Κοσμος

Άλαν Τούρινγκ: Η μαθηματική ιδιοφυία που νίκησε τους Ναζί, αλλά ταπεινώθηκε από την ομοφοβική Μ. Βρετανία του 1950

Με αφορμή τη διεθνή ημέρα κατά της ομοφοβίας, θυμόμαστε τον άνθρωπο που, αντί να τιμηθεί εν ζωή ως ήρωας, πέθανε απαξιωμένος και ταπεινωμένος

Μαγδαληνή Ρούμπου
4’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ
UPD

Παγκόσμια Ημέρα κατά της ομοφοβίας, 17 Μαΐου: Άλαν Τούρινγκ, η εμβληματική προσωπικότητα του 20ού αιώνα, που απαξιώθηκε για τον σεξουαλικό προσανατολισμό του

«Οραματιστής και παρίας, ήρωας και μάρτυρας», έγραψε για αυτόν ο θεατρικός συγγραφέας B. Soles.

Με αφορμή την 17η Μαΐου, διεθνή ημέρα κατά της ομοφοβίας, τρανσφοβίας και αμφιφοβίας, θυμόμαστε τον Άλαν Τούρινγκ, τον «πατέρα» του ηλεκτρονικού υπολογιστή και τον άνθρωπο στον οποίο οφείλεται εν πολλοίς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά ο οποίος, αντί να τιμηθεί εν ζωή ως ήρωας, πέθανε απαξιωμένος και ταπεινωμένος από τις ομοφοβικές αντιλήψεις της εποχής του.

1. Ο Άλαν Μάθισον Τούρινγκ αποτελεί εμβληματική προσωπικότητα του 20ού αιώνα. Υπήρξε πρωτοπόρος μαθηματικός, επιστήμονας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, φιλόσοφος και θεωρητικός βιολόγος.

Γεννήθηκε το 1912 στο Λονδίνο, σπούδασε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και στη συνέχεια στο Πρίνστον, όπου αναγορεύθηκε διδάκτορας, για να επιστρέψει το 1938 στο Κέιμπριτζ.

Πριν από αυτό, δημοσιεύει το 1936 ένα από τα λαμπρότερα άρθρα του «Σχετικά με τους υπολογίσιμους αριθμούς, με μια εφαρμογή στο Entscheidungsproblem», στη συνέχεια εξελίσσει την ιδέα του αλγορίθμου και το 1937 δημιουργεί την πρώτη νοητή μηχανή (Μηχανή Τούρινγκ), η οποία αποτέλεσε τη βάση για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που εμφανίστηκαν τη δεκαετία του 1940. Η Μηχανή Τούρινγκ διδάσκεται μέχρι σήμερα σε πανεπιστημιακές σχολές Πληροφορικής ανά τον κόσμο.

Αυτό όμως που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οφείλεται εν πολλοίς στον Άλαν Τούρινγκ και το ασύχαστο πνεύμα του.

Το 1940 ο Τούρινγκ εντάχθηκε στην περίφημη ομάδα του Κτιρίου 8 στο κέντρο αποκρυπτογράφησης στο Bletchley Park του Λονδίνου για την αποκωδικοποίηση (κρυπτανάλυση) της γερμανικής κρυπτογραφικής μηχανικής ENIGMA, που χρησιμοποιούσε ο ναζιστικός στρατός, όταν μάλιστα οι Γερμανοί είχαν σπάσει τον αγγλικό κώδικα μετάδοσης σημάτων και βύθιζαν τα πλοία του βρετανικού ναυτικού με τις πληροφορίες που αποσπούσαν.

Το 1942 κατάφερε και «έσπασε» τον κώδικα της ENIGMA και κάθε φορά που οι Γερμανοί τροποποιούσαν τους κωδικούς τους, ο Τούρινγκ τους αποκρυπτογραφούσε με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία. Έτσι, ο Γ. Τσόρτσιλ μάθαινε τα πάντα για τις κινήσεις των αντιπάλων του. Τα μηχανήματα μάλιστα του Τούρινγκ αποκρυπτογραφούσαν 84.000 μηνύματα τον μήνα, δηλαδή 2 ανά λεπτό.

Χάρη σε αυτή την ηρωική πράξη, οι Σύμμαχοι κέρδισαν τη μάχη του Ατλαντικού και ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος οδηγήθηκε στη λήξη του, έως και 2 χρόνια νωρίτερα, όπως εκτιμάται.

Η κρυπτογραφική μηχανική ENIGMA © EPA/BERND THISSEN

Στη συνέχεια, ο Τούρινγκ προσελήφθη στο Τμήμα Μαθηματικών του Βρετανικού Εργαστηρίου Φυσικής στο Λονδίνο και παρουσίασε τα σχέδια για έναν από τους πρώτους υπολογιστές με αποθηκευμένα προγράμματα, την ονομαζόμενη ACE (Automatic Computing Engine). Το 1947 σε διάλεξή του εξηγώντας τη λειτουργία της ACE έλεγε ότι «υπάρχει ένας κεντρικός πυρήνας ηλεκτρονικού εξοπλισμού και μια μεγάλη μνήμη. Όταν πρέπει να επιλυθεί ένα συγκεκριμένο πρόβλημα, οι κατάλληλες οδηγίες για την απαιτούμενη υπολογιστική διαδικασία αποθηκεύονται στη μνήμη της ACE, ο οποίος στη συνέχεια ρυθμίζεται για να εκτελέσει αυτή τη διαδικασία».

Τελικά η ιδέα αυτή δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ εξαιτίας της γραφειοκρατίας και ο Τούριγνκ συνέχισε από το Μάντσεστερ την έρευνά του. Οι δημοσιεύσεις του για υπολογιστές με ικανότητα σκέψης έτυχαν ευρείας αναγνώρισης και αποτέλεσαν το θεμέλιο της έρευνας για την τεχνητή νοημοσύνη.

Το λαμπρό ερευνητικό έργο του όμως ανεκόπη βίαια, όταν το 1952 συνελήφθη, δικάσθηκε και καταδικάσθηκε λόγω ομοφυλοφιλίας και, για να μη φυλακισθεί, δέχθηκε να υποστεί «θεραπεία» θηλυκών ορμονών για να μειωθεί η σεξουαλική ορμή. Αυτή η «θεραπεία» πιθανόν τον οδήγησε στην αυτοκτονία. Την 7η Ιουνίου 1954, λίγες ημέρες πριν τα 42α γενέθλιά του, βρέθηκε νεκρός στο σπίτι του από δηλητηρίαση κυανίου.

Στο κομοδίνο υπήρχε ένα μισοφαγωμένο μήλο επαλειμμένο με κυάνιο, κάτι που φημολογείται ότι αποτέλεσε την έμπνευση για το λογότυπο της εταιρείας πληροφορικής Apple, φόρος τιμής στο σπουδαίο αυτό μυαλό.

2. Ο Τούρινγκ ήταν αναμφίβολα μια ελεύθερη προσωπικότητα. Η άφοβη προσέγγιση της επιστήμης του και το γεγονός ότι κινήθηκε έξω από τα στενά όρια της μαθηματικής του επιστήμης, βουτώντας στα νερά της μηχανικής και της ηλεκτρονικής, τον οδήγησαν σε επαναστατικές θεωρίες που άλλαξαν τον ρου της επιστήμης των υπολογιστών και άνοιξαν τον δρόμο της τεχνητής νοημοσύνης. Όμως, ο ίδιος και το έργο του έμειναν στη σκιά για μεγάλο χρονικό διάστημα και μετά το θάνατό του κι έπρεπε να περάσουν 55 χρόνια από τον θάνατό του για να αποκατασταθεί η μνήμη του.

Τον Σεπτέμβριο 2009 ο τότε Πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν ζήτησε δημόσια συγγνώμη για τη φρικτή συμπεριφορά του κράτους προς τον Τούρινγκ, ενώ τον Δεκέμβριο 2013 η Βασίλισσα Ελισάβετ του απένειμε χάρη.

Το royal pardon παραχωρήθηκε ως συμβολική κίνηση επανόρθωσης εκ μέρους του κράτους που ατίμασε και απαξίωσε με φρικαλέο τρόπο για τον σεξουαλικό προσανατολισμό του έναν από τους μεγαλύτερους σύγχρονους διανοούμενους, στον οποίο η ανθρωπότητα οφείλει εν πολλοίς την ελευθερία της αλλά και την τεχνολογική της εξέλιξη.

Η ζωή και το τέλος του Τούριγνκ καταδεικνύουν τον τραγικό τρόπο, με τον οποίο οι κοινωνικές νόρμες της εποχής επηρέασαν τη ζωή αλλά και τη μετά θάνατο υστεροφημία ενός σπουδαίου μυαλού και μιας προσωπικότητας – σύμβολο ελευθερίας.

Η ιστορία του Τούρινγκ δυστυχώς είναι και σήμερα επίκαιρη, με πολλούς ανθρώπους να στερούνται θεμελιώδη δικαιώματά τους λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού τους. Για τον λόγο αυτό οι φιλελεύθερες φωνές πρέπει να υψώνονται και να στέκονται δίπλα στους ανθρώπους που μάχονται για τον αυτοπροσδιορισμό και την αυτοδιάθεσή τους και τη θεσμική κατοχύρωση των δικαιωμάτων τους.

Άγαλμα του Τούρινγκ στο στο πάρκο Sackville στο Μάντσεστερ © Wikimedia Commons