Explainer: Πέντε χρόνια μετά το Brexit, η Βρετανία κάνει βήματα επιστροφής στην ΕΕ;

Στις αρχές του μήνα το Lancaster House του Λονδίνου φιλοξένησε ομάδα διπλωματών, στην ατζέντα των οποίων βρέθηκαν για πρώτη φορά συζητήσεις για τη Σύνοδο Κορυφής μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία θα πραγματοποιηθεί στις 19 Μαΐου. Η κυβέρνηση της Βρετανίας υποστηρίζει ότι πρόκειται για μία σημαντική στιγμή, πέντε χρόνια μετά το Brexit. 

Πριν από το Brexit, οι Βρετανοί πρωθυπουργοί ταξίδευαν στις Βρυξέλλες τέσσερις φορές το χρόνο ή και περισσότερο για Συνόδους Κορυφής με τους επικεφαλής των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των 27 κρατών μελών της. Τα διαπραγματεύσεις συνεχίζονταν μέχρι αργά τη νύχτα. Μετά το Brexit, αυτές οι μεγάλες Σύνοδοι Κορυφής σταμάτησαν. Τώρα, η κυβέρνηση των Εργατικών, η οποία εξελέγη πέρυσι με βάση ένα μανιφέστο που υποσχόταν «μια βελτιωμένη και φιλόδοξη σχέση με τους Ευρωπαίους εταίρους μας», προβλέπει νέες και τακτικές επαφές με την ΕΕ. 

Ο Σερ Κιρ Στάρμερ θα φιλοξενήσει τους υψηλόβαθμους ηγέτες της ΕΕ για την έναρξη μιας νέας «εταιρικής σχέσης». Ο Πέδρο Σεράνο, πρέσβης της ΕΕ στο Λονδίνο, το περιέγραψε ως «την κορύφωση των ενισχυμένων επαφών στα υψηλότερα επίπεδα από τις εκλογές του Ιουλίου 2024 στο Ηνωμένο Βασίλειο». 

Τι θα φέρει στη Βρετανία ένα νέο σύμφωνο Ασφαλείας;

Σε εκείνες τις μακριές, γεμάτες δράμα νύχτες του 2020, όταν ο τότε πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον διαπραγματευόταν το Brexit, συζητήθηκε η πιθανότητα μιας Εταιρικής Σχέσης για την Ασφάλεια και την Άμυνα. Αλλά η κύρια προτεραιότητα του Ηνωμένου Βασιλείου ήταν η απόκλιση από τις Βρυξέλλες. Έτσι, δεν συμφωνήθηκε τίποτα - μια αξιοσημείωτη παράλειψη, πιστεύουν ορισμένοι. Τώρα που ένα νέο σύμφωνο ασφαλείας Ηνωμένου Βασιλείου-ΕΕ έχει επεξεργαστεί εδώ και μήνες, το σχέδιο είναι να αποτελέσει το κεντρικό στοιχείο των συμφωνηθέντων.

Η Κάγια Κάλλας, επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, η οποία επιβλέπει τις διαπραγματεύσεις, παρευρέθηκε στις πρώτες συνομιλίες στο Lancaster House. «Η σχέση μας αντιμετώπισε κάποιες δυσκολίες», είπε, αλλά «λαμβάνοντας υπόψη τι συμβαίνει στον κόσμο […] πρέπει να προχωρήσουμε με αυτή τη συνεργασία». Ωστόσο, ορισμένοι πιστεύουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο δεν πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτό το απλωμένο χέρι. «Ο ακρογωνιαίος λίθος της άμυνάς μας είναι το ΝΑΤΟ», δήλωσε αυτή την εβδομάδα στη Βουλή των Κοινοτήτων ο Άλεξ Μπούργκαρτ, βουλευτής των Συντηρητικών. «Δεν γνωρίζουμε κανένα λόγο για τον οποίο το ΝΑΤΟ είναι ανεπαρκές».

Ο αναπληρωτής ηγέτης του Reform UK, Ρίτσαρντ Τάις, έχει τη δική του άποψη. «Δεν υπάρχει καμία απολύτως αξία», υποστηρίζει. «Δεν θέλουμε να περιοριστούμε από μια άθλια γραφειοκρατική στρατιωτική δομή που λειτουργεί από πάνω προς τα κάτω. Η άμυνά μας είναι εγγυημένη από το ΝΑΤΟ». Η κυβέρνηση απαντά σε αυτό το σημείο, υποστηρίζοντας ότι μια εταιρική σχέση δεν θα υπονομεύσει με κανέναν τρόπο το ΝΑΤΟ. Αντίθετα, θα το συμπληρώσει, λένε, επειδή θα επεκταθεί σε τομείς πέρα ​​από την άμυνα, όπως η ασφάλεια των οικονομιών μας, οι υποδομές, ο ενεργειακός εφοδιασμός, ακόμη και η μετανάστευση και το διεθνικό έγκλημα.

Ορισμένοι ειδικοί του κλάδου πιστεύουν επίσης ότι ένα σύμφωνο ασφαλείας θα μπορούσε να ενισχύσει την οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Kevin Craven, διευθύνων σύμβουλος του ADS Group, μιας βρετανικής εμπορικής ένωσης που εκπροσωπεί εταιρείες αεροδιαστημικής, άμυνας και ασφάλειας, είναι μεταξύ αυτών. Πάρτε, για παράδειγμα, το πρόγραμμα SAFE (Δράση για την Ασφάλεια στην Ευρώπη) που θεσπίζεται από την ΕΕ, με στόχο την παροχή δανείων ύψους έως και 150 δισεκατομμυρίων ευρώ (126 δισεκατομμύρια λίρες) για νέα έργα. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο συνάψει εταιρική σχέση ασφαλείας με την ΕΕ, τότε οι Βρετανοί κατασκευαστές όπλων θα μπορούσαν ενδεχομένως να έχουν πρόσβαση σε μέρος αυτών των μετρητών.

Ο εκπρόσωπος Εξωτερικών Υποθέσεων των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, Κάλουμ Μίλερ, πιστεύει ομοίως ότι ένα σύμφωνο ασφαλείας αποτελεί μια τεράστια ευκαιρία για τη βρετανική αμυντική βιομηχανία - αλλά, προσθέτει, «εξίσου σημαντικό είναι ότι αποτελεί μια νέα στρατηγική ευκαιρία για το Ηνωμένο Βασίλειο να συμμετάσχει σε αυτή τη συνεχιζόμενη συζήτηση σχετικά με το πώς εξοπλιζόμαστε ως ήπειρος». Άλλοι επισημαίνουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο συνεργάζεται ήδη με την ΕΕ στον τομέα της άμυνας από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία – στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και πιο πρόσφατα μέσω του λεγόμενου Συνασπισμού των Προθύμων.

Η πιο αμφιλεγόμενη επιθυμία του Ηνωμένου Βασιλείου

Πιο αμφιλεγόμενη είναι η επιθυμία του Ηνωμένου Βασιλείου να υπογράψει συμφωνία για την άρση ορισμένων συνοριακών ελέγχων στα τρόφιμα και τα ποτά. Ο Nick Thomas-Symonds που ηγείται αυτών των διαπραγματεύσεων δήλωσε στη Βουλή των Κοινοτήτων αυτή την εβδομάδα ότι ο στόχος της μείωσης του κόστους των τροφίμων και των ποτών περιλαμβάνεται στο μανιφέστο, επομένως υπάρχει σχετική εντολή. Μέσα στη βιομηχανία τροφίμων, οι εκκλήσεις για μεταρρύθμιση έχουν αυξηθεί. Η Julianne Ponan, της οποίας η εταιρεία Creative Nature παρασκευάζει vegan σνακ, εξάγει σε 18 χώρες, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό πηγαίνει στην ΕΕ. Λέει ότι αυτό οφείλεται στη γραφειοκρατία και τους ελέγχους από το Brexit.

Μία από τις υπαλλήλους της έπρεπε να μεταφέρει δείγματα στις αποσκευές της σε μια επιβατική πτήση προς την Ισπανία για μια συνάντηση, ώστε να βεβαιωθεί ότι τα τρόφιμα δεν είχαν παρακρατηθεί στα σύνορα, λέει. «Νομίζω ότι αυτό θα ανοίξει τεράστιες ευκαιρίες για επιχειρήσεις όπως η δική μου». Μια συμφωνία για την κατάργηση ορισμένων συνοριακών ελέγχων σε τρόφιμα και ποτά έχει διχάσει, ωστόσο θα μπορούσε να εγκυμονεί πολιτικούς κινδύνους. Θα απαιτούσε από το Ηνωμένο Βασίλειο να ευθυγραμμίσει ορισμένους από τους κανόνες του για τα τρόφιμα και τα ποτά με αυτούς της ΕΕ και να συμβαδίσει με τις Βρυξέλλες με την πάροδο του χρόνου. Και αυτοί οι κανόνες υπόκεινται στην εποπτεία των δικαστηρίων της ΕΕ.

Σταδιακή αλλαγή ή «ξεπούλημα»;

Το Reform UK δεν έχει διστάσει στη διατύπωσή του: «Πιστεύουμε ότι θα προετοιμαστούμε για το Μεγάλο Βρετανικό ξεπούλημα. Αυτό είναι το συμπέρασμα και θα παρουσιαστεί ως επανεκκίνηση», λέει ο Richard Tice. «Γιατί να θέλετε να κάνετε επαναφορά και να πλησιάσετε ένα καταφανώς αποτυχημένο οικονομικό μοντέλο; Η ΕΕ δυσκολεύεται ακόμη περισσότερο από εμάς. Θα πρέπει να απομακρυνθούμε από αυτό όσο πιο γρήγορα μπορούμε». Αλλά ο Τόμας-Σάιμοντς των Εργατικών απορρίπτει αυτές τις απόψεις ως «αναπαράσταση των επιχειρημάτων του παρελθόντος».

Στο άλλο άκρο του φάσματος βρίσκεται η κατηγορία ότι ο Στάρμερ είναι υπερβολικά επιφυλακτικός. Ο Κάλουμ Μίλερ των Φιλελεύθερων Δημοκρατών λέει ότι γνωρίζει επιχειρήσεις «που τρίζουν τα δόντια τους από απογοήτευση που απλώς δεν μπορούν να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες για συνεργασία και εμπόριο με την Ευρώπη». Κάποιοι έχουν κατηγορήσει τον Κιρ Στάρμερ ότι είναι υπερβολικά επιφυλακτικός. Το κόμμα του θέλει το Ηνωμένο Βασίλειο να διερευνήσει μια Τελωνειακή Ένωση με την ΕΕ. Αυτό θα διευκόλυνε τη διακίνηση αγαθών, αλλά θα σήμαινε ότι δεν θα μπορούσαμε να υπογράψουμε τις δικές μας εμπορικές συμφωνίες.

Ο Ντέιβιντ Χένιγκ, πρώην ανώτερος διαπραγματευτής για το εμπόριο, έχει μιλήσει και με τις δύο πλευρές «ελπίζοντας να βοηθήσει, να τις προσανατολίσει». «Η σύνοδος κορυφής είναι ένα βήμα μπροστά, όχι μια αλλαγή», λέει, «Μια μικρή εμβάθυνση των εμπορικών δεσμών, παρά κάτι δραματικά νέο». Μια συμφωνία για τους ελέγχους τροφίμων και ποτών θα απέφερε πολύ λίγα, επειδή τα τρόφιμα και τα ποτά αποτελούν τόσο περιορισμένο μέρος του εμπορίου. «Εάν, για παράδειγμα, ευθυγραμμίζαμε τους κανόνες του Ηνωμένου Βασιλείου και της ΕΕ για τα βιομηχανικά προϊόντα, θα είχαμε πολύ μεγαλύτερο οικονομικό αντίκτυπο».

Και η απογοήτευση των ψαράδων; 

Μετά το Brexit, πολλοί Βρετανοί ψαράδες απογοητεύτηκαν όταν η κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον συμφώνησε να επιτρέψει στα σκάφη της ΕΕ να συνεχίσουν να αλιεύουν όπως πριν, πιάνοντας σημαντικά αλιεύματα από τα ύδατα του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτές οι ρυθμίσεις λήγουν του χρόνου. Η ΕΕ θέλει να παραταθούν. Ο Ντέιβιντ Ντέιβις, ο οποίος, ως υπουργός για το Brexit, ηγήθηκε ορισμένων από τις αρχικές διαπραγματεύσεις για το Ηνωμένο Βασίλειο, είπε ότι το ψάρεμα ήταν σημαντικό για τις Βρυξέλλες. Το Λονδίνο υποχώρησε πολύ εύκολα, νομίζει. «Οι Ευρωπαίοι πήραν πρώτα αυτό που ήθελαν και μετά είχαμε ένα παζάρι από μια αδύναμη θέση».

Πολλοί Βρετανοί ψαράδες απογοητεύτηκαν όταν η κυβέρνηση Τζόνσον συμφώνησε να επιτρέψει στα σκάφη της ΕΕ να συνεχίσουν να πλέουν όπως και πριν. Μεγάλο μέρος των ψαριών που αλιεύονται από Βρετανούς ψαράδες πωλείται σε αγοραστές στην ηπειρωτική Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο χρειάζεται πρόσβαση σε αυτήν την αγορά. Ορισμένα παράκτια κράτη της ΕΕ, όπως η Γαλλία και η Δανία, είναι έτοιμα να κάνουν μια σκληρή συμφωνία, απαιτώντας από το Λονδίνο να παραχωρήσει δικαιώματα αλιείας σε αντάλλαγμα για ζητήματα που θέτει. Στην αρχή, ακόμη και η υπογραφή της Εταιρικής Σχέσης για την Ασφάλεια συνδεόταν με τη συμφωνία για μια αλιευτική συμφωνία. Το παζάρι θα είναι δύσκολο.

Τι θα γίνει με τη μετανάστευση και κινητικότητα των νέων;

Υπάρχει μια ιδέα που έχει προκαλέσει μεγάλο ενδιαφέρον τους τελευταίους μήνες: μια συμφωνία κινητικότητας των νέων, μέσω της οποίας άτομα κάτω των 30 ετών από το Ηνωμένο Βασίλειο και την ΕΕ θα μπορούν να ζουν και να εργάζονται στις χώρες. Για μεγάλο χρονικό διάστημα η κυβέρνηση έλεγε ότι «δεν υπήρχαν σχέδια» για μια τέτοια συμφωνία - αλλά νωρίτερα αυτόν τον μήνα άλλαξαν πορεία, με τον Thomas-Symonds των Εργατικών να λέει ότι «ένα έξυπνο, ελεγχόμενο πρόγραμμα κινητικότητας των νέων θα είχε φυσικά οφέλη για τους νέους μας».

Είναι πιθανό αυτό να σημαίνει ότι θα επιτρέπεται η είσοδος στο Ηνωμένο Βασίλειο σε πολύ περιορισμένο αριθμό ατόμων, και μόνο με βίζα, για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι υπουργοί ελπίζουν ότι δεν θα διογκωθούν οι αριθμοί της καθαρής μετανάστευσης. Αυτό απέχει πολύ από αυτό που θα ήθελε η ΕΕ.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη παρόμοια προγράμματα με 13 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Αυστραλίας, της Νέας Ζηλανδίας και της Ιαπωνίας. Η Paula Surridge, καθηγήτρια πολιτικής κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, υποστηρίζει ότι οι απόψεις του κοινού για τη μετανάστευση είναι πιο λεπτές από ό,τι πιστεύουν πολλοί άνθρωποι. «Οι ψηφοφόροι ενδιαφέρονται περισσότερο για αυτό που αντιλαμβάνονται ως παράνομη μετανάστευση - διελεύσεις με μικρά σκάφη και ούτω καθεξής», λέει, «Οι άνθρωποι που έρχονται εδώ για σπουδές ή εργασία, ιδιαίτερα οι νέοι, δεν αποτελούν ιδιαίτερη αιτία ανησυχίας» για τους περισσότερους.

Πηγή: BBC