Explainer: Πώς διαμορφώνεται η οικονομία της Βρετανίας στη μετά Brexit εποχή;

Ο Κιρ Στάρμερ φιλοξενεί σήμερα Δευτέρα (19.5) την πρώτη σύνοδο κορυφής Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ μετά το Brexit, καθώς η κυβέρνηση πιέζει για την «επαναφορά» της σχέσης με τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Βρετανίας για την τόνωση της οικονομίας.

Σχεδόν μια δεκαετία μετά το δημοψήφισμα για την ΕΕ και πέντε χρόνια από την επίσημη αποχώρηση της Βρετανίας - το λεγόμενο Brexit -, υπάρχουν σαφείς οικονομικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ενώ η δημόσια απογοήτευση με τη συμφωνία που διαπραγματεύτηκαν οι Συντηρητικοί του Μπόρις Τζόνσον αυξάνεται, τόσο μεταξύ των ψηφοφόρων που θα παραμείνουν, όσο και μεταξύ των ψηφοφόρων που θα φύγουν από την ΕΕ.

Brexit: Τα διαγράμματα που θα μελετηθούν στη Σύνοδο Κορυφής Ηνωμένου Βασιλείου - ΕΕ

Στενότερες σχέσεις Ηνωμένου Βασιλείου - ΕΕ

Η δημόσια υποστήριξη για το Brexit έχει μειωθεί από το δημοψήφισμα του 2016, όπου το ποσοστό υπέρ της εξόδου ήταν 52%-48%. Δημοσκόπηση της YouGov νωρίτερα φέτος διαπίστωσε ότι μόνο το 30% των Βρετανών πιστεύει πλέον ότι ήταν σωστό για το Ηνωμένο Βασίλειο να ψηφίσει υπέρ της εξόδου από την ΕΕ, έναντι 55% που λέει ότι ήταν λάθος. Η πλειοψηφία θέλει και υποστηρίζει στενότερες σχέσεις με τις Βρυξέλλες.

Περισσότεροι από έξι στους 10 (62%) πιστεύουν ότι το Brexit πήγε άσχημα, συμπεριλαμβανομένου περίπου του ενός τρίτου των ψηφοφόρων υπέρ της εξόδου. Η πλειοψηφία πιστεύει ότι η έξοδος έχει βλάψει την οικονομία, το εμπόριο του Ηνωμένου Βασιλείου και το κόστος ζωής. Ορισμένοι οικονομολόγοι προειδοποίησαν για καταστροφή πριν από την ψηφοφορία του 2016, ενώ άλλοι προέβλεψαν μια αναγέννηση για την «παγκόσμια Βρετανία». Τα στοιχεία για την οικονομική ζημία συσσωρεύονται. Σύμφωνα με το OBR, τον ανεξάρτητο φορέα προβλέψεων του Υπουργείου Οικονομικών, το Ηνωμένο Βασίλειο αναμένεται να υποστεί πτώση 15% στο εμπόριο και μείωση 4% στο εθνικό εισόδημα μακροπρόθεσμα.

Αρνητικό εμπορικό σοκ

Το Brexit περιελάμβανε τη δημιουργία εμπορικών φραγμών, κάτι που έχει πλήξει τις εξαγωγές αγαθών της Βρετανίας. Ωστόσο, τα εμπόδια θα μπορούσαν να μειωθούν μέσω διαπραγματεύσεων και με συμβιβασμούς. Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ηνωμένου Βασιλείου: το 2024, οι εξαγωγές του Ηνωμένου Βασιλείου προς την ΕΕ ανέρχονταν σε 358 δισεκατομμύρια λίρες (41% όλων των εξαγωγών του Ηνωμένου Βασιλείου) και οι εισαγωγές σε 454 δισεκατομμύρια λίρες (51% του συνόλου).

Από το τέλος της μεταβατικής περιόδου της ΕΕ στις 31 Δεκεμβρίου 2020, η αύξηση των εξαγωγών αγαθών του Ηνωμένου Βασιλείου έχει υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με τις G7. Το 2024, οι εξαγωγές αγαθών προς την ΕΕ ήταν 18% χαμηλότερες από το 2019. Ωστόσο, οι εξαγωγές υπηρεσιών – όπου το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί παγκόσμια δύναμη – έχουν ξεπεράσει τις προσδοκίες. Το OBR εκτιμά ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η συμφωνία Brexit δημιούργησε περισσότερες τριβές στο εμπόριο αγαθών από ό,τι στον τομέα των υπηρεσιών, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο εξαρτάται επίσης λιγότερο από την ΕΕ για τις εξαγωγές υπηρεσιών σε σύγκριση με τις εξαγωγές αγαθών.

Οι μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δυσκολεύονται να διαχειριστούν τη γραφειοκρατία μετά το Brexit, έχουν πληγεί περισσότερο. Η HMRC εκτιμά ότι ο αριθμός των τελωνειακών εντύπων που απαιτούν οι επιχειρήσεις έχει υπερτετραπλασιαστεί, με ένα επιπλέον κόστος 7,5 δισεκατομμυρίων λιρών ετησίως.

Επιχειρηματική αβεβαιότητα

Μετά από ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα, χωρίς σαφές σχέδιο από την κυβέρνηση, και χρόνια πικρών εσωτερικών διαμαχών για το πώς ακριβώς θα έπρεπε να μοιάζει το Brexit, η πολιτική αναταραχή που προκλήθηκε οδήγησε τις επιχειρήσεις να θέσουν σε πάγο τα επενδυτικά τους σχέδια. Ελλείψει σαφήνειας σχετικά με τη μελλοντική σχέση του Ηνωμένου Βασιλείου με την ΕΕ, οι επιχειρηματικές επενδύσεις παρέμειναν στάσιμες - επιδεινώνοντας ένα ήδη αδύναμο περιβάλλον για δαπάνες σε εξοπλισμό και υποδομές που ενισχύουν την παραγωγικότητα, καθώς η λιτότητα στραγγάλισε τις δημόσιες επενδύσεις.

Το Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικών και Κοινωνικών Ερευνών (Niesr) εκτιμά ότι οι επιχειρηματικές επενδύσεις ήταν έως και 13% χαμηλότερες το 2023, ενώ αναμένει ότι αυτή η απώλεια θα μειωθεί σε περίπου 8% έως το 2035 καθώς οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται. 

Η μετανάστευση έχει αυξηθεί

Μετά το Brexit, η καθαρή μετανάστευση προς το Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε απότομα, φτάνοντας σε ιστορικό υψηλό σχεδόν 1 εκατομμυρίου κατά έτος έως τον Ιούνιο του 2023. Διάφοροι παράγοντες οδήγησαν στην αύξηση, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στην Ουκρανία, των επιπτώσεων του συστήματος μετανάστευσης μετά το Brexit και της αυξημένης ζήτησης για μετανάστευση που σχετίζεται με τις σπουδές μετά τους περιορισμούς της πανδημίας Covid.

Σχεδόν το 90% των αφίξεων προέρχονται από χώρες εκτός ΕΕ, ενώ η καθαρή μετανάστευση από το μπλοκ των 27 χωρών έχει μειωθεί. Οι εργοδότες αντιμετωπίζουν ελλείψεις προσωπικού εν μέσω της απώλειας προηγουμένως άμεσα διαθέσιμων εργαζομένων από την ΕΕ, ιδίως στις κατασκευές, τη φιλοξενία και τη μεταποίηση.

Οι Εργατικοί δεσμεύτηκαν στο μανιφέστο τους να σφυρηλατήσουν στενότερους δεσμούς με τις Βρυξέλλες, αλλά δεσμεύτηκαν επίσης σε μια σειρά από κόκκινες γραμμές για να αποφύγουν το «ξανάνοιγμα των διαιρέσεων» του δημοψηφίσματος για το Brexit του 2016, συμπεριλαμβανομένης της υπόσχεσης μη επιστροφής στην ενιαία αγορά της ΕΕ, στην τελωνειακή ένωση ή στην ελεύθερη κυκλοφορία. 

Ο Τζέιμς Σμιθ, διευθυντής έρευνας στο Ίδρυμα Resolution, δήλωσε ότι πιθανές συμφωνίες για ένα σύμφωνο άμυνας και ασφάλειας, δικαιώματα αλιείας, ένα πρόγραμμα κινητικότητας των νέων και πρότυπα τροφίμων θα μπορούσαν να ενισχύσουν την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Ωστόσο, «η συνολική εικόνα είναι ότι οι κόκκινες γραμμές αποκλείουν τα μεγάλα κέρδη». Σύμφωνα με εκτιμήσεις του John Springford, αναπληρωτή ερευνητή στο Κέντρο Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης, τα αιτήματα του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ υποδηλώνουν ότι η επαναφορά θα μπορούσε να ενισχύσει το ΑΕΠ της Βρετανίας κατά ένα περιορισμένο ποσό, μεταξύ 0,3% και 0,7%. Πολύ λιγότερο από την εκτιμώμενη μακροπρόθεσμη μείωση του ΑΕΠ κατά 4% από το OBR. Ωστόσο, οι οικονομολόγοι λένε ότι η επαναφορά των συνομιλιών και των δεσμών είναι σημαντική σε μια εποχή αυξημένης παγκόσμιας αβεβαιότητας εν μέσω του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου του Ντόναλντ Τραμπ.

«Μια εμπορική συμφωνία με την ΕΕ είναι πολύ πιο πιθανό να αλλάξει τα δεδομένα από ό,τι οι συμφωνίες με την Ινδία και τις ΗΠΑ», δήλωσε ο Stephen Millard, αναπληρωτής διευθυντής της Niesr. Πολλά θα εξαρτηθούν από τις λεπτομέρειες οποιασδήποτε συμφωνίας, πρόσθεσε. 

Πηγή: The Guardian