Συρία - Τουρκία: Στην αρχή ήταν ο πόλεμος. Μετά η προσφυγιά. Και τώρα ο σεισμός

Στην αρχή ήταν οι τακτικές δυνάμεις του Άσαντ που σκoρπούσαν τον όλεθρο και έριχναν χημικά στις επαναστατημένες περιοχές που τόλμησαν να ακούσουν κάποιους δυτικούς οι οποίοι μιλούσαν για «Αραβική Άνοιξη». Το πλέον αλλόκοτο, θλιβερό και τελικά θανατηφόρο ανέκδοτο που έχει ακουστεί ποτέ.

Μετά ήρθαν οι Ρώσοι με τα Σουχόι και τις παρδαλές στολές των ξανθών αλεξιπτωτιστών για να συνδράμουν τις δυνάμεις της Δαμασκού. Ακολούθησαν οι εκδιωγμένοι ισλαμιστές όλων των αποχρώσεων και των χρωμάτων που κατέληξαν σε αυτές τις περιοχές ζητώντας κάποιο άσυλο. Στο τέλος ήρθαν οι Τούρκοι του τακτικού στρατού παρέα με τους Τουρκομάνους, τους ατάκτους. Τους γνωστούς στυγνούς δολοφόνους-μισθοφόρους του ιδιωτικού στρατού του Ταγίπ Ερντογάν.

Εκεί ζούσαν για αιώνες οι Κούρδοι με τους Άραβες και οι Συροχαλδαίοι με τους πρωτοχριστιανούς που μιλούν αυτή τη γλώσσα την ξεχασμένη, την τόσο σημαντική ωστόσο. Αραμαϊκά τα έλεγαν τότε και τα ξέχασαν.

Ήταν και οι άλλοι απέναντι, οι Τούρκοι, οι οποίοι ζουν εκεί τους τελευταίους αιώνες. Τούρκοι και Άραβες σιίτες στο Χατάι, την Αντιόχεια δηλαδή, ή την Αλεξανδρέττα. Τούρκοι σουνίτες στο Γκαζίαντμπ, τη «Γενναία Αντίπολη», όπως θα μεταφραζόταν στα ελληνικά. Τούρκοι αλεβίτες παρακάτω. Εκεί σταμάτησαν τους Άραβες που κατέφθαναν από τη Δαμασκό με εντολές του Λόρενς της Αραβίας. Εκεί στήθηκαν τα σύνορα της νέα Τουρκίας του Κεμάλ.

Ο πόλεμος στη Συρία, χρόνια τώρα, κατέστρεψε υποδομές, γκρέμισε ολόκληρες πόλεις, ξεκλήρισε χωριά, έστειλε εκατομμύρια –για την ακρίβεια πάνω από 6 εκατομμύρια ψυχές– στην προσφυγιά. Από την απέναντι πλευρά των συνόρων υπάρχουν τα γιγαντιαία στρατόπεδα των προσφύγων, οι στρατιωτικές εγκαταστάσεις του στρατού της Τουρκίας, οι αεροπορικές βάσεις, οι πυροβολαρχίες και οι ταξιαρχίες των τεθωρακισμένων. Μία ζώνη πολέμου και προσφυγιάς ταυτόχρονα.

Και τώρα ήρθε ο σεισμός. Αυτό το τέρας των 7,8 Ρίχτερ. Ήταν 133 φορές ισχυρότερος από την ατομική βόμβα της Χιροσίμα. Ήταν 30 φορές ισχυρότερος από τον σεισμό του Αυγούστου του 1999 στην Τουρκία. Η ενέργεια που εκλύθηκε έφτανε για τις ενεργειακές ανάγκες της Νέας Υόρκης για τέσσερις ολόκληρες ημέρες. Τα μεγέθη είναι τερατώδη. Δεν είναι μόνον οι νεκροί και οι τραυματίες οι οποίοι θα ξεπεράσουν προφανώς τους συνήθεις αριθμούς. Θα είναι οι στρατιές των αστέγων που θα μετακινηθούν μέσα από τους λασπωμένους δρόμους με πολικές θερμοκρασίες προς τα νέα στρατόπεδα που θα στηθούν για σεισμοπαθείς και από τις δύο πλευρές της συνοριακής γραμμής. Ήδη μιλάμε για εκατομμύρια σεισμοπαθείς που θα πρέπει να μετακινηθούν σε Τουρκία και Συρία.

Τα κονδύλια που θα χρειαστούν είναι τεράστια. Η ανάγκη εκταμίευσης των ποσών αυτών θα είναι άμεση. Ούτε η Τουρκία αλλά ούτε και η κατεστραμμένη οικονομία της Συρίας μπορούν να ανταποκριθούν. Θα χρειαστεί να συντονιστεί άμεσα μία παγκόσμια αποστολή βοήθειας. Η ζώνη πολέμου που εκτείνεται περίπου σε χίλια χιλιόμετρα μήκος και σε 200 χιλιόμετρα ένθεν κακείθεν των συνόρων, έχει μεταβληθεί την τελευταία δεκαετία και σε ζώνη μετακίνησης προσφύγων. Τώρα μετεξελίσσεται σε ζώνη καταστροφής από τους σεισμούς.

Από τη Δευτέρα τα χαράματα έχει καταστραφεί ένα μεγάλο μέρος των υποδομών και των δικτύων στη Νότια Τουρκία, από το λιμάνι της Αλεξανδρέττας δυτικά έως το Ντιγιαρμπακίρ ανατολικά. Σε περιοχές όπως της Μαλάτιας ή της Αντιόχειας στην Τουρκία, στη Χάμα, το Χαλέπι και τη Λατάκεια, αλλά και την Ταρτούς στη Συρία δεν λειτουργούν βασικές υποδομές. Ύδρευση, ηλεκτροδότηση, internet, τηλεοπτικό σήμα. Το τραπεζικό δίκτυο έχει προφανώς καταρρεύσει. Υποδομές όπως γέφυρες, οδικό δίκτυο, αεροδρόμια, όπως αυτό της Αντιόχειας, έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας λόγω των δονήσεων αλλά και των κατολισθήσεων. Το σήμα της κινητής τηλεφωνίας, ωστόσο, καταφέρνει να διακλαδωθεί μέσω αναμεταδοτών και να διασχίσει τη ζώνη της καταστροφής. 

Τσουνάμι μετακινήσεων σεισμοπαθών

Ήδη οι αρχές άρχισαν να οργανώνουν τις μαζικές μετακινήσεις σεισμοπαθών προς μεγάλα τουριστικά κέντρα. Στην Αλικαρνασσό, απέναντι από την Κω, θα μετακινηθούν 150.000 άστεγοι. Στο Τσεσμέ, απέναντι από τη Χίο, 100.000. Στην Αντάλεια θα φιλοξενηθούν 150.000 πολίτες από τη Νότια Τουρκία. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν και το μέγεθος του προβλήματος. Στο τέλος αυτής της εβδομάδας θα μιλάμε για εκατοντάδες χιλιάδες αστέγους ακόμη και για εκατομμύρια, στην Τουρκία και στη Συρία. Αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να τραφούν, να ντυθούν, τα παιδιά να πάνε σχολείο, να υπάρξει ιατρική φροντίδα και νοσοκομειακή περίθαλψη. Θα πρέπει να εκπονηθούν σχέδια ανοικοδόμησης. Να δοθούν αποζημιώσεις σε επιχειρήσεις που καταστράφηκαν για να επαναλειτουργήσουν.

Οι εικόνες καταστροφής αμέσως μετά τον σεισμό κατέγραφαν πέρα από τον πόνο και την αγωνία και τις καταστροφές. Αγωγοί φυσικού αερίου και μεταφοράς πετρελαίου από το Ιράκ, υποσταθμοί στο δίκτυο ηλεκτροδότησης, υδραγωγεία. Στην Αλεξανδρέττα γκρεμίστηκε το κεντρικό νοσοκομείο της πόλης. Στην Αντιόχεια τέθηκε εκτός λειτουργίας ο αεροδιάδρομος απογείωσης-προσγείωσης. Αμέσως διεκόπη κάθε ροή πετρελαίου από το Βόρειο Ιράκ προς τις ακτές της Μεσογείου μέσω Τουρκίας για λόγους ασφαλείας και μέχρι νεωτέρας. Διαπιστώθηκαν ζημίες στο δίκτυο. Στο Καχραμανμαράς ξέσπασε γιγαντιαία πυρκαγιά από τη διαφυγή φυσικού αερίου.

Η επόμενη ημέρα στα Social Media

Οργή. Μεγάλη οργή. Κύματα οργισμένων αναρτήσεων. Οι πολίτες ξέσπασαν: «Ήξεραν πολύ καλά πως η περιοχή είναι εξαιρετικά σεισμογενής και δεν είχαν λάβει κανένα μέτρο», «Οι συντελεστές δόμησης δεν ήταν επαρκείς για μία τόσο σεισμογενή περιοχή. Αλλά και αυτοί οι συντελεστές παραβιάζονταν συστηματικά από τους κατασκευαστές. Πρόκειται για έγκλημα».

Κάτι μας θυμίζουν αυτές οι οργισμένες αναρτήσεις. Μήπως μετά από 24 χρόνια οι πολίτες στην Τουρκία διαπιστώνουν τα ίδια ακριβώς πράγματα που είχαν διαπιστώσει οι πατεράδες τους 24 χρόνια πριν, μετά τους σεισμούς του Αυγούστου του 1999; Μήπως και τότε δεν είχαν καταγγελθεί οι εγκληματίες κατασκευαστές που έκτιζαν πολυκατοικίες που κατέρρεαν σαν να ήταν τραπουλόχαρτα; Μήπως και τότε δεν μιλούσε ο κόσμος για τους κατασκευαστές-κουμπάρους των ισχυρών του συστήματος; Εικοσιτέσσερα χρόνια μετά έχουμε το ίδιο ακριβώς σκηνικό. Το μόνο που αλλάζει είναι τα μεγέθη της καταστροφής.

Εκλογές; Ποιες εκλογές;

Μόνο στην πόλη του Γκαζίαντεμπ ζουν 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι. Η ζώνη καταστροφής είναι γεμάτη από μεγάλα αστικά κέντρα. Στο Χατάι, στην Αλεξανδρέττα, στη Μαλάτια ή στο Ντιγιαρμπακίρ. Στην περιοχή του Μαρντίν ή στις παρυφές της Ούρφα. Εκατομμύρια πολίτες-ψηφοφόροι είτε θα πρέπει να μετακινηθούν για να βρουν κατάλυμα ή θα ζουν τους επόμενους μήνες σε καταυλισμούς. Πώς είναι δυνατόν να οργανωθούν προεδρικές εκλογές υπ’ αυτές τις συνθήκες; Με ποιους εκλογικούς καταλόγους σε μία περιφέρεια της Τουρκίας με μακρά παράδοση στη χειραγώγηση των ψηφοφόρων. Τεχνικά θα είναι προβληματική κάθε προσπάθεια οργάνωσης και συντονισμού των εκλογών. Πολιτικά θα είναι αμφισβητήσιμο κάθε εκλογικό αποτέλεσμα υπό τέτοιες συνθήκες. Ο Ταγίπ Ερντογάν ενδεχομένως ήδη να ζυγίζει το εάν τον συμφέρει περισσότερο να αναβάλει τις εκλογές της 14ης Μαΐου ή να αποδεχθεί τη διεξαγωγή τους επιχειρώντας να χειραγωγήσει αποτελεσματικά τους ψηφοφόρους στα εκλογικά κέντρα που θα στηθούν πλάι στα ερείπια.

Η Τουρκία από άκρη σ’ άκρη είναι παγωμένη. Είναι πολύ νωρίς για αναλύσεις και συμπεράσματα. Κανείς δεν τολμά να μιλήσει για την επόμενη ημέρα. Η καταστροφή εκεί κάτω στον νότο είναι εκτός κλίμακας. Μακριά από τα συνηθισμένα μεγέθη. Το σύστημα Ερντογάν από τη δεύτερη ημέρα της μεγάλης καταστροφής άρχισε να στέλνει εισαγγελικά εντάλματα σε χρήστες των social media που αποτόλμησαν να ασκήσουν κριτική στον πρόεδρο. Ήταν αναμενόμενο άλλωστε. Οι πλέον ψύχραιμοι αναρωτούνται αν η τραγωδία θα λειτουργήσει θετικά για τον Ταγίπ Ερτνογάν. Το συμπέρασμα είναι εύκολο ωστόσο. Σε πρώτη φάση μετά από ένα καταστροφικό συμβάν οι ψηφοφόροι συσπειρώνονται γύρω από την ηγεσία τους. Σε πρώτη φάση. Γιατί σε δεύτερη φάση αρχίζουν τα υπαρξιακά ερωτήματα. Αυτός είναι ενδεχομένως και ο λόγος για τον οποίο ο πρόεδρος της Τουρκίας θα προτιμήσει να διεξαχθούν οι εκλογές έστω και κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Είναι ζήτημα πολιτικού ρεαλισμού και… πολιτικής επιβίωσης.