Ουρανοξύστες: Η ιστορία των κτιρίων που «ξύνουν» τον ουρανό.
Το πιο πρώιμο στάδιο του σχεδιασμού των ουρανοξυστώνείναι μια μακρά εποχή που ξεκινά το 1884, φτάνει μέχρι το 1945 και αφορά κυρίως τις αμερικανικές μεγαλουπόλεις: τη Νέα Υόρκη και το Σικάγο. Η οικονομική ανάπτυξη, η εκβιομηχάνιση και η αστυφιλία, μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο (1861-1865), κατέστησαν απαραίτητη την οικοδόμηση ψηλότερων κτιρίων, η οποία έγινε δυνατή λόγω της τεχνολογικής προόδου: η χρήση πυρίμαχων υλικών, ο ανελκυστήρας και ο ηλεκτρικός φωτισμός ευνόησαν τη γέννηση του ουρανοξύστη. Ο πρώτος άρχισε να χτίζεται στο Σικάγο το φθινόπωρο του 1874, είχε ύψος 42 μέτρα και ολοκληρώθηκε το 1885. Ο αριθμός αυτών των πολυώροφων κτιρίων αυξήθηκε γρήγορα και μέχρι το 1888 πήραν το όνομα «ουρανοξύστες». Μερικοί ήταν προϊόντα της αρχιτεκτονικής σχολής του Σικάγου με χαρακτηριστικό τετράγωνο σχήμα, σε στιλ ιταλικού palazzo· άλλοι, εκείνοι της Νέας Υόρκης, ήταν συχνά στενότεροι πύργοι, εκλεκτικιστικοί ως προς την τεχνοτροπία. Στα τέλη του 19ου αιώνα υπήρχε αμφιθυμία γύρω από την αισθητική και την πρακτική χρησιμότητα των ουρανοξυστών: το 1892, το Σικάγο απαγόρευσε την κατασκευή ουρανοξυστών ψηλότερων από 46 μέτρα.
Στο νέο κύμα κατασκευής ουρανοξυστών στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα ανήκουν εμβληματικά κτίρια όπως το Flatiron ύψους 187 μέτρων, ο Πύργος Singer ύψους 210 μέτρων, το κτίριο Metropolitan Life Insurance Company Tower και το «γοτθικό» κτίριο Woolworth. Αν και οι πρώτοι ουρανοξύστες ήταν μεγάλες εμπορικές επιτυχίες, τους ασκήθηκε κριτική επειδή διατάρασσαν τον διατεταγμένο ορίζοντα της πόλης και βύθιζαν τους γειτονικούς δρόμους και τα κτίρια σε μόνιμη σκιά. Σε συνδυασμό με μια οικονομική ύφεση, το 1916 αυτό οδήγησε στην εισαγωγή των περιορισμών και στη Νέα Υόρκη, αλλά για μικρό χρονικό διάστημα.
Στον Μεσοπόλεμο, οι ουρανοξύστες εξαπλώθηκαν σε σχεδόν όλες τις αμερικανικές μεγαλουπόλεις, ενώ συνολικά κατασκευάστηκαν καμιά εκατοστή στην Αργεντινή, Βραζιλία, Γερμανία, Ιταλία, Πολωνία, Ισπανία, Βρετανία, Κίνα και Ιαπωνία. Στο μεταξύ, η οικονομική άνθηση της δεκαετίας του 1920 και η εκτεταμένη κερδοσκοπία στον χώρο των ακινήτων ενθάρρυναν τον οικοδομικό οργασμό στη Νέα Υόρκη και το Σικάγο: στοιχεία της Art Deco, πλούσιες διακοσμήσεις και ακόμα περισσότεροι όροφοι ήταν τα χαρακτηριστικά στοιχεία γνώριμων κτιρίων όπως εκείνο της Chrysler και το Empire State Building. Kαι παρότι κατά τη Μεγάλη Ύφεση, η αγορά ακινήτων κατέρρευσε, η λαϊκή κουλτούρα αγκάλιασε τον ουρανοξύστη· τον πρόβαλε και τον συμβολοποίησε στον κινηματογράφο, στη φωτογραφία, στη λογοτεχνία: τα κτίρια έγιναν σύμβολα της νεωτερικότητας, της χαράς της ζωής αλλά και της πολυπλοκότητας του μοντέρνου τρόπου ζωής στο άστυ. Σε αντίθεση με τα ψηλά κτίρια της Αρχαιότητας και του Μεσαίωνα, τα οποία κατασκευάζονταν για τελετουργικούς και θρησκευτικούς σκοπούς, οι ουρανοξύστες είχαν επιχειρηματικές εφαρμογές και επιδιώξεις. Γι’ αυτό και ευδοκίμησαν στις μεγάλες πόλεις του εμπορίου, του χρηματιστηρίου και των επιχειρήσεων.
Η γέννηση του ουρανοξύστη πριν από 140 χρόνια δεν συνδέεται μόνο με την οικονομική ανάπτυξη και τη φιλοδοξία· συνδέεται επίσης με καταστροφές όπως ήταν η Μεγάλη Πυρκαγιά του Σικάγου, που το 1871 κατέστρεψε τις ξύλινες κατασκευές. Και παρά τις επιβραδύνσεις που οφείλονταν σε υφέσεις και χρηματιστηριακές κρίσεις, από το 1884 –κι ακόμα νωρίτερα– Αμερικανοί και Ευρωπαίοι μηχανικοί πειραματίστηκαν με τη χρήση ενσωματωμένων δοκών από σφυρήλατο σίδερο για την κατασκευή κτιρίων που στηρίζονται σε εσωτερικά μεταλλικά πλαίσια. Αυτά τα πλαίσια ήταν ισχυρότερα από την παραδοσιακή τοιχοποιία και επέτρεπαν πολύ λεπτότερους τοίχους, αλλά η χρήση τους σε ψηλότερα κτίρια σήμαινε την έκθεση τους σε μεγάλη πίεση ανέμου. Έτσι, χρειάστηκε να εισαχθεί προστατευτικό αιολικό στήριγμα και να υιοθετηθούν οι ιδέες του Augustin-Jean Fresnel και του Peter Wight: εκείνη την εποχή, οι ΗΠΑ ήταν ανοιχτές σε όλες τις καλές επιρροές από την Ευρώπη.
Αυτές τις μέρες ο πρώτος ουρανοξύστης, έργο του William Le Baron Jenney, που στέγαζε την ασφαλιστική εταιρεία Home Insurance στην οδό Λασάλ στο Σικάγο, θα έκλεινε τα 140 του χρόνια. Αν υπήρχε: το 10ώροφο κτίριο, που στο μεταξύ είχε γίνει 12ώροφο, κατεδαφίστηκε το 1931 μαζί με άλλα πέντε κτίρια του τετραγώνου για να δημιουργηθεί χώρος για ένα μεγαθήριο, το Field Building. Το 1932, οι πρώην ιδιοκτήτες του τοποθέτησαν μια πλάκα στο νοτιοδυτικό τμήμα του λόμπι που έγραφε: Αυτό το τμήμα του Field Building έχει ανεγερθεί στη θέση του Home Insurance Building, τη δομή του οποίου σχεδίασε και υλοποίησε το 1884 ο αείμνηστος William Le Baron Jenney. Ήταν το πρώτο υψηλό κτίριο που σχεδιάστηκε και ανεγέρθη με τη μέθοδο «κατασκευής σκελετού»· ήταν ο «πατέρας του ουρανοξύστη».
