Ταλάτ Τζαφέρι: Ο πρώτος Αλβανός πρωθυπουργός της Βόρειας Μακεδονίας

Με ισχνή πλειοψηφία 65 ψήφων επί συνόλου 120 βουλευτών, το Κοινοβούλιο της Βόρειας Μακεδονίας εξέλεξε νέο πρωθυπουργό τον Ταλάτ Τζαφέρι, επικεφαλής του «Δημοκρατικού Κόμματος για την Ενσωμάτωση» (DUI), του μεγαλύτερου κόμματος της αλβανικής μειονότητας στη χώρα. Ο Τζαφέρι θα ηγείται υπηρεσιακής κυβέρνησης, με κύρια αποστολή να οδηγήσει τη Βόρεια Μακεδονία σε βουλευτικές εκλογές, οι οποίες έχουν ήδη προκηρυχθεί για τις 8 Μαΐου. Πολλοί κάνουν λόγο για «ιστορική στιγμή».

Ο ίδιος ο Τζαφέρι, μιλώντας στο Κοινοβούλιο, λέει απλώς ότι «κορυφαία προτεραιότητα της κυβέρνησής του θα είναι η προετοιμασία και διεξαγωγή ελεύθερων, δίκαιων και δημοκρατικών εκλογών με ανοιχτές και νόμιμες διαδικασίες». Ο θεσμός της υπηρεσιακής κυβέρνησης καθιερώθηκε στη Βόρεια Μακεδονία μόλις το 2015, με σκοπό να αποτραπεί η χειραγώγηση της εκλογικής διαδικασίας από το εκάστοτε κυβερνών κόμμα.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα της DW, συν τοις άλλοις η σχετική συμφωνία προβλέπει ότι για τις τελευταίες 100 ημέρες πριν την κάλπη παραχωρούνται στην εκάστοτε αξιωματική αντιπολίτευση τα υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών, τα οποία θεωρούνται κομβικής σημασίας για την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών. Αυτό σημαίνει ότι μέχρι τις 9 Μαΐου αναλαμβάνει τα δύο αυτά σημαντικά χαρτοφυλάκια το αντιπολιτευόμενο δεξιό κόμμα VMRO-DPMNE, που επιπλέον θα διαθέτει τρεις αναπληρωτές υπουργούς στη νέα υπηρεσιακή κυβέρνηση.

Κριτική και αποστάσεις από την αντιπολίτευση

Η ανάδειξη του Τζαφέρι στην πρωθυπουργία οφείλεται σε συμφωνία που είχαν συνάψει ήδη από το 2020 οι Σοσιαλδημοκράτες (SDSM) και το DUI, στα πλαίσια επίπονων διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού στα Σκόπια. Σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το VMRO-DPMNE της αντιπολίτευσης αναμένεται να κερδίσει τις εκλογές της 8ης Μαΐου και ήδη επικρίνει τον ρόλο του Τζαφέρι, παρότι συμμετέχει στην κυβέρνησή του. Μιλώντας στο Κοινοβούλιο, την Κυριακή, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και ηγετικό στέλεχος του VMRO-DPMNE Αντόνιο Μιλόσοσκι αποκαλεί τους Σοσιαλδημοκράτες «πιστούς υπηρέτες ενός διεφθαρμένου DUI», με αποτέλεσμα οι πολίτες της Βόρειας Μακεδονίας να γίνονται «ξένοι στην ίδια τους τη χώρα», όπως υποστηρίζει.

Στην αλβανική εθνότητα ανήκει περίπου το 25% των κατοίκων της Βόρειας Μακεδονίας. Μετά την απόσχιση της χώρας από τη Γιουγκοσλαβία, το 1991, οι Αλβανοί διαμαρτύρονταν συνεχώς για «έλλειψη ευκαιριών» και «διακρίσεις» απέναντι στη σλαβική πλειονότητα. Οι εντάσεις κλιμακώθηκαν και τελικά οδήγησαν το 2001 σε ένοπλη σύραξη με τους Αλβανούς αντάρτες, που διήρκεσε έξι μήνες. Την εποχή εκείνη ο Τζαφέρι υπηρετούσε στον τακτικό στρατό και μάλιστα ως αξιωματικός, αλλά αποχώρησε για να ηγηθεί ανταρτικής ομάδας.

Θέσεις ευθύνης- είτε με διορισμό, είτε μετά από εκλογές- είχαν αναλάβει κάποιοι εκπρόσωποι της αλβανικής μειονότητας ακόμη και πριν την εμφύλια σύρραξη του 2001. Ωστόσο είναι η πρώτη φορά που ένας Αλβανός εκλέγεται στον πρωθυπουργικό θώκο. «Πρόκειται για μία ιστορική στιγμή» δηλώνει μέσω Facebook ο πρώην ηγέτης των ανταρτών που γίνεται πρωθυπουργός.

«Εθνική προδοσία» η εκλογή του στο αξίωμα

Αν και ο Τζαφέρι έχει ήδη διατελέσει υπουργός Άμυνας και πρόεδρος του Κοινοβουλίου, η εκλογή του σε ένα τόσο υψηλό αξίωμα προκαλεί το μένος των εθνικιστών στα Σκόπια. Στο ίδιο μήκος κύματος το Κόμμα της Αριστεράς (Levica), που διατηρεί παραδοσιακούς δεσμούς με τη Μόσχα, κάνει λόγο για «μία ακόμη εθνική προδοσία», υπενθυμίζοντας ότι ο Τζαφέρι «είχε αυτομολήσει» από τον τακτικό στρατό της Βόρειας Μακεδονίας στην εμφύλια σύρραξη του 2001.

Από την πλευρά του ο Τζελάλ Νεζίρι, δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής με αλβανική καταγωγή στα Σκόπια, συγκρίνει την εκλογή Τζαφέρι με την εκλογή Ομπάμα στον Λευκό Οίκο το 2008. Όπως λέει ο ίδιος στην DW, «ο συμβολισμός είναι ισχυρός: ανεξάρτητα από την εθνικότητα του καθενός, δεν υπάρχουν 'απαγορευμένες θέσεις' σε αυτή τη χώρα. Όπως συνέβη με την εκλογή του Ομπάμα στις ΗΠΑ ή του Σούνακ στη Μεγάλη Βρετανία, μία τέτοια στιγμή αποδεικνύει τη δημοκρατική ωριμότητα της εθνοτικής πλειοψηφίας».