Η κατάσταση της ΕΕ και οι πρωτοβουλίες για το μέλλον της

Ήταν η σημαντικότερη συζήτηση της χρονιάς σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίνοντας ταυτόχρονα το βήμα στους πολίτες να μοιραστούν τις απόψεις τους και τις ανησυχίες τους με τους βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Στη συζήτηση για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ευρωπαϊκή Επιτροπή λογοδοτεί για το έργο της στους δημοκρατικά εκλεγμένους εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εστιάζοντας σε σημαντικά ζητήματα, όπως η κοινωνική και οικονομική ανάκαμψη, η κλιματική αλλαγή, η ανεργία των νέων και το μεταναστευτικό.

Το ετήσιο γεγονός που προωθεί την αξία μίας πιο διαφανούς και δημοκρατικής Ένωσης αποτελεί μια ευκαιρία για να «πλησιάσει» τους πολίτες η Ευρωπαϊκή Ένωση, αναδεικνύοντας τα κεντρικά σημεία δράσης της καθώς και τις προκλήσεις για την τρέχουσα χρονιά. Η πρώτη συζήτηση για την Κατάσταση της Ένωσης έγινε στο Στρασβούργο στις 7 Σεπτεμβρίου 2010, με τον τότε πρόεδρο της Επιτροπής José Manuel Barroso.

Η συζήτηση για την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2020 (SOTEU) πραγματοποιήθηκε σε μια περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μία από τις πιο δύσκολες χρονιές στην ιστορία της, καθώς η πανδημία του κορονοϊού συνεχίζει να καθορίζει όλους τους τομείς της ζωής μας. Διανύουμε μια περίοδο βαθιών αλλαγών, μια εποχή μεγάλης αναταραχής, καθώς η οικονομία τόσο στην Ευρώπη όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο έχει πληγεί σοβαρά από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, «Χτίζοντας τον κόσμο στον οποίο θέλουμε να ζούμε: μια Ένωση δύναμης σε έναν εύθραυστο κόσμο», την Τετάρτη 16 Σεπτεμβρίου η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen πραγματοποίησε ανασκόπηση του έργου της Επιτροπής για το προηγούμενο έτος και ανακοίνωσε σειρά νέων πρωτοβουλιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αναθέρμανση της οικονομίας, αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής

Τα νέα σχέδια, που αποσκοπούν στην έξοδο της Ευρωπαϊκής οικονομίας από την κρίση του COVID-19, περιλαμβάνουν τη θέσπιση ενός Ευρωπαϊκού κατώτατου μισθού και την ισχυρότερη αφοσίωση στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή θα προτείνει την αναθεώρηση του στόχου μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου σε 55% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990, έως το 2030. Η πρόεδρος της Επιτροπής υποστήριξε επίσης ότι πρέπει να ενισχυθούν οι αρμοδιότητες της ΕΕ στον τομέα της υγείας και ζήτησε τη σύσταση μιας υπηρεσίας της ΕΕ με αντικείμενο την φαρμακευτική έρευνα.

Τουρκία, Ανατολική Μεσόγειος και διεθνή θέματα

Για τις σχέσεις με την Τουρκία, η πρόεδρος von der Leyen είπε ότι «παρά την εγγύτητά μας στο χάρτη, η απόσταση μεταξύ μας φαίνεται πως μεγαλώνει», δηλώνοντας στη συνέχεια ότι τα θέματα που αντιμετωπίζει η χώρα στην περιοχή της και το γεγονός ότι φιλοξενεί εκατομμύρια πρόσφυγες (με την οικονομική στήριξη της ΕΕ) «δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τις απόπειρες εκφοβισμού εναντίον των γειτόνων της».

Στη συνέχει τόνισε ότι η Ελλάδα και η Κύπρος, ως κράτη μέλη της ΕΕ, «θα μπορούν πάντα να υπολογίζουν στην πλήρη αλληλεγγύη της Ευρώπης για την υπεράσπιση των νόμιμων κυριαρχικών δικαιωμάτων τους» και αποκάλεσε την αποχώρηση των ερευνητικών σκαφών της Τουρκίας από την Ανατολική Μεσόγειο «θετικό βήμα», ζητώντας την αποφυγή μονομερών ενεργειών και τη διενέργεια διαλόγου σε θετικό κλίμα για τη διασφάλιση της σταθερότητας και την εξεύρεση βιώσιμων λύσεων.

Όσον αφορά άλλες εξωτερικές υποθέσεις, η πρόεδρος von der Leyen διακήρυξε «ξεκάθαρα ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται στο πλευρό του λαού της Λευκορωσίας. Έχουμε όλοι συγκινηθεί από το τεράστιο κουράγιο όσων συγκεντρώνονται ειρηνικά στην Πλατεία Ανεξαρτησίας ή συμμετέχουν αδιαφορώντας για τον κίνδυνο στις διαδηλώσεις των γυναικών». Για τη δηλητηρίαση του Alexei Navalny στη Ρωσία είπε πως «δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Έχουμε δει τον ίδιο τρόπο δράσης στη Γεωργία και την Ουκρανία, στη Συρία και στο Salisbury του Ηνωμένου Βασιλείου – καθώς και σε περιστατικά ανάμειξης σε εκλογικές διαδικασίες σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος δράσης αυτός δεν αλλάζει - και δεν θα τον αλλάξει κανένας αγωγός φυσικού αερίου». Εκφράστηκε επίσης υπέρ της ψήφιση ενός μιας «Ευρωπαϊκού Νόμου Magnitsky».

Η Κίνα, δήλωσε, αποτελεί σημαντικό εταίρο σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποθαρρύνει την ΕΕ από το να καταδικάσει τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προκάλεσε ακόμη τα κράτη μέλη να δείξουν περισσότερο θάρρος και ταχύτερα αντανακλαστικά σε περιστατικά παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανά τον κόσμο, αναλαμβάνοντας δράση πιο συχνά με ενισχυμένη πλειοψηφία αντί ομοφωνίας.

Η κα. von der Leyen ζήτησε να ενταθούν οι προσπάθειες διαχείρισης των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. «Πρόκειται για ευρωπαϊκή πρόκληση και όλα τα κράτη μέλη πρέπει να επωμιστούν το μερίδιο που τους αναλογεί», είπε.

Ανακοίνωσε στη συνέχεια, ένα σχέδιο δράσης με στόχο την καταπολέμηση του ρατσισμού και της ρητορικής μίσους, ενώ έκανε έκκληση για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και την αμοιβαία αναγνώριση των οικογενειακών σχέσεων στην ΕΕ.

Αντιδράσεις των ευρωβουλευτών

Οι περισσότεροι ευρωβουλευτές επικρότησαν πολλές από τις ανακοινωθείσες πρωτοβουλίες, επισημαίνοντας ταυτόχρονα τομείς στους οποίους η ΕΕ πρέπει να εστιάσει τις προσπάθειές της.

Ο Manfred Weber (ΕΛΚ, Γερμανία) ανέδειξε τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης ως προτεραιότητα: «Στην Ιταλία, το 40% των νέων παραμένουν άνεργοι. Δεν μπορούμε ποτέ να δεχτούμε άλλη μια χαμένη γενιά στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση». «Έχουμε μόνο μια ευκαιρία αξιοποίησης των πόρων του ταμείου ανάκαμψης και η προτεραιότητά μας είναι το μέλλον της νέας γενιάς της Ευρώπης», πρόσθεσε. Υπογράμμισε επίσης, ότι η ΕΕ θα πρέπει να αποκτήσει ενιαία φωνή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. «Αν είμαστε αξιόπιστοι, ας δείξουμε στους ανθρώπους που κατέβηκαν στους δρόμους του Μινσκ ότι η Ευρώπη βρίσκεται με το μέρος τους», τόνισε, αναφερόμενος στις διαδηλώσεις στη Λευκορωσία.

Η Iratxe García Pérez (Σοσιαλιστές, Ισπανία) αναφέρθηκε στις διαφορετικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Τασσόμενη υπέρ της επιβολής φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, η επικεφαλής της ομάδας των Σοσιαλιστών του Κοινοβουλίου είπε: «Μόνο κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να επενδύσουμε σε έργα οικολογικής και κοινωνικής μετάβασης χωρίς να αφήσουμε κανέναν πίσω». Εξέφρασε την ικανοποίησή της για το νέο στόχο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030, υπενθυμίζοντας, ωστόσο, ότι «οι άνθρωποι αποτελούν μέρος αυτών των μεταβάσεων» και τονίζοντας την ανάγκη υιοθέτησης μιας στρατηγικής καταπολέμησης της φτώχειας, συμπεριλαμβανομένης της παιδικής φτώχειας και της εξασφάλισης ενός κατώτατου μισθού, στην οποία η πρόεδρος της Επιτροπής είχε αναφερθεί προηγουμένως. Απηύθυνε ταυτόχρονα έκκληση για την υποστήριξη του πολιτιστικού τομέα και τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας για τον πολιτισμό με στόχο «την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ νεών ανθρώπων και του ευρωπαϊκού πολιτιστικού ιστού».

Από την πλευρά του, ο Dacian Cioloş (Renew, Ρουμανία) επισήμανε τη σημαντική πρόοδο που σημείωσε η Ευρώπη τους τελευταίους μήνες: «Είναι βέβαιο ότι το σχέδιο ανάκαμψης αποτελεί ιστορικό βήμα προόδου και αντιπροσωπεύει τη δύναμη της Ένωσης και την ικανότητά μας να αντιμετωπίζουμε τις κρίσεις όταν ενώνουμε τις δυνάμεις μας». Τόνισε, ωστόσο, την ανάγκη σεβασμού του κράτους δικαίου ως βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης των πολιτών ως προς τη διαχείριση των πόρων της ΕΕ: «[...] τα οικονομικά συμφέροντα της Ένωσης πρέπει να προστατευθούν από τη διαφθορά και τις συγκρούσεις συμφερόντων». Επαίνεσε, τέλος, την αντίδραση της Επιτροπής στο αίτημα του Κοινοβουλίου για διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου σχετικά με τη νομοθεσία για το κλίμα και τη ψηφιακή οικονομία.

Ο Nicolas Bay (ID, Γαλλία) εξέφρασε την απογοήτευσή του για την έλλειψη μέτρων προστασίας της αγοράς στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια της έξαρσης της υγειονομικής κρίσης και για τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανόνες που αποδυναμώνουν την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων: «Το σημερινό καθεστώς δεν συμβάλλει στην εδραίωση της ανεξαρτησίας και μελλοντικής ευμάρειας της Ευρώπης. Αντιθέτως, αποδυναμώνει τη θέση της Ευρώπης στον κόσμο.»

Η Ska Keller (Πράσινοι, Γερμανία) επέκρινε τις συνθήκες υποδοχής αιτούντων άσυλο στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. «Έχουμε συλλογική ευθύνη να βοηθήσουμε τους έχοντες ανάγκη και να μην συντηρήσουμε την ολέθρια αυτή κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε», δήλωσε, καλώντας την Επιτροπή να αναλάβει δράση για τη διασφάλιση κατάλληλων συνθηκών. Χαιρέτισε δε τον προτεινόμενο στόχο μείωσης των αερίων θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030. «Το κλίμα δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης, για αυτό πρέπει να κινηθούμε γρήγορα.»

Ο Ryszard Antoni Legutko (Συντηρητικοί, Πολωνία) δήλωσε ότι η ΕΕ διανύει μια δεκαετία αναταραχών και ότι βρίσκεται σε χειρότερη κατάσταση απ’ ό,τι πριν από δέκα χρόνια. «Κάθε χρόνο την τελευταία δεκαετία, κάθε πρόεδρος της Επιτροπής μας διαβεβαιώνει ότι μας περιμένει λαμπρό μέλλον και ότι οι μέρες δόξας της ΕΕ βρίσκονται μπροστά μας, αρκεί βέβαια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να αποκτήσουν περισσότερες αρμοδιότητες... Όλο και λιγότερος κόσμος το παίρνει πια στα σοβαρά.»

Η Manon Aubry (Ευρωπαϊκή Αριστερά, Γαλλία) επέκρινε την έλλειψη αναφοράς στην κρίση αλληλεγγύης που γνωρίζει η ΕΕ κατά την ομιλία της προέδρου της Επιτροπής, λαμβάνοντας υπόψη την ύπαρξη φορολογικών παραδείσων ή τη συνεχιζόμενη επιδείνωση του κράτους δικαίου στην Πολωνία και την Ουγγαρία. Έκρινε, επίσης, ως ανεπαρκή τον στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 55%. «Πρέπει να αλλάξουμε τα πάντα για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις επερχόμενες προκλήσεις και να εστιάσουμε αποκλειστικά στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα», είπε, κάνοντας έκκληση για φορολογική δικαιοσύνη και την κατάργηση των φορολογικών παραδείσων στην Ευρώπη.

Απαντώντας στις δηλώσεις των ευρωβουλευτών, η πρόεδρος von der Leyen ζήτησε την υιοθέτηση μιας «εποικοδομητικής προσέγγισης όσον αφορά τη διαχείριση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών». «Κάθε χρόνο, περίπου δύο εκατομμύρια άτομα έρχονται στην Ευρώπη και 140.000 πρόσφυγες - είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε αυτές τις ροές». Ανακοίνωσε, επίσης, ότι η Επιτροπή αναμένεται να υποβάλει νομοθετική πρόταση την επόμενη εβδομάδα. Όσον αφορά το κράτος δικαίου, τόνισε ότι η Επιτροπή υιοθετεί την πιο «συστηματική και σφαιρική προσέγγιση στην ιστορία μας».