To λίθιο, o «λευκός χρυσός» δημιουργεί πυρετό στην Τσεχία

Το Τσίνοβετς, ένα μικρό χωριό στα σύνορα Τσεχίας - Γερμανίας, περίπου 100 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Πράγας, βρίσκεται πάνω σε έναν θησαυρό. Στο υπέδαφος της περιοχής αυτής υπάρχει περίπου το 3-5% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα στην Ευρώπη.

Σύμφωνα με άρθρο της DW, κατά τα τελευταία χρόνια το ελαφρύ μέταλλο έχει αποκτήσει τεράστια σημασία. Χρησιμοποιείται, μεταξύ άλλων, για την παραγωγή μπαταριών, γεγονός που καθιστά το λίθιο απαραίτητο για την ενεργειακή μετάβαση και την ανάπτυξη της ηλεκτροκίνησης. Σήμερα οι τιμές για τη συγκεκριμένη πρώτη ύλη είναι ιδιαιτέρως υψηλές και η εξόρυξή του κερδοφόρα. Γι' αυτό και οι εξορύξεις λιθίου θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πάντα για την Τσεχία.

Σύμφωνα με ανάλυση του Τσεχικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, η χώρα έχει εξαντλήσει όλες τις υπόλοιπες πηγές ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, απειλείται με οικονομική στασιμότητα τα επόμενα χρόνια. Η εξόρυξη λιθίου, ωστόσο, θα μπορούσε να δώσει νέα ώθηση στην τσεχική οικονομία, όπως ελπίζει ο πρωθυπουργός Πετρ Φιάλα, ο οποίος προωθεί τις στρατηγικές επενδύσεις για την εξόρυξη και επεξεργασία λιθίου ως κομβικής σημασίας για την ανάπτυξη της χώρας.

«Το λίθιο αποτελεί βασική πρώτη ύλη για την ηλεκτροκίνηση και την αποθήκευση ενέργειας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εργαζόμαστε για να ξεκινήσουμε τις εξορύξεις το συντομότερο δυνατό, ιδανικά το 2026», δήλωσε ο Φιάλα.

1.000.000 μπαταρίες λιθίου ετησίως

Το χωριό Τσίνοβετς βρίσκεται στη μέση μιας περιοχής εξόρυξης. Μεταλλεύματα εξορύσσονταν εκεί ήδη από τον 13ο αιώνα, ενώ το 1940 ξεκίνησαν εξορύξεις βολφραμίου και κασσιτέρου. Οι αρχικές έρευνες κατά τη δεκαετία του 2010 έδειξαν ότι οι ποσότητες λιθίου ήταν σημαντικές.

Τόσο εκεί, όσο και στην άλλη πλευρά των γερμανοτσεχικών συνόρων, στο Ζίνβαλντ, όπου βρίσκεται ένα μικρότερο μέρος των αποθεμάτων. Η Τσεχία έχει ήδη υπογράψει συμφωνία με τη Σαξονία για πιθανή συνεργασία στην εξόρυξη λιθίου. Από τσεχικής πλευράς τις εξορύξεις θα αναλάβει η κρατικά ελεγχόμενη εταιρεία Czech Energy Works (CEZ).

Οι μελέτες δείχνουν πως θα ήταν δυνατή η εξόρυξη 2,25 εκατομμυρίων τόνων μεταλλεύματος ετησίως, με την παραγωγή υδροξειδίου του λιθίου να φτάνει σχεδόν τους 30.000 τόνους. Η εν λόγω ποσότητα θα επαρκεί με τη σειρά της για την παραγωγή σχεδόν 1.000.000 μπαταριών λιθίου.

Η Τσεχία θα ήθελε να παράγει η ίδια τις μπαταρίες σε ένα γιγαντιαίο εργοστάσιο, που βρίσκεται ακόμη στη φάση σχεδιασμού. «Μπορούμε να καλύψουμε τα πάντα, την εξόρυξη, την επεξεργασία, την παραγωγή μπαταριών, την παραγωγή τσιπ, μέχρι και την τελική παραγωγή αυτοκινήτων», δήλωσε ο πρωθυπουργός Φιάλα.

Περιοχή για εξορύξεις λιθίου αντί άνθρακα;

Η περιφέρεια Ούστι είναι μία από τις φτωχότερες της Τσεχίας. Το τέλος των εξορύξεων λιγνίτη, που παρείχαν εργασία σε χιλιάδες ντόπιους από τη δεκαετία του 1990, άφησε πίσω του σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα. Επιπλέον, τα τοπία έχουν «πληγωθεί» από τις εξορύξεις και περισσότεροι από 100 οικισμοί έχουν καταστραφεί.

Κατά τη διάρκεια της 25ετούς περιόδου εξόρυξης λιθίου υπολογίζεται πως θα δοθεί δουλειά σε χιλιάδες μεταλλωρύχους, ενώ το σχέδιο για την κατασκευή του εργοστασίου για την παραγωγή μπαταριών θα φέρει επίσης νέες θέσεις εργασίας και έσοδα στην περιοχή. Η περιοχή υποστηρίζει την εξόρυξη λιθίου, υπό την προϋπόθεση ότι είναι όσο το δυνατόν πιο φιλική προς το περιβάλλον.

«Βλέπω τη δυνατότητα εξόρυξης λιθίου ως ευκαιρία», λέει ο Γιαν Σίλερ, περιφερειάρχης και μέλος του κόμματος της αντιπολίτευσης ANO. «Πολλά εξαρτώνται όμως από το νομικό πλαίσιο που θα διαπραγματευτούμε πριν την έναρξη των εξορύξεων. Έχουμε ακόμα ζωντανές αναμνήσεις από τις συνέπειες της εξόρυξης λιθάνθρακα. Για οποιαδήποτε υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης θα πρέπει να αποζημιώνονται επαρκώς οι κοινότητες», δήλωσε ο Σίλερ στην DW.

Ανοίγονται νέες προοπτικές;

Η περιφέρεια Ούστι χρηματοδοτείται από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης της Ε.Ε. για τη διακοπή της εξόρυξης άνθρακα και την αναδιαμόρφωση της τοπικής οικονομίας. Μέρος των χρημάτων αυτών θα δαπανηθεί τώρα στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων λιθίου. Ωστόσο, ορισμένοι ειδικοί προειδοποιούν ότι μετά την παρακμή της εξόρυξης λιγνίτη, θα πρέπει τα χρήματα να επενδυθούν στην εκπαίδευση και σε μια γενικότερη αναδιάρθρωση της οικονομίας.

Αντίστοιχη άποψη υιοθετούν και πολλοί πολίτες. Ο Μίκαλ Κολέτσκο, για παράδειγμα, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Jan Evangelista Purkyne στο Ούστι ναντ Λάμπεμ, είναι πολέμιος της εξόρυξης λιθίου. «Αν θέλουμε να αλλάξουμε την περιοχή και να εξασφαλίσουμε ένα διαφορετικό μέλλον, πρέπει να επιλέξουμε μία θεμελιώδη αλλαγή. Πρέπει να εστιάσουμε σε κλάδους που έχουν δυνατότητες εξέλιξης και να μην εξασφαλίσουμε στην περιοχή απλώς ένα οικονομικό μέλλον, αλλά και να αλλάξουμε την κοινωνική σύνθεση και το μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού», δήλωσε ο Κολέτσκο στην DW.

Φόβοι για τις περιβαλλοντικές συνέπειες

Οι κάτοικοι του Τσίνοβετς είναι διχασμένοι. Σε πρόσφατη συζήτηση μεταξύ πολιτών και εκπροσώπων της CEZ στο κοντινό Ντούμπι η αίθουσα όπου φιλοξενήθηκε η εκδήλωση ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Πολλοί κάτοικοι ανησυχούν πως τα σχέδια θα θέσουν σε κίνδυνο την παροχή νερού και θα επιδεινώσουν την ποιότητα του αέρα, ιδίως κατά τη μεταφοράς της πρώτης ύλης.

Όπως κάθε εξόρυξη, η εξόρυξη λιθίου έχει και αυτή επιπτώσεις στο περιβάλλον. Στη Νότια Αμερική, όπου βρίσκεται περίπου το 70% των παγκόσμιων αποθεμάτων λιθίου στο λεγόμενο «τρίγωνο του λιθίου» μεταξύ Βολιβίας, Χιλής και Αργεντινής, η στάθμη των υπόγειων υδάτων μειώθηκε απότομα σε ορισμένα μέρη λόγω της άντλησης άλμης, που περιέχει λίθιο. Σε ορισμένες περιοχές έχουν μολυνθεί τόσο το νερό, όσο και το έδαφος και ο αέρας.

Η διαδικασία αδειοδότησης για την εξόρυξη λιθίου πρόκειται να ξεκινήσει στο τέλος του 2023. Ωστόσο, η CEZ δεν φαίνεται να έχει πολλές αμφιβολίες για την έκβαση της υπόθεσης: αγόρασε ήδη ένα οικόπεδο για την κατασκευή εγκαταστάσεων επεξεργασίας λιθίου, καταβάλλοντας ένα δισεκατομμύριο κορώνες Τσεχίας - περίπου 40,8 εκατομμύρια ευρώ.