ΗΠΑ: Οδεύει η οικονομία της χώρας προς ύφεση; Τι ακριβώς συμβαίνει

Τα χρηματιστήρια καταποντίζονται, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να δυσφορούν για την οικονομία και οι οικονομολόγοι μειώνουν τις εκτιμήσεις τους για την ανάπτυξη φέτος, ενώ ορισμένοι βλέπουν ακόμη και αυξημένες πιθανότητες ύφεσης στις ΗΠΑ.

Ο τεχνολογικός δείκτης Nasdaq στις ΗΠΑ διολίσθησε σε διόρθωση την περασμένη εβδομάδα, η οποία ορίζεται ως πτώση 10% από την πιο πρόσφατη κορυφή του. Ο ευρύτερος δείκτης S&P 500 πλησίασε το επίπεδο αυτό την Τρίτη.

Πρόκειται για μια απότομη μετατόπιση από μόλις ένα μήνα πριν, όταν οι χρηματιστηριακοί δείκτες βρίσκονταν σε υψηλά επίπεδα ρεκόρ και το καταναλωτικό κλίμα βελτιωνόταν ραγδαία. Πολλά στελέχη επιχειρήσεων ήταν αισιόδοξα ότι ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ θα μείωνε τους φόρους και θα συνέχιζε την απορρύθμιση, κάτι που ανέμεναν ότι θα ενίσχυε την ανάπτυξη.

Αντ' αυτού, ο Τραμπ εφάρμοσε επιθετικά δασμούς - και απειλές δασμών - κατά των μεγαλύτερων εμπορικών εταίρων των Ηνωμένων Πολιτειών. Την Τρίτη, ο πρόεδρος αύξησε τους φόρους εισαγωγής χάλυβα και αλουμινίου από τον Καναδά στο 50%, από 25%, σε απάντηση στην επιβολή δασμών από το Οντάριο στην ηλεκτρική ενέργεια που στέλνει στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Προς το παρόν, η οικονομία φαίνεται να είναι σταθερή. Οι τιμές των μετοχών συχνά αυξομειώνονται και οι απότομες, προσωρινές πτώσεις συνήθως δεν βλάπτουν την οικονομία. Οι περισσότεροι αναλυτές εξακολουθούν να πιστεύουν ότι οι πιθανότητες ύφεσης είναι αρκετά μικρές. Η Goldman Sachs αναμένει βραδύτερη ανάπτυξη φέτος από ό,τι πέρυσι, αλλά εξακολουθεί να τοποθετεί τις πιθανότητες ύφεσης μόλις στο 20%.

Παρόλα αυτά, οι φόβοι για ύφεση αυξάνονται, καθώς οι επενδυτές, οι οικονομολόγοι και τα στελέχη επιχειρήσεων συνειδητοποιούν ότι οι φόροι εισαγωγής του Τραμπ βρίσκονται πολύ περισσότερο στο προσκήνιο της οικονομικής του πολιτικής αυτή τη φορά από ό,τι την τελευταία θητεία του στον Λευκό Οίκο. Οι μειώσεις φόρων και η απορρύθμιση φαίνεται προς το παρόν να βρίσκονται σε δεύτερη μοίρα. Κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, οι μειώσεις φόρων ήρθαν πριν από τους εισαγωγικούς δασμούς.

Οι δασμοί μπορούν να επιβραδύνουν την οικονομία με διάφορους τρόπους: Αυξάνοντας τις τιμές για τους καταναλωτές, μπορούν να επιβραδύνουν τις δαπάνες. Οι επιχειρήσεις μπορεί να αποσύρουν τις επενδύσεις σε νέα έργα εάν αντιμετωπίσουν υψηλότερο κόστος από τους δασμούς. Και η αβεβαιότητα από την προσέγγιση του Τραμπ, η οποία έχει και δεν έχει, μπορεί επίσης να προκαλέσει την καθυστέρηση των προσλήψεων και των επενδύσεων από τις επιχειρήσεις.

Ακολουθούν ορισμένες ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τις υφέσεις:

Υπάρχουν ενδείξεις ότι επίκειται ύφεση;

Όχι ακριβώς. Αλλά μια εξέλιξη που έχει προκαλέσει εκτεταμένους φόβους είναι ένας «ανιχνευτής» της οικονομίας σε πραγματικό χρόνο που διατηρείται από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Ατλάντα. Την περασμένη εβδομάδα έδειξε απότομη πτώση και τώρα προβλέπει ότι η αμερικανική οικονομία θα συρρικνωθεί με ετήσιο ρυθμό 2,4% τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους.

Ο ιχνηλάτης της Atlanta Fed δεν αποτελεί τεχνικά πρόβλεψη, αλλά αντίθετα ένα τρέχον ισοζύγιο που ενημερώνεται καθώς δημοσιεύονται οικονομικά στοιχεία. Έγινε αρνητικός μετά τα εμπορικά στοιχεία που έδειξαν αύξηση των εισαγωγών τον Ιανουάριο, η οποία πιθανότατα αντανακλά μια προσπάθεια των επιχειρήσεων να προλάβουν τους δασμούς.

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι εξακολουθούν να αναμένουν ότι η αμερικανική οικονομία θα επεκταθεί το πρώτο τρίμηνο, αν και με βραδύτερο ρυθμό. Η JPMorgan βλέπει επιβράδυνση της ανάπτυξης σε μόλις 1% σε ετήσιο ρυθμό το πρώτο τρίμηνο, από 2,3% το τέταρτο τρίμηνο του περασμένου έτους.

Παρόλα αυτά, ο οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Λάρι Σάμερς, πρώην υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Κλίντον, έθεσε τη Δευτέρα τις πιθανότητες ύφεσης στο 50-50. «Όλη η έμφαση στους δασμούς και όλη η ασάφεια και η αβεβαιότητα έχουν τόσο παγώσει τη ζήτηση όσο και προκαλέσει άνοδο των τιμών», έγραψε ο Σάμερς στο X. “

Συνήθως, η ύφεση εμφανίζεται όταν κάποιο σύντομο σοκ πλήττει την οικονομία, όπως η πανδημία το 2020 ή το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων το 2007. Δεν είναι ακόμη σαφές ότι οι δασμοί θα έχουν αρκετά μεγάλο αντίκτυπο ώστε να ρίξουν την οικονομία στην ανάποδη.

Ο Νταν Νόρθ, ανώτερος οικονομολόγος της Allianz Trade Americas, μιας εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, δεν αναμένει ύφεση, αλλά λέει ότι ένας «πλήρης εμπορικός πόλεμος» με όλους τους προτεινόμενους δασμούς του Τραμπ να τίθενται σε ισχύ και να προκαλούν αντίποινα από άλλες χώρες στο εξωτερικό «θα μπορούσε να αποτελέσει σοκ».

Τι άλλο προκάλεσε την πτώση των χρηματιστηρίων;

Ο Τραμπ συνέβαλε στην πυροδότηση του ξεπουλήματος της αγοράς τη Δευτέρα, αρνούμενος να αποκλείσει μια ύφεση κατά τη διάρκεια μιας κυριακάτικης συνέντευξης στο Fox Business News.

Όταν ρωτήθηκε αν αναμένει ύφεση φέτος, ο Τραμπ είπε: «Μισώ να προβλέπω τέτοια πράγματα. Υπάρχει μια μεταβατική περίοδος, διότι αυτό που κάνουμε είναι πολύ μεγάλο... Χρειάζεται λίγος χρόνος».

Ορισμένοι από τους συμβούλους του Τραμπ, ωστόσο, απέρριψαν τις ανησυχίες για ύφεση και δήλωσαν ότι η οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται.

Γιατί οι δασμοί του Τραμπ δεν προκάλεσαν φόβους ύφεσης την προηγούμενη φορά;

Οι φόροι που απειλεί να επιβάλει ο Τραμπ αυτή τη φορά είναι πολύ πιο σαρωτικοί από τους δασμούς που έθεσε σε εφαρμογή το 2018-2019, οι οποίοι επικεντρώθηκαν κυρίως στην Κίνα και σε μερικά στοχευμένα είδη, όπως ο χάλυβας, το αλουμίνιο και τα πλυντήρια ρούχων.

Τώρα, ο Τραμπ έχει επιβάλει δασμούς 20% σε όλες τις εισαγωγές από την Κίνα, έχει απειλήσει να επιβάλει δασμούς 25% σε όλες τις εισαγωγές από τον Καναδά και το Μεξικό -τους δύο μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους των ΗΠΑ- και λέει επίσης ότι θα επιβληθούν δασμοί σε όλες τις χώρες που έχουν δασμούς στις αμερικανικές εξαγωγές, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, της Ινδίας και της Ιαπωνίας.

Συνολικά, ο Γιαν Χάτζιους, επικεφαλής οικονομολόγος της Goldman Sachs, εκτιμά ότι ο μέσος αμερικανικός δασμός στα εισαγόμενα είδη θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες ως αποτέλεσμα, πέντε φορές περισσότερο από την αύξηση που επέβαλε στην πρώτη θητεία του.

Και οι περισσότεροι οικονομολόγοι λένε ότι οι δασμοί του Τραμπ το 2018-2019 προκάλεσαν όντως ύφεση στον τομέα της μεταποίησης. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ κατέληξε να μειώσει το επιτόκιο αναφοράς της τρεις φορές το 2019 για να στηρίξει την οικονομία.

Άλλα πράγματα θα μπορούσαν επίσης να επιβαρύνουν την οικονομία: Το Τμήμα Κυβερνητικής Αποδοτικότητας του Έλον Μασκ, ή DOGE, επιδιώκει να περικόψει δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και να μειώσει απότομα τις κρατικές δαπάνες, γεγονός που θα μπορούσε να επιβαρύνει την οικονομία. 

Ποιες ενδείξεις θα μπορούσαν να υποδηλώσουν ότι έχει αρχίσει μια ύφεση;

Το σαφέστερο σήμα θα ήταν η σταθερή αύξηση των απωλειών θέσεων εργασίας και η αύξηση της ανεργίας. Οι εταιρείες γενικά σταματούν τις προσλήψεις και μερικές φορές απολύουν εργαζόμενους, αν βλέπουν ότι οι δραστηριότητές τους συρρικνώνονται.

Το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε τον περασμένο μήνα, στο 4,1% από 4%, αν και εξακολουθεί να είναι αρκετά χαμηλό. Όμως οι εργοδότες προσέθεσαν 151.000 θέσεις εργασίας, ένα σημάδι ότι οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να επιδιώκουν να προσθέσουν εργαζομένους.

Πολλοί οικονομολόγοι παρακολουθούν τον αριθμό των ατόμων που ζητούν επίδομα ανεργίας κάθε εβδομάδα, ένα μέτρο που δείχνει αν οι απολύσεις επιδεινώνονται. Οι εβδομαδιαίες αιτήσεις για βοήθεια ανεργίας παραμένουν αρκετά χαμηλές με βάση τα ιστορικά δεδομένα.

Ποιος αποφασίζει πότε έχει αρχίσει η ύφεση;

Οι υφέσεις κηρύσσονται επίσημα από το ασαφές σε όνομα Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών, μια ομάδα οικονομολόγων, η Επιτροπή Ραντεβού του Επιχειρηματικού Κύκλου της οποίας ορίζει την ύφεση ως «μια σημαντική μείωση της οικονομικής δραστηριότητας που εξαπλώνεται σε όλη την οικονομία και διαρκεί περισσότερο από μερικούς μήνες». Η επιτροπή εξετάζει τις τάσεις στις προσλήψεις. Αξιολογεί επίσης πολλά άλλα σημεία δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων μετρητών εισοδήματος, απασχόλησης, δαπανών προσαρμοσμένων στον πληθωρισμό, λιανικών πωλήσεων και εργοστασιακής παραγωγής. Αποδίδει μεγάλη βαρύτητα σε μια μέτρηση του προσαρμοσμένου στον πληθωρισμό εισοδήματος που δεν περιλαμβάνει τις κρατικές ενισχύσεις όπως η κοινωνική ασφάλιση.

Πηγή: AP