φωτεινή αναγνωρίζει το ίδιο και για τους δικούς της μαθητές: «Ήταν πρόκληση, γιατί δεν έχουμε δάσκαλο εικαστικών. Το πρόγραμμα αυτό έγινε το μάθημα τέχνης μας. Τα παιδιά έμαθαν να εκφράζονται. Να δουλεύουν μαζί. Να σέβονται τον άλλον. Και να βλέπουν τον κόσμο έξω από τα όρια του χωριού τους».

Δεν υπήρξε πολιτική συζήτηση στο πλαίσιο του προγράμματος. Αλλά υπήρξε κατανόηση. «Οι μαθητές μας άκουγαν για τον πόλεμο», λέει η Φωτεινή, «αλλά δεν το ένιωθαν. Το πρόγραμμα αυτό τους έδωσε ένα βίωμα. Όχι με λόγια. Με εικόνες, με ήχους, με πρόσωπα».

Η Αντωνίνα κρατά μια στιγμή από την αρχή. Όταν έμαθε ότι η Φωτεινή διδάσκει κοντά στην Ολυμπία. «Το σχολείο μας έχει το όνομα του Κουμπερτέν. Αυτό ήταν για μένα σαν σημάδι. Σκέφτηκα ότι θα πετύχει. Και πέτυχε. Γιατί δεν επικεντρωθήκαμε στον πόλεμο, στις δυσκολίες, στα τεχνικά προβλήματα. Επικεντρωθήκαμε στο ότι ένας κόσμος βασισμένος στη φιλία, στη στήριξη, στον σεβασμό και στην ισότητα είναι δυνατός. Αν ο Κουμπερτέν ζούσε σήμερα, θα ήταν περήφανος».