Γιατί το Τik Tok φοβίζει δυτικές κυβερνήσεις και αντιπάλους στη Silicon Valley;

Η μια μετά την άλλη, χώρες της Δύσης ανακοινώνουν πως αποκλείουν τη δημοφιλή κινέζικη εφαρμογή δικτύωσης TikTok από υπηρεσιακές συσκευές, υποστηρίζοντας ό,τι συνιστά ένα «απαράδεκτο» επίπεδο κινδύνου για το απόρρητο και την ασφάλεια.

Το TikTok είναι η πλέον δυναμικά αναπτυσσόμενη πλατφόρμα στο χώρο των social media, έχοντας εξελιχθεί σε ένα βασικό εργαλείο για την προβολή διασημοτήτων, αλλά και για τη διασύνδεση κυρίως νέων. Μέσα σε λίγο χρόνο κατάφερε να εκτοπίσει από την κορυφή πανίσχυρες εταιρείες όπως το Facebook και το Instagram, ξεπερνώντας το ορόσημο του 1 δισεκατομμυρίου χρηστών παγκοσμίως. Στις ΗΠΑ οι χρήστες του υπολογίζονται σε 100 εκατομμύρια, σχεδόν δηλαδή το 1/3 του αμερικανικού πληθυσμού, πολλοί εκ των οποίων χρησιμοποιούν ανελλιπώς το TikTok σε καθημερινή βάση και για αρκετή ώρα. 

Οι ΗΠΑ κήρυξαν πρώτες τον πόλεμο στο TikTok –επί εποχής Ντόναλντ Τραμπ– και πλέον –επί Τζο Μπάιντεν– ανακοίνωσαν την απαγόρευση δια νόμου της χρήση της εφαρμογής σε συσκευές δημόσιων λειτουργών των ομοσπονδιακών υπηρεσιών. Παρόμοια απόφαση έλαβε πρόσφατα και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απαγορεύοντας τη χρήση του Tik Tok, ανεξαιρέτως, σε όλο το προσωπικό της. Στο μέτωπο κατά του Tik Tok συμμετέχουν και επί μέρους ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Βρετανία, Ολλανδία και η Δανία, αλλά και η κυβέρνηση του Καναδά, που ανακοίνωσε πως η δημοφιλής πλατφόρμα θα αποκλείεται στο εξής από όλες τις συσκευές που χρησιμοποιεί το προσωπικό της.

Αμερικανικά ΜΜΕ έχουν ήδη υποστηρίξει ότι το 2023 θα είναι η χρονιά που θα κρίνει το μέλλον του TikTok στις ΗΠΑ, ενώ με μεγάλο ενδιαφέρον αναμένεται και η κατάθεση που αναμένεται να δώσει ο διευθύνων σύμβουλος του TikTok Σόου Τσιου στις 23 Μαρτίου ενώπιον της Επιτροπής Ενέργειας και Εμπορίου της Βουλής των Αντιπροσώπων στην Ουάσιγκτον.

Ποιος είναι ο φόβος με το Tik Tok για την Δύση;

Όπως ανέφερε ήδη από τον περασμένο Ιούλιο ο Economist, «ο ενθουσιασμός για το TikTok είναι δικαιολογημένος — και το ίδιο και οι ανησυχίες για αυτό» και σημείωνε: Η εφαρμογή έχει αλλάξει τον ανταγωνισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όμως η ανεξέλεγκτη χρήση της αποτελεί «κίνδυνο ασφάλειας» κίνδυνο ασφάλειας για τους εχθρούς του κινεζικού καθεστώτος στη Δύση. Και ενώ οι σχέσεις ΗΠΑ - Κίνας επιδεινώνονται, η εύρεση ενός τρόπου που θα διασφαλίζει την ασφαλή λειτουργία του TikTok είναι μια δοκιμή για το εάν οι παγκόσμιες επιχειρήσεις και το παγκόσμιο διαδίκτυο μπορούν να παραμείνουν ανέπαφα στη νέα εποχή. 

Ο πιο συχνά αναφερόμενος κίνδυνος είναι η παραβίαση του απορρήτου. Η κυβέρνηση της Κίνας δίνει στον εαυτό της το δικαίωμα να απαιτήσει ό,τι δεδομένα της αρέσει από εταιρείες που εδρεύουν στη χώρα. Αν και οι περισσότεροι TikTokers δεν ενοχλούνται από τις απαιτήσεις της εφαρμογής, τα βίντεο θα μπορούσαν να αναζητηθούν για δεδομένα προσώπου και φωνής για να προστεθούν στο ψηφιακό και οπτικό κόσμο που χτίζει η Κίνα εντός συνόρων. Ωστόσο, αυτή η ανησυχία είναι μάλλον υπερβολική, σημειώνει ο Economist, συμπληρώνοντας πως οι περισσότερες τέτοιες πληροφορίες θα μπορούσαν να αντληθούν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή και να αγοραστούν διαδικτυακά -ειδικά όσον αφορά τους Αμερικανούς, οι οποίοι προστατεύονται ελάχιστα από τους νόμους περί απορρήτου δεδομένων. 

Το μεγαλύτερο αλλά και πιο υποτιμημένο πρόβλημα με το TikTok, υπογραμμίζει το δημοσίευμα, είναι η δυνατότητα που αποκτά η Κίνα να ελέγξει αυτό που βλέπει το τεράστιο κοινό το οποίο χρησιμοποιεί την εφαρμογή. Το TikTok έχει ξεπεράσει πλέον την ψυχαγωγία για να γίνει μια σημαντική πλατφόρμα ειδήσεων. «Ανοίξτε την εφαρμογή και ανάμεσα στα τραγούδια και τα σκετς μπορεί να δείτε διαμαρτυρίες στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ ή μια απογοητευτική εμφάνιση του Μπόρις Τζόνσον. Το ένα τέταρτο των Αμερικανών χρηστών λένε ότι θεωρούν το TikTok ως πηγή ειδήσεων. Σε χώρες με ασθενέστερα mainstream μέσα ενημέρωσης, το μερίδιο φτάνει το 50%», γράφει ο Economist.

Αυτό κάνει την κινεζική ιδιοκτησία του TikTok ένα αρκετά σοβαρό πρόβλημα για τη Δύση. Η κινεζική κυβέρνηση αναμειγνύεται ενεργά στα εγχώρια μέσα ενημέρωσης. Πριν από τέσσερα χρόνια έκλεισε μια άλλη δημοφιλή εφαρμογή της ByteDance, γιατί δε διασκέδαζε με τα ανατρεπτικά αστεία που μοιράζονταν σε αυτήν. Οι συντονιστές περιεχομένου του TikTok βρίσκονται εκτός Κίνας, αλλά ο αλγόριθμος της εφαρμογής αναπτύσσεται στο Πεκίνο. Μια παρέμβαση θα μπορούσε να δώσει περισσότερη ώθηση σε βίντεο κινεζικής προπαγάνδας και επειδή κάθε χρήστης λαμβάνει μια εξατομικευμένη ροή, η παρέμβαση θα ήταν δύσκολο να εντοπιστεί.

Τι ανησυχεί την Silicon Valley;

Ο Guardian σε σχετικό ρεπορτάζ σημειώνει πως ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις εξελίξεις έχει και το Facebook, το οποίο θεωρεί το TikTok ως «υπαρξιακή απειλή». Πριν από ένα χρόνο η Washington Post είχε αποκαλύψει μια εκστρατεία λόμπι, με την υποστήριξη του Facebook, που είχε ως στόχο το TikTok και εστίαζε στους φόβους περί απορρήτου δεδομένων.

Η ικανότητά του να μαθαίνει τι αρέσει στους ανθρώπους βοήθησε το TikTok να κερδίσει τους πρώτους 1 δισεκατομμύριο χρήστες του στο μισό χρόνο που χρειάστηκε το Facebook. Μάλιστα, στην Αμερική, ο μέσος χρήστης ξοδεύει 50% περισσότερο στην εφαρμογή κάθε μέρα από ό,τι ο τυπικός χρήστης του Instagram. Τα έσοδα του TikTok αναμένεται να φτάσουν τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια φέτος και τα 23 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, φτάνοντας στο ίδιο επίπεδο με αυτά του YouTube.

Νέοι δημιουργοί συρρέουν στην εφαρμογή—μαζί με μερικούς ήδη «φτασμένους». Την ίδια ώρα η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook και του Instagram, έχει αναπτύξει μια μορφή βίντεο μικρής διάρκειας τύπου TikTokes που ονομάζεται Reels, την οποία έχει ενσωματώσει και στις δύο αυτές εφαρμογές. Τέτοιοι κλώνοι υπάρχουν παντού: το Snapchat Spotlight, το YouTube Shorts, το Pinterest Watch και ακόμη και το Fast Laughs του Netflix. Μερικά από αυτά έχουν επιτυχία. Τα Reels αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 20% του χρόνου που αφιερώνεται στο Instagram. Το YouTube Shorts έχει 1,5 δισ. μηνιαίους χρήστες, δηλαδή πιθανώς περισσότερους από το ίδιο το TikTok.

Tι πρέπει ή τι μπορεί να γίνει;

Ο Economist αναφέρει: «Το πρώτο βήμα για να αποφευχθεί αυτό περιλαμβάνει τεχνικές επιδιορθώσεις. Το TikTok συνεργάζεται με τις αμερικανικές ρυθμιστικές αρχές σε ένα πλαίσιο στο οποίο τα δεδομένα των Αμερικανών χρηστών διατηρούνται από την Oracle, μια αμερικανική εταιρεία, με περιορισμένη πρόσβαση για το προσωπικό του TikTok που εδρεύει στην Κίνα. Για να αντιμετωπίσει το ζήτημα της χειραγώγησης, το TikTok προσφέρθηκε να επιτρέψει σε τρίτους να επιθεωρήσουν τον αλγόριθμό του».

Η αμερικανική κυβέρνηση διαμηνύει πως το TikTok πρέπει να αλλάξει ιδιοκτησιακό καθεστώς, ειδάλλως θεωρείται πιθανό σενάριο ένας αποκλεισμός της εφαρμογής στις ΗΠΑ. Σε ρεπορτάζ της η Wall Street Journal αναφέρει οτι με εντολή του Λευκού Οίκου η αρμόδια επιτροπή ξένων επενδύσεων των ΗΠΑ επικοινώνησε με την ByteDance και την ενημέρωσε πώς είτε θα προβεί άμεσα σε πώληση της χρήσης της πλατφόρμας στις ΗΠΑ σε κάποια εταιρεία μη κινεζικών συμφερόντων είτε η πλατφόρμα θα πάψει να λειτουργεί στις ΗΠΑ.

Την ίδια ώρα η κινεζική εταιρεία προχωρά σε μια σειρά από κινήσεις ανακοινώνοντας για παράδειγμα τη σύσταση κέντρων/διακομιστών στην Ευρώπη (στην Ιρλανδία) για την αποθήκευση των δεδομένων των Ευρωπαίων χρηστών (που σήμερα αποθηκεύονται σε διακομιστές που βρίσκονται στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Σιγκαπούρη) και ανάλογων κέντρων στις ΗΠΑγια την αποθήκευση των αντίστοιχων αμερικανικών πληροφοριών.

Το Τik Tok σε αριθμούς

Το TikTok είναι διαθέσιμο σε περισσότερες από 150 χώρες, έχει πάνω από 1 δισεκατομμύριο χρήστες και έχει κατέβει πάνω από 210 εκατομμύρια φορές μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. 

• Μηνιαίοι ενεργοί χρήστες - Το TikTok έχει επίσημα πάνω από 1 δισεκατομμύριο μηνιαίους ενεργούς χρήστες. Για λόγους αναφοράς - οι ενεργοί χρήστες άλλων κοινωνικών πλατφορμών: Facebook - 2,9B, YouTube - 2,2B, Instagram - 1,4B, TikTok - 1,0B, Snapchat - 750M, Pinterest - 480M, Twitter - 300M.
• Η εφαρμογή TikTok έχει κατέβει πάνω από 2,6 δισεκατομμύρια φορές παγκοσμίως, όπως ανέφερε ο Sensor Tower τον Δεκέμβριο του 2020. Τον Ιανουάριο του 2021, το TikTok είχε 62 εκατομμύρια λήψεις. Το πρώτο τρίμηνο του 2020, η εφαρμογή είχε 315 εκατομμύρια λήψεις, το οποίο είναι το καλύτερο τρίμηνο από οποιαδήποτε εφαρμογή, ποτέ. Τα 500 εκατομμύρια από αυτά προέρχονται από την Ινδία, 180 εκατομμύρια από την Κίνα και 130 εκατομμύρια από τις ΗΠΑ. Τον Ιούνιο του 2020 το TikTok κατέβηκε 87 εκατομμύρια φορές παγκοσμίως (με 7,5 εκατομμύρια από αυτές να προέρχονται από τις ΗΠΑ).
• Μηνιαίοι ενεργοί χρήστες στις Ηνωμένες Πολιτείες - Το TikTok έχει πλέον πάνω από 138 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες στις ΗΠΑ.
• Μεταξύ των Αμερικανών άνω των 18 ετών, το TikTok έφερε 22,2 εκατομμύρια μοναδικούς επισκέπτες μέσω κινητού τον Ιανουάριο, 23,2 εκατομμύρια τον Φεβρουάριο και 28,8 εκατομμύρια τον Μάρτιο.
  Το ποσοστό των χρηστών του TikTok στις ΗΠΑ ανά ηλικία: 10-19 - 32,5%, 20-29 - 29,5%, 30-39 - 16,4%, 40-49 - 13,9%, 50+ - 7,1%.