Σε Αραβικές χώρες και στην Κίνα γίνονται δημόσιοι απαγχονισμοί για παραβάσεις του νόμου για τα ναρκωτικά. Για παραδειγματισμό. Μαζί με τη Ρωσία είναι οι «σκληροί» του πλανήτη, αυτοί που επιθυμούν τη συνέχιση της κατασταλτικής πολιτικής. Στην άλλη πλευρά του κόσμου η Ουρουγουάη, η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε την καλλιέργεια και τη διάθεση κάνναβης για όλους τους σκοπούς. Μαζί με άλλα κράτη της Λατινικής Αμερικής και της Δύσης είναι από εκείνους που ζητούν αλλαγές στον τρόπο αντιμετώπισης των ναρκωτικών. Με λιγότερη καταστολή.
Οι χαώδεις αυτές διαφορές ανάμεσα στα κράτη-μέλη του ΟΗΕ είναι η αφορμή για την πραγματοποίηση της 13ης Ειδικής Συνόδου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά, 19 με 21 Απριλίου, στη Νέα Υόρκη. Ο Θανάσης Αποστόλου, διευθυντής της εταιρείας Διογένης, οργάνωσης μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που έχει στόχο την προώθηση του διαλόγου για τα ναρκωτικά στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, μας εξηγεί τη θέση των διαφόρων χωρών και τη στάση που θα κρατήσει η Ελλάδα, ενώ εκτιμά ότι ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα της Συνόδου, το κίνημα ενάντια στην καταστολή δεν θα σταματήσει.
Στις 19 έως 21 Απριλίου θα πραγματοποιηθεί στη Νέα Υόρκη η σύνοδος για το παγκόσμιο θέμα των ναρκωτικών. Αφορμή για τη σύνοδο αυτή αποτελεί η διαφορετική οπτική ανάμεσα στα κράτη-μέλη του οργανισμού: Από τη μία εκείνα που επιδιώκουν την απομάκρυνση από την κατασταλτική προσέγγιση της τελευταίας 50ετίας και από την άλλη τα κράτη που επιθυμούν τη συνέχιση της ίδιας πολιτικής. Ποια κράτη-μέλη βρίσκονται στη μία πλευρά και ποια στην άλλη, ποιος είναι ο «συσχετισμός δυνάμεων»;
Οι χώρες που υποστηρίζουν την αλλαγή της πολιτικής για τα ναρκωτικά είναι κυρίως οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Λατινικής Αμερικής, ο Καναδάς, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Αυστραλία. Η αντίδραση προέρχεται κυρίως από τις χώρες της Νοτιο-Ανατολικής Ασίας, την Κίνα, τη Ρωσία, την Ιαπωνία και τις Αραβικές χώρες. Στο πλαίσιο βέβαια του ΟΗΕ δεν έχει αποφασιστική σημασία ο συσχετισμός δυνάμεων επειδή οι αποφάσεις πρέπει να παίρνονται με ομοφωνία. Η ηγέτιδα χώρα που παίζει αυτή τη στιγμή σημαντικό ρόλο στην ομάδα των αρνητικά προσκείμενων στην αλλαγή του συστήματος ελέγχου των ναρκωτικών είναι Ρωσία. Οι χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Ευρωπαϊκής Ένωσης παίζουν πρωτοποριακό ρόλο στην προώθηση αλλαγής του συστήματος. Σημαντική αλλαγή στη στάση τους έχουν κάνει τις τελευταίες δεκαετίες οι Ηνωμένες πολιτείες, οι οποίες παίζουν μεσολαβητικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις, αλλά δεν προβάλλουν οι ίδιες ριζοσπαστικές προτάσεις, παρ’ όλο που αρκετές πολιτείες των ΗΠΑ έχουν εισαγάγει προχωρημένες νομοθετικές ρυθμίσεις ειδικά στην πολιτική τους για την κάνναβη.
Στη στάση των κρατών της Λατινικής και Κεντρικής Αμερικής ποιο ρόλο έπαιξε ο «Πόλεμος κατά των Ναρκωτικών» που κήρυξαν το ’70 οι ΗΠΑ του Νίξον;
Οι αρνητικές συνέπειες της πολιτικής του «Πολέμου κατά των Ναρκωτικών» ήταν ιδιαίτερα αισθητές στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Εκείνες σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος των επιπτώσεων της πολιτικής που επέβαλαν οι ΗΠΑ. Η Κολομβία, η Βραζιλία και το Μεξικό ήταν οι εμπνευστές του κινήματος απεμπλοκής από την κατασταλτική πολιτική του «Πολέμου κατά των Ναρκωτικών» και οι εισηγητές εναλλακτικών λύσεων. Οι πρώην πρόεδροι Fernando Henrique Cardoso (Βραζιλία), César Geviria (Κολομβία) και Ernesto Zedillo (Μεξικό) ίδρυσαν το 2009 την «Επιτροπή Λατινικής Αμερικής για τα Ναρκωτικά και τη Δημοκρατία» και δημοσίευσαν τη δήλωση «Ναρκωτικά και Δημοκρατία: Προς μια αλλαγή Παραδείγματος». Στόχος τους ήταν «να σπάσει η σιωπή και να ανοίξει η συζήτηση». Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών με τις αρνητικές συνέπειες στις χώρες τους ήταν η κύρια αφορμή για την πρόταση ριζικής αλλαγής της πολιτικής των ναρκωτικών.
Για πιο λόγο ορισμένα κράτη-μέλη επιδιώκουν τη συνέχιση της κατασταλτικής πολιτικής;
Η Ρωσία, η Κίνα, οι Αραβικές χώρες και οι χώρες της ΝΑ Ασίας εναντιώνονται σε προτάσεις αλλαγής του συστήματος για ιδεολογικούς λόγους. Θεωρούν ότι το σύστημα καταστολής θα πρέπει να εφαρμοστεί δυναμικότερα, αυστηρότερα και με μεγαλύτερη συνέπεια. Στην Κίνα και στις Αραβικές χώρες εκτελούνται δημόσια απαγχονισμοί ατόμων για παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών προς παραδειγματισμό και προς αποφυγή οποιασδήποτε σχέσης με ναρκωτικά. Κι όμως αυτές οι χώρες έχουν τα πλέον έντονα φαινόμενα προβληματικής χρήσης.
Παράλληλα οι εν λόγω χώρες θεωρούν ότι οι νέες μέθοδοι, που ξεκινούν από την προσέγγιση του χρήστη ως υπεύθυνου ατόμου που χρειάζεται στήριξη και προστασία της υγείας του, αποτελούν υποχώρηση και συμβιβασμό των υπεύθυνων αρχών ως προς τη χρήση ναρκωτικών. Η απαγόρευση, η τιμωρία, η αποχή, μέχρι και η χρήση καταναγκασμού θεωρείται ενδεδειγμένη, παρ' όλα τα αρνητικά αποτελέσματα στην πράξη.
Η Ελλάδα σε ποια πλευρά (θα) είναι;
Η Ελλάδα έχει προσαρμόσει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική της στις νέες κοινωνικές συνθήκες και στις επιστημονικά τεκμηριωμένες αντιλήψεις και πρακτικές για την αντιμετώπιση των ναρκωτικών. Με το Νόμο 4139/2013 περί εξαρτησιογόνων ουσιών έχει δημιουργήσει ένα νομοθετικό πλαίσιο το οποίο βασίζεται σε μια ισορροπημένη προσέγγιση του προβλήματος. Ο νόμος 4139/2013 έχει και ελλείψεις που χρειάζονται νομοθετική κατοχύρωση. Ρυθμίσεις για πρακτικές μείωσης της βλάβης όπως οι επιτηρούμενοι χώροι χρήσης δεν έχουν ρυθμιστεί με τον εν λόγω νόμο. Το κύριο όμως πρόβλημα στην Ελλάδα είναι η έλλειψη συντονισμού και σωστής και αποτελεσματικής διαχείρισης. Οι αναγνωρισμένοι οργανισμοί για την πρόληψη, τη θεραπεία και την κοινωνική αποκατάσταση προσφέρουν ποιοτικά υπηρεσίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες που υπάρχουν. Η αποτελεσματικότητα όμως θα ήταν πολύ μεγαλύτερη αν υπήρχε και το ανάλογο ενδιαφέρον από τη μεριά των πολιτικά υπεύθυνων. Είναι κακό σημάδι που καμία από τις κυβερνήσεις μετά το 2013 δεν κατάφερε να συστήσει την από το νόμο προβλεπόμενη Διυπουργική Επιτροπή για το Εθνικό Σχέδιο Δράσης υπό την προεδρεία του πρωθυπουργού. Το έργο αυτής της επιτροπής είναι η έγκριση του σχεδίου δράσης για τα ναρκωτικά, ο συντονισμός των αρμόδιων υπηρεσιών και η αξιολόγηση των δράσεων. Τίποτε από αυτά δεν γίνεται. Η Ελλάδα δεν έχει εγκεκριμένο σχέδιο στρατηγικής και δράσης για τα ναρκωτικά, δεν υπάρχει ουσιαστικός συντονισμός και αξιολόγηση. Με αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα δεν έχει μια ουσιαστική συμβολή στη συζήτηση. Στο διεθνή χώρο η Ελλάδα συντάσσεται με τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και κατ’ αυτόν τον τρόπο εκπροσωπείται.
Γιατί η έννοια της μείωσης της βλάβης και η εισαγωγή νέων μεθόδων θεραπείας προκαλούν τόσες τριβές;
Κάθε αλλαγή εμπεριέχει συνήθως και αναθεώρηση πρακτικών που έχουν εφαρμοσθεί στο παρελθόν. Η αποδοχή νέων πρακτικών δεν είναι, γι’ αυτόν το λόγο, εύκολη υπόθεση. Δυστυχώς υπάρχει και το θέμα του ανταγωνισμού, όπου οι διαφορετικές μέθοδοι αντιμετώπισης αποκλείουν η μία την άλλη. Γεγονός είναι ότι οι φορείς που εφαρμόζουν πρακτικές μείωσης της βλάβης δεν εναντιώνονται στις κλασικές μεθόδους θεραπείας. Το αντίθετο γίνεται σχεδόν συστηματικά. Κάθε νέα μέθοδος πρέπει επιπλέον να αποδείξει την αποτελεσματικότητά της. Η μείωση της βλάβης γίνεται όλο και περισσότερο αποδεκτή λόγω της αποτελεσματικότητάς της. Έχει περιορίσει τους θανάτους από υπερβολικές δόσεις ναρκωτικών, περιόρισε τις μεταδοτικές αρρώστιες ανάμεσα στους χρήστες και τους ενέταξε στο σύστημα υγείας. Είναι θέμα χρόνου η αποδοχή των πρακτικών μείωσης της βλάβης. Οι τριβές προκαλούνται και από το γεγονός ότι η μείωση της βλάβης εκ των πραγμάτων ανοίγει τη συζήτηση αλλαγής του συστήματος.
Το θέμα της κάνναβης θα τεθεί στη σύνοδο; Ποιες χώρες ακολουθούν την πιο «προωθημένη» πολιτική στο θέμα της ιατρικής και ψυχαγωγικής χρήσης; Στην Ελλάδα τι ακριβώς ισχύει σε ό,τι αφορά τη χρήση κάνναβης;
Στις μέχρι τώρα επίσημες διαπραγματεύσεις έχει αποσιωπηθεί τελείως το θέμα της κάνναβης. Ενώ στις συζητήσεις που διοργανώνονται στο περιθώριο των εργασιών της Επιτροπής Ναρκωτικών του ΟΗΕ το θέμα συζητείται ανοιχτά και γίνονται παρουσιάσεις των νέων πρακτικών που εφαρμόζονται σε πολιτείες των ΗΠΑ, όπως το Κολοράντο και την Ουάσινγκτον, ή στην Ουρουγουάη, στα επίσημα έγγραφα της Επιτροπής Ναρκωτικών δεν γίνεται καμιά αναφορά. Ίσως αυτή η στάση είναι «η νηνεμία πριν την καταιγίδα». Η διεθνής κοινότητα δεν θέλει αυτή τη στιγμή να αναγνωρίσει το πρόβλημα. Όμως η πρόκληση της Ουρουγουάης η οποία είναι η πρώτη χώρα στον κόσμο, μέρος των διεθνών συμβάσεων του ΟΗΕ, που νομιμοποίησε την καλλιέργεια και διάθεση της κάνναβης για όλους τους σκοπούς (ιατρικούς, βιομηχανικούς και ψυχαγωγικούς) είναι μια πραγματικότητα. Οι πολιτείες των ΗΠΑ Κολοράντο και Ουάσινγκτον αποφάσισαν με δημοψήφισμα τη νομιμοποίηση της κάνναβης για ιατρικούς και ψυχαγωγικούς σκοπούς. Ακολούθησαν και άλλες πολιτείες των ΗΠΑ, κι αν στο τέλος αυτής τη χρονιάς η Καλιφόρνια αποφασίσει τη νομιμοποίηση της κάνναβης θα είναι δύσκολο να αντιστραφεί αυτή πραγματικότητα. Η Ελλάδα κάνει στο νόμο 4139/2013 στο άρθρο 29 ειδική αναφορά στην κάνναβη με τον τίτλο «Καλλιέργεια κάνναβης, χρήση ναρκωτικών ουσιών, πλαστογραφία ιατρικής συνταγής». Είναι ένα άρθρο το οποίο κάνει μια προσπάθεια συμβιβασμού της παραγωγής για προσωπική χρήση η οποία θεωρείται τιμωρητέα και της διακριτικής διάθεσης του δικαστηρίου να κρίνει τον δράστη ατιμώρητο εκτιμώντας τις περιστάσεις τέλεσης της πράξης και την προσωπικότητα του δράστη και να κρίνει ότι η αξιόποινη πράξη ήταν εντελώς περιστασιακή και δεν είναι πιθανόν να επαναληφθεί. Ο νόμος 4139/2013 ορίζει επιπλέον στο άρθρο 1. παρ. 3 ότι «τα ακατέργαστα συγκομιζόμενα προϊόντα που προκύπτουν από την καλλιέργεια ποικιλιών κάνναβης του είδους Cannabis Sativa L χαμηλής περιεκτικότητας σε τετραϋδροκανναβινόλη (THC) και συγκεκριμένα μέχρι 0,2%, σύμφωνα με τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις της νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης» δεν περιλαμβάνονται στις απαγορευμένες παράνομες ουσίες και μπορούν να καλλιεργούνται μετά από κοινή απόφαση των υπουργών Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο νόμος, δυστυχώς, δεν εφαρμόζεται, όπως και σε άλλα σημεία του, λόγω αδράνειας της πολιτείας.
Τι μπορεί να αλλάξει η επικείμενη σύνοδος του ΟΗΕ; Πιο είναι το καλό και πιο το κακό, κατά την άποψή σας, σενάριο;
Η Σύνοδος με βάση το κείμενο που έχει υποβάλει η Επιτροπή Ναρκωτικών του ΟΗΕ δεν θα αποτελέσει ορόσημο στην ιστορία των ρυθμίσεων ελέγχου των ναρκωτικών. Θα εξαρτηθεί από τις χώρες μέλη αν η Ειδική Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ θα ψηφίσει την πρόταση όπως έχει υποβληθεί ή θα την τροποποιήσει σε ορισμένα σημεία. Η κεντρική τροποποίηση που θα μπορούσε να γίνει θα είναι ένα κάλεσμα προς τις χώρες μέλη να διαπραγματευτούν στα επόμενα δύο χρόνια όλες τις προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις χωρίς περιορισμούς, συμπεριλαμβανομένης της αλλαγής των υφιστάμενων διεθνών συνθηκών για τα ναρκωτικά, με στόχο τη διαμόρφωση ενός ολοκληρωμένου, συνεκτικού και αποτελεσματικού πλαισίου ρυθμίσεων. Αν αυτό γίνει αποδεκτό θα είναι η απαρχή ενός γόνιμου και ειλικρινούς διαλόγου που μπορεί να οδηγήσει σε ένα σύστημα ελέγχου των ναρκωτικών που στο κέντρο του ενδιαφέροντος θα βάζει τον άνθρωπο, θα αναγνωρίζει την ύπαρξη διαφόρων προσεγγίσεων προσαρμοσμένων στην καθημερινή πραγματικότητα και θα έχει σαν γνώμονα τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αν αυτό δεν γίνει δεν θα είναι το τέλος της συζήτησης για την εξεύρεση εναλλακτικών μεθόδων αντιμετώπισης του φαινομένου των ναρκωτικών. Οι αποκλίνουσες πρακτικές που ήδη εφαρμόζονται θα αυξηθούν και το κίνημα αλλαγής δεν θα σταματήσει.
Με αφορμή την Ειδική Σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ για τα ναρκωτικά, ο Διογένης διοργανώνει ανοιχτή ενημερωτική συνάντηση στις 7/4 (11.00-13.00), στο κτίριο «Κωστής Παλαμάς», Ακαδημίας 48 & Σίνα. Θα συμμετέχουν: Ευάγγελος Καφετζόπουλος, νευρολόγος - ψυχίατρος, πρόεδρος ΟΚΑΝΑ. Γιώργος Μπαρδάνης, ψυχίατρος, ψυχοθεραπευτής, πρόεδρος ΚΕΘΕΑ. Εκπρόσωπος του Συλλόγου Θεραπευομένων ΟΚΑΝΑ. Αθηνά Βαδαλούκα, πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας ΠΑΡΗ.ΣΥ.Α., Διευθύντρια Α’ Αναισθησιολογικής Κλινικής, Κέντρου Πόνου και Παρηγορικής Φροντίδας Αρεταίειου Νοσοκομείου, Αν. Καθηγήτρια Αναισθησιολογίας, Θεραπείας Πόνου και Παρηγορικής Αγωγής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών. Ιωάννα Σωτήρχου, δημοσιογράφος στην Εφημερίδα των Συντακτών. Δείτε κι εδώ.
