Πορνεία: Προς μια ευρωπαϊκή νομοθεσία

Ο νόμος του 2016 που εφαρμόζουν μερικές ευρωπαϊκές χώρες είχε στόχο τη μείωση του αγοραίου σεξ και τη διευκόλυνση των «εργαζομένων του σεξ» να αλλάξουν επάγγελμα. Σήμερα όμως, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καλείται να αποφασίσει σχετικά με αυτόν τον νόμο που τιμωρεί τους πελάτες των εργαζομένων στο σεξ: πολλές οργανώσεις εργαζομένων του σεξ διαμαρτύρονται ότι η ποινικοποίηση της πορνείας καθιστά πιο επικίνδυνη την άσκηση του επαγγέλματος κι ότι οι ιερόδουλες εκτίθενται περισσότερο στη βία.

Μετά από πρωτοβουλία 260 εργαζομένων του σεξ, τους οποίους στηρίζουν οργανώσεις όπως οι Γιατροί του Κόσμου και τα συνδικάτα, ο νόμος του 2016 τίθεται υπό αμφισβήτηση. Σύμφωνα με αυτόν τον νόμο απαγορεύεται η πρόσκληση πελατών στον δημόσιο χώρο και διώκεται ο πελάτης, σε μια προσπάθεια σταδιακής κατάργησης της πορνείας. Ήδη, από τη θέσπισή του σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, όπως οι σκανδιναβικές και η Γαλλία, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ήταν αντίθετες αλλά το Συνταγματικό Συμβούλιο τον θεώρησε απαραίτητο για την αντιμετώπιση της μαστροπείας, της σεξουαλικής εκμετάλλευσης και της σωματεμπορίας. Αλλά οι 260 που πήραν την πρωτοβουλία να προσβάλλουν τον νόμο και να ζητήσουν την επανεξέτασή του από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καθώς τον θεωρούν παρέμβαση στην προσωπική ζωή των ενηλίκων.

«Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμα των συναινούντων ενηλίκων να επιδίδονται σε όποια σεξουαλική δραστηριότητα επιλέγουν», λέει ο δικηγόρος των 260, Patrice Spinosi. «Η ελεύθερη διάθεση του σώματος περικλείει την πιθανότητα πρακτικών που φαίνονται σωματικά ή και ηθικά βλαβερές και επικίνδυνες. Υπερασπιζόμαστε την ήδη αναγνωρισμένη ελευθερία του ατόμου να ζει όπως επιλέγει, το δικαίωμα που ο Ιμάνουελ Καντ όριζε ως την επιθυμία του ατόμου να είναι το ίδιο ο νόμος του». Δεν είναι η πρώτη φορά που γίνεται προσπάθεια να ανατραπεί ο νόμος, αλλά ο Spinosi έχει ένα νομικό πλεονέκτημα: Σύμφωνα με τη λογική των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν μπορείς να απαγορεύσεις την πορνεία όταν είναι εθελοντική, όταν δεν υπεισέρχεται καταναγκασμός και βία. Έτσι, οι χώρες που έχουν ποινικοποιήσει την πελατεία (Σουηδία, Νορβηγία, Ισλανδία και Γαλλία) κατηγορούνται όχι μόνο για κατασταλτικούς νόμους αλλά για προσπάθεια ελέγχου της ατομικής συμπεριφοράς, για παρέμβαση στην ιδιωτική ζωή των πολιτών. «Στη Γαλλία» λέει η Salome Linglet, υπεύθυνη του προγράμματος Jasmine εναντίον της βίας στους εργαζομένους στο σεξ στο πλαίσιο των Γιατρών του Κόσμου, που συμφωνεί με τον Patrice Spinosi, «οι νομικίστικοι περιορισμοί στην πορνεία όχι μόνο δεν την καταργούν αλλά προκαλούν σοβαρές παρενέργειες. Στη Γαλλία οι πελάτες μειώθηκαν αλλά οι εργαζόμενοι στο σεξ παρέμειναν γύρω στις 40.000. Λιγότεροι πελάτες σημαίνει περισσότερη επισφάλεια, παράνομες δραστηριότητες, μείωση τιμών, παραμέληση της υγειονομικής προστασίας. Φαύλος κύκλος».

Όπως λένε πολλά escort girls, η μείωση των πελατών σημαίνει ότι δεν μπορούν να κάνουν επιλογή: για να βγάλουν τα προς το ζην δέχονται επικίνδυνους πελάτες που τις κακομεταχειρίζονται, με αποτέλεσμα να έχουν αυξηθεί τα επεισόδια βίας. Ο Patrice Spinosi υπενθυμίζει εξάλλου τον φόνο της Περουβιανής Vanesa Campos η οποία βρέθηκε δολοφονημένη στο δάσος της Βουλόνης τη νύχτα της 16ης Αυγούστου 2018, τον οποίον, κατά τη γνώμη του, διευκόλυνε ο νόμος του 2016: «Η ποινικοποίηση οδηγεί τις εργαζόμενες στο σεξ σε απομονωμένα μέρη όπου γίνονται πολύ πιο ευάλωτες». Πράγματι, το επάγγελμα, προκειμένου να αποκτά νομιμότητα, έχει πληγεί επίσης από τους μεσάζοντες οι οποίοι εισπράττουν έως και 50% των πληρωμών, ενώ έχει αυξηθεί η δραστηριότητα στις παρυφές των πόλεων μακριά από τα μάτια της αστυνομίας.

Σύμφωνα με τρεις επίσημες έρευνες του 2020, ο νόμος δεν βοήθησε ούτε στον περιορισμό της διαδικτυακής μαστροπείας, ούτε στη μεγάλη πληγή της παιδικής πορνείας. Όσο για τη «διευκόλυνση της εξόδου από το επάγγελμα», το μηνιαίο ποσό που διατίθεται σε πρώην εργαζομένους του σεξ δεν ξεπερνά τα 330 ευρώ μηνιαίως. Στη Γαλλία 570 άτομα ―όλα μη γαλλικής καταγωγής― εισπράττουν αυτό το επίδομα εδώ και πέντε χρόνια. Από την πλευρά τους, οι υποστηρικτές του νόμου του 2016 θεωρούν πως απλούστατα ο νόμος δεν εφαρμόζεται με τη δέουσα αυστηρότητα και εκτιμούν ότι οι 5.000 πελάτες που κατηγορήθηκαν από το 2016 είναι «υπερβολικά λίγοι». «Το πρόβλημα δεν είναι ο νόμος αλλά η έλλειψη πόρων και μέσων προκειμένου να εφαρμοστεί», λέει η Stephanie Caradec, διευθύντρια της οργάνωσης Nid κατά της πορνείας. «Η δίωξη των πελατών είναι βήμα προς τα μπρος και συντονίζεται με το #MeToo και τα κινήματα εναντίον της βίας κατά των γυναικών: 85% των γυναικών, 10% των ανδρών 5% των τρανς έχουν πέσει θύμα βίας. Βία είναι η πορνεία, όχι ο νόμος κατά της πορνείας. Το να λέμε σε μια γυναίκα ότι έχει δικαίωμα να πουλάει το σώμα της σημαίνει να λέμε στους άνδρες ότι έχουν δικαίωμα να το αγοράζουν. Αντίθετα από τους ισχυρισμούς των Γιατρών του Κόσμου, το χρήμα είναι εκείνο που ορίζει την πορνεία, όχι τα “δικαιώματα”».

Ο Patrice Spinosi απαντά ότι, αν και η αντιμετώπιση της μαστροπείας είναι λογική, οι νόμοι κατά της πορνείας είναι άκρως ηθικολογικοί και ότι βασίζονται στην ψευδή ιδέα ότι οι ιερόδουλες είναι θύματα και οι πελάτες τους εκμεταλλευτές. «Η πορνεία είναι σκληρή εργασία και δύσκολη επιλογή» λέει ο Spinosi. «Αλλά οι κρατικές αρχές δεν μπορούν να την απαγορεύουν στο όνομα της ηθικής και της αξιοπρέπειας. Οι νόμοι θέλουν να σώσουν τους ανθρώπους στερώντας τους από τις δραστηριότητές τους».

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στο Στρασβούργο καλείται τώρα να αποφασίσει αν ο νόμος του 2016 συνάδει με τα ανθρώπινα δικαιώματα ή αν παρεμβαίνει, ως μη όφειλε, στην ιδιωτική ζωή. Το πρόβλημα, ιδιαίτερα στη Γαλλία, είναι ότι, παρά την ποινικοποίηση των πελατών, η πορνεία επιζεί ως νόμιμο επάγγελμα εκ μέρους των εργαζομένων του σεξ. Οι εργαζόμενοι υποχρεώνονται να δηλώνουν να εισοδήματά τους και να πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν.