Εντυπώσεις και εικόνες από ένα ταξίδι στο Ευρωκοινοβούλιο
Πρωινές ώρες στην Πύλη Β16 του Ελευθέριος Βενιζέλος. Η κ. Λατινοπούλου φοράει μυτερές γόβες, είναι ντυμένη στα λευκά ενώ αστειεύεται με τους συνεργάτες της. Ο κ. Αυτιάς κρατάει σφιχτά μια «Καθημερινή» και συζητά χαμηλόφωνα με τον κ .Τσιόδρα. Ο κ. Φατούρος είναι απορροφημένος στο κινητό του. Ο κ. Αρβανίτης φαίνεται να είναι κοντά με τον κ. Μεϊμαράκη με τον οποίο αστειεύεται στον έλεγχο εισιτηρίων. Η κ. Κουντουρά παραδέχεται στην ευδιάθετη κ. Βόζεμπεργκ ότι δεν έχει κοιμηθεί καλά. Διευθυντές γραφείων, επιστημονικοί συνεργάτες και δημοσιογράφοι δεν γεμίζουμε την πρωινή πτήση, η οποία μας προσγειώνει χωρίς αναταράξεις σε ένα ηλιόλουστο Στρασβούργο. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα, και ειδικά οι Κυκλαδες, πνίγεται στο νερό μετά από έντονη βροχόπτωση.
Η καθημερινότητα στο Ευρωκοινοβούλιο
Η υπεύθυνη Τύπου και ψυχή του Γραφείου του Ευρωκοινοβουλίου στην Ελλάδα, κ. Άννα Ευσταθίου, με την πρωτοβουλία του οποίου ταξιδεύει η δημοσιογραφική μας αποστολή με σκοπό να παρακολουθήσει την ατζέντα της ολομέλειας Απριλίου, δείχνει περισσότερο ενθουσιασμένη ακόμη και από εμάς - της πρώτης φοράς. Η διαδικασία διαπίστευσης μάς εισάγει σε αυτό που όλοι αναγνωρίζουμε ως γραφειοκρατία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για να βγάλουμε το περίφημο δημοσιογραφική badge δώσαμε πολλά από τα προσωπικά μας δεδομένα, τουλάχιστον έναν μήνα νωρίτερα, με εφησυχαστικό αντίβαρο την ασφάλειά μας.
Τον ενθουσιασμό της επιλογής ενός ξενοδοχείου πάνω στον ποταμό Λιλ και ενός δωματίου με θέα τις όχθες του μετριάζουν οι εργασίες ανακαίνισης. Πίσω από τις σκαλωσιές που έχουν καλύψει το 100% της θέας του δωματίου μου διακρίνω ανάμεσα σε μεσαιωνικά κτίρια την ήρεμη κίνηση των τραμ, των ποδηλατών και των πεζών που συμπλέουν ρυθμικά με την ήρεμη υδάτινη ροή του ποταμού που διατρέχει την πόλη. Αποφασίζω να καλύψω την απόσταση των 4 χιλιομέτρων από το ξενοδοχείο στο Ευρωκοινοβούλιο με τα πόδια. Οι ανθισμένες αμυγδαλιές σε όλη τη διαδρομή, κάνουν την απόσταση κάτι παραπάνω από ανεκτή. Η άνοιξη έχει φτάσει στην καρδιά της Ευρώπης την ίδια στιγμή που στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο νέος πρόεδρος της Αμερικής, Ντόναλντ Τραμπ, έχει εξαπολύσει εμπορικό πόλεμο με ανακοίνωση νέων δασμών.
Οι ευρωπαϊκές σημαίες στην είσοδο του Ευρωκοινοβουλίου ανεμίζουν με ομοθυμία στο απριλιάτικο αεράκι. Η ίδια ομοθυμία δεν διαπνέει την ολομέλεια. αφού το θέμα των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών θα διχάσει τις παρατάξεις. Περνώ τον αυστηρό έλεγχο εισόδου, αποκτώ τη δημοσιογραφική διαπίστευση και μαζί την άνεση να κινούμαι στον χώρο με αυτοπεποίθηση. Ευρωβουλευτές, επιστημονικοί συνεργάτες, ερευνητές, δημοσιογράφοι, διοικητικοί υπάλληλοι, υπάλληλοι ασφαλείας, εργαζόμενοι σε καφέ και εστιατόρια συστήνουν ένα οικοσύστημα εξωστρεφούς δημοκρατίας, ανοιχτού διαρκούς διαλόγου, διαβουλεύσεων, τοποθετήσεων, σεβασμού και ευγένειας.
Ελάχιστα μικρή παραφωνία, που δίνει νεύρο στην τεχνοκρατική ατμόσφαιρα, οι μαθητικές επισκέψεις. Νέα παιδιά παρακολουθούν με ενδιαφέρον και ενθουσιασμό τον τρόπο που λειτουργεί το Ευρωκοινοβούλιο, τον τρόπο εκπροσώπησης των παρατάξεων, παράλληλες εκθέσεις που τρέχουν σε ειδικές αίθουσες, ενώ έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν σε ένα διαδραστικό παιχνίδι ειδικά σχεδιασμένο για μαθητές δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που δεν βρίσκω τον λόγο να μην είναι απολύτως χρήσιμο και σε ενήλικες. Οι μαθητές γίνονται για δύο ώρες ευρωβουλευτές. Θα πρέπει να συνεδριάσουν, να παραθέσουν επιχειρήματα, να συνάψουν συμμαχίες πάνω σε υποτιθέμενα σενάρια. Για παράδειγμα: Τάσσονται υπέρ ή κατά των εμφυτευμένων μικροτσίπ σε ευρωπαίους πολίτες, για λόγους υγείας, ασφάλειας και εύκολης ταυτοποίησης; Σκέφτομαι ότι εκτίθενται από νωρίς σε διλήμματα για τα οποία οι ενήλικες ακόμη δεν έχουν καταλήξει με σιγουριά. Είναι αυτές οι εκπαιδευτικές επισκέψεις που εκκολάπτουν την κριτική τους σκέψη, την επιθυμία τους να εργαστούν στο μέλλον πάνω σε αληθινά σενάρια. Είναι εύκολο να καταλάβεις από το βλέμμα ποιοι από αυτούς έχουν επηρεαστεί τόσο ώστε να βλέπουν τους μελλοντικούς εαυτούς τους στην αληθινή σκακιέρα των ευρωπαϊκών εξελίξεων και σε ποιους είναι εντελώς αδιάφορο.
Την παρατήρηση της ανθρωπογεωγραφίας μικρής κλίμακας εξυπηρετούν τα γυάλινα ασανσέρ, διαπερατά όσο μεταφέρουν τον κόσμο από όροφο σε όροφο.
Ο χώρος που οι δημοσιογράφοι στέλνουν ανταποκρίσεις με ζωντανές μεταδόσεις και ανταποκρίσεις είναι ορατός πανταχόθεν. Και είναι το σημείο που δίνουμε ραντεβού όσοι έχουμε χαθεί στους δαιδαλώδεις διαδρόμους. Μία πρόχειρη απόδειξη ότι ο κόσμος της εργασίας έχει αλλάξει είναι ο τρόπος μετάδοσης των ρεπορτάζ. Ένα κινητό smartphone έχει αναλάβει ρόλο εικονολήπτη, φωτιστή, ηχολήπτη, autocue, live streaming, distributor. Οι δημοσιογράφοι, αν θελήσουν, αναλαμβάνουν μόνοι τους και εξ ολοκλήρου το τηλεοπτικό set up με τη βοήθεια ενός τριποδιού και του κινητού τους τηλεφώνου. Στις εγκαταστάσεις βέβαια προβλέπεται και η διάθεση τελευταίας τεχνολογίας οπτικοακουστικού εξοπλισμού για κάλυψη τηλεοπτικών συνεντεύξεων που απαιτούν χώρο για περισσότερους από έναν συνομιλητές. Αλλά ό,τι είναι old school μοιάζει περιπλοκότερο.
Στο επίπεδο του ισογείου ένα κόκκινο χαλί εξυπηρετεί περιστάσεις μεγάλων συνόδων και περιστάσεων της Ε.Ε. Έχουμε δει πολλούς προέδρους και αρχηγούς κυβερνήσεων να βαδίζουν πάνω του με αέρα Καννών (αποφεύγω την παρομοίωση με το Χόλιγουντ, αφού πατάμε σε ευρωπαϊκό έδαφος) στέλνοντας το δικό τους μήνυμα στο δικό τους έθνος αλλά και στην ευρύτερη ευρωπαϊκή οικογένεια. Το κόκκινο χαλί προσδίδει κάτι από κινηματογραφική αίγλη. Από την άλλη η ατμόσφαιρα του Ημικυκλίου, η αλλιώς της αίθουσας της Ολομέλειας, μοιάζει περισσότερο με τη λογική του θεάτρου. Ερμηνείες μικρών μονολόγων, σε σενάριο που γράφεται στα γραφεία των συνεργατών των ευρωβουλευτών, γίνονται ακόμη πιο ενδιαφέρουσες όταν δίνονται στην εθνική γλώσσα του εκπροσώπου.
Είναι σαφές ότι η πολιτική παράγεται από το αθέατο επιστημονικό προσωπικό, απομονωμένο σε γραφεία, ανάμεσα σε βιβλιογραφία, τεκμηριώσεις και εισηγήσεις, μπροστά σε οθόνες και πάνω από έτοιμα γεύματα, ζεσταμένα σε φούρνους μικροκυμάτων. Σε πολλά εθνικά κοινοβούλια, έτσι και στο ευρωκοινοβούλιο, η ένταση της αφήγησης του ομιλούντος νοηματοδοτεί τη σπουδαιότητα του θέματος. Μεγάλο ρόλο παίζουν και οι διερμηνείς. Ουδέποτε φανταζόμουν τη σπουδαιότητα μιας καλής διερμηνείας ως μέτρο επιδραστικότητας του μηνύματος. Ένας διερμηνέας με δυσάρεστη διάθεση παίζει τον ρόλο του ενοχλητικού που χαλάει τη γιορτή. Οι έλληνες διερμηνείς είναι και ερμηνευτές - αν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυθαίρετα έναν τέτοιο προσδιορισμό. Όσο ακολουθούν το ύφος και τον χρωματισμό του ομιλητή απομακρύνουν τα κύματα υπνηλίας που μπορεί να βρουν και τον πιο επιμελή ακροατή στα έδρανα της ολομέλειας.
Ψηφιακοί πίνακες μάς προειδοποιούν για το όνομα του εκπροσώπου, τη χώρα προέλευσης και τον χρόνο που διαθέτει για να αναπτύξει την τοποθέτησή του. Ευρωβουλευτές αδέξιοι στο public speaking δημιουργούν εκνευρισμό στον «εξώστη». Ένα κείμενο ενός λεπτού οφείλει να είναι ευσύνοπτο, εύστοχο και περιεκτικό. Το ευρωκοινοβούλιο είναι πεδίο άσκησης για λογογράφους. Κάποιοι είναι εκτός θέματος. Κάποιοι μιλούν εκτός κειμένου. Κάποιοι καταφέρνουν να εμπνεύσουν στο ακροατήριο ένα είδος ευρωπαϊκού πατριωτισμού που είναι δυσκολότερο να βρεις σε χώρες στην άκρη των ευρωπαϊκών συνόρων όπως η δική μας. Ο ευρωσκεπτικισμός που κορυφώθηκε με το Brexit φέρνει στη μνήμη των ευρωβουλευτών της Ελλάδας, με τους οποίους συζητάμε στο περιθώριο της ολομέλειας, πικρές και συγκινητικές στιγμές. Το ιδρυτικό αφήγημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σήμερα βρίσκει την κορύφωσή του χρονικά σε αυτή την ιστορική συγκυρία: πόλεμος δασμών εκ δυσμάς, πολεμική σύρραξη εξ ανατολάς. Βρισκόμαστε προστατευμένοι στην ευρύτερη αγκαλιά της ευρωπαϊκής ένωσης, ακόμη κι αν κάποιοι την κατηγορούν για ανικανότητα τολμηρών πρωτοβουλιών και περιορισμένη στην πολεμική των ρητορικών παρεμβάσεων.
Τις επόμενες μέρες νιώθω τυχερή γιατί καταφέρνω να εξασφαλίσω μια θέση σε group meeting. Δεν προβλέπεται είσοδος σε δημοσιογράφους. Μια εκ των παρατάξεων του κοινοβουλίου συνεδριάζει για να συναποφασίσει τον τρόπο που θα αντιδράσει στις θέσεις των υπόλοιπων παρατάξεων στην ολομέλεια. Προεδρεύει μία γυναίκα, μικρή σε ηλικία, με μεσογειακό ταμπεραμέντο. Δίπλα της ένας άντρας γερμανικής καταγωγής δείχνει πολύ περισσότερο συγκρατημένος στον χειμαρρώδη μονόλογό της. Σκάφτομαι το γλωσσικό χάος στο θεατρικό έργο «Βαβυλωνία» του Δημήτριου Κ.Βυζάντιου. Το γλωσσικό χάος εδώ τακτοποιείται από τους διερμηνείς. Το ήθος και η ιδιοσυγκρασία, ωστόσο, εκπορεύονται αδιαμεσολάβητα.
Σε όλη τη διάρκεια της αποστολής μάς αποστέλλονται από το Γραφείο Ευρωκοινοβουλίου πληροφορίες, αποφάσεις, συνεντεύξεις Τύπου και αρθρογραφία που αφορούν την ατζέντα της εβδομάδας στην ολομέλεια. Λίστες αξιοποιήσιμες προς εμπέδωση των διεργασιών. Σκέφτομαι αυτό που ο Ουμπέρτο Έκο έθεσε λακωνικά: «Η λίστα είναι η απαρχή του πολιτισμού».
Είναι σαφές πως το γραφείο στην Ελλάδα κάνει καλά τη δουλειά του.
Ο επικεφαλής του κ. Κώστας Τσουτσοπλίδης, που συνοδεύει επίσης την αποστολή, είναι ένας άνθρωπος στοχαστικός με ευρυμάθεια. Συζητάμε ευρωπαϊκά θέματα με προσέγγιση υπαρξιακής φιλοσοφίας. Εύγλωττος και εγκεφαλικός συμπληρώνει με ρητορική ευστοχία όσα βιώνω αυτές τις μέρες. Καμία παρατήρηση δεν είναι ουδέτερη. Όπως τα άνθη κερασιάς -τα σακούρα- που έχουν ανθίσει έξω από το κτίριο του ευρωκοινοβουλίου, δώρο της ιαπωνικής κυβέρνησης. Είναι γνωστά για τη σύντομη ζωή τους. Ανθίζουν για δύο με τρεις ημέρες και μετά χάνονται. Γιατί να κάνουμε τόσο κόπο προκειμένου να καλλιεργήσουμε κάτι τόσο εύθραυστο;
Όπως είναι οι πλουραλιστικές δημοκρατίες.
Αυτές που έχουν καθίσει στα έδρανα του Ευρωκοινοβουλίου τηλεστάρ, YouTubers, χαρισματικούς στην επικοινωνία, ή αμιγώς τεχνοκράτες.
Σε αυτό το τουρ ντε φορς στο Στρασβούργο δεν βγαίνουν συμπεράσματα. Μπαίνει ο σπόρος για να επεξεργαστώ καλύτερα την ευρωπαϊκή σύνθεση και το ευρωπαϊκό μείγμα. Εικάζω ότι αυτός ήταν και ο αρχικός στόχος.
