7 ψεύτικα ρητά του Γκάντι

Σαν σήμερα στις 30 Ιανουαρίου 1948 δολοφονήθηκε στο Νέο Δελχί ο Μαχάτμα Γκάντι. Τα πιο γνωστά ρητά στο ελληνικό διαδίκτυο, που του αποδίδονται... απλά δεν τα είπε...

---

Παρακάτω θα εξετάσουμε 7 ρητά που μπορεί να έχετε δει νa αποδίδονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (κι όχι μόνο) στον Μαχάτμα Γκάντι.

Τα περισσότερα μάλιστα απ αυτά έχουν αποτελέσει μια ιδιαίτερα επιτυχημένη (από αναγνωσιμότητα) σύνθεση ενός άρθρου που αναπαράχθηκε σε πλήθος ιστολογίων με τίτλο «Οι 10 Θεμελιώδεις Αρχές του Γκάντι».

1. Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο.

ΨΕΥΔΕΣ

Αυτό είναι ίσως το διασημότερο πλαστό απόσπασμα του Γκάντι που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει καμία απολύτως απόδειξη ότι είπε κάτι τέτοιο.

Στο βιβλίο του «The Quote Verifier» στη σελίδα 75 ο Ralph Keyes, αναφέρεται στο αδύναμο της απόδειξης

Επιπρόσθετα η εφημερίδα New York Times, σ ένα άρθρο της το 2011, χαρακτηρίζει το απόφθεγμα αυτό σαν «τόσο μικρό που μπορεί να χωρέσει σ ένα αυτοκόλλητο για τον προφυλακτήρα, κάτι σαν μια διαφήμιση αυτοκινήτου (prius), λέγοντάς μας ότι η αρχή και το τέλος των ευθυνών οφείλονται στον εαυτό μας».

Η πιθανότερη εκδοχή είναι να έχουν παραφραστεί τα λόγια που είπε πραγματικά ο Γκάντι, που ήταν:

“If we could change ourselves, the tendencies in the world would also change. As a man changes his own nature, so does the attitude of the world change towards him. … We need not wait to see what others do.”

Αν μπορούσαμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας, θα μπορούσαν επίσης να αλλάξουν κι οι τάσεις στον κόσμο . Όπως ένας άνθρωπος αλλάζει τη δική του φύση, το ίδιο αλλάζει και η συμπεριφορά του κόσμου απέναντί του… Δεν πρέπει να περιμένουμε να δούμε τι κάνουν οι άλλοι.

Στην πραγματικότητα, οι Times το «πάνε ένα βήμα παραπέρα», λέγοντας ότι το πλήρες απόσπασμα μας δίνει μια εντελώς διαφορετική χροιά. Η προσωπική αλλαγή δεν επαρκεί. Ο αγώνας για την επίτευξη ενός καλύτερου κόσμου και η φιλοσοφία της μη βίας που δίδασκε ο Γκάντι, θα συμβάλουν σε μια σταθερή συνειδητοποίηση ότι ένα άτομο, από μόνο του, δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, μια συνειδητοποίηση που μπορεί να ανατρέψει τα πράγματα μόνο αν ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων εργαστούν μαζί με πειθαρχία κι επιμονή.

Δεν ξέρουμε αν συμφωνείτε μ αυτή την ερμηνεία άλλα όπως και να χει, ένα πράγμα είναι σαφές: ότι ο Γκάντι δεν είπε ποτέ του τη φράση, «Γίνε η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο».

2. «Το ‘οφθαλμόν αντί οφθαλμού’ μπορεί να οδηγήσει μόνο στο να τυφλωθεί όλος ο κόσμος»

ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ

Ένα δεύτερο, ωραίο και μεστό, απόσπασμα που μπορεί μεν να μας κάνει να φιλοσοφήσουμε,  εντούτοις  δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι το το είπε ποτέ ο Γκάντι.

Σύμφωνα με έναν από τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες του κόσμου, τον Fred R. Shapiro, στο βιβλίο αποφθεγμάτων του Yale  γράφει για το συγκεκριμένο:

Η ρήση «Το ‘οφθαλμόν αντί οφθαλμού’ μπορεί να οδηγήσει μόνο στο να τυφλωθεί όλος ο κόσμος» συχνά αποδίδεται στον Γκάντι. Το Ινστιτούτο Γκάντι για τη Μη βία αναφέρει ότι η οικογένεια Γκάντι πιστεύει ότι πρόκειται για αυθεντικό απόσπασμα του Γκάντι, αλλά δεν έχει ανακαλυφθεί καμία αναφορά της χρήσης του από τον Ινδό ηγέτη.

Ποιος να το είπε άραγε; 

Μπορεί να χρονολογείται πολύ πίσω ίσως ακόμη κι από το 1914, όταν ένας Καναδός πολιτικός ονόματι Graham είπε κάτι παρόμοιο.

Mr. GRAHAM: We can argue all we like, but if capital punishment is being inflicted on some man, we are inclined to say: ‘It serves him right.’ That is not the spirit, I believe, in which legislation is enacted. If in this present age we were to go back to the old time of ‘an eye for an eye and a tooth for a tooth,’ there would be very few hon. gentlemen in this House who would not, metaphorically speaking, be blind and toothless.

Το πρώτο βιβλίο που συνέδεσε μια εκδοχή του ρητού με τον Γκάντι δημοσιεύθηκε το 1947. Ονομάζεται «Γκάντι και  Στάλιν» κι ο συγγραφέας του Louis Fischer φέρει τον Γκάντι να χρησιμοποίησε μια παρόμοια φράση συζητώντας μαζί του για την επίλυση συγκρούσεων χωρίς όμως ν αναφέρει ότι του ανήκουν αυτά τα λόγια:

nor can democracy be restored according to the Biblical injunction of an “eye for an eye” which, in the end, would make everybody blind.

….ούτε η δημοκρατία μπορεί  να αποκατασταθεί σύμφωνα με τη βιβλική εντολή «οφθαλμόν αντί οφθαλμού», η οποία στο τέλος, θα κάνει τους πάντες τυφλούς.

Από εκεί και μετά, φαίνεται ότι το πήραν άλλοι συγγραφείς και το «μεταμόρφωσαν» σαν άμεσο απόσπασμα του Γκάντι. Το είπε ακόμη κι ο Λουθερ Κινγκ το 1958 (που είχε επηρεαστεί σαφώς από τον Γκάντι) αλλά θα το δούμε αργότερα και στο μιούζικαλ «ο βιολιστής στη στέγη» το 1971. Η μεγάλη δημοσιότητα στο ρητό δόθηκε με την, βραβευμένη με όσκαρ, ταινία «Γκάντι» του 1982

Ο Ben Kingsley που τον υποδύεται υπέροχα λέει σε ένα διάλογο

1:43:20 – Μετά από ό, τι έκαναν στο μακελειό; Είναι μόνο ένα μάτι για ένα μάτι.
1:43:24 – Ένα μάτι για ένα μάτι καταλήγει μόνο στο να κάνει ολόκληρο τον κόσμο τυφλό.

Άρα, ο Μαχάτμα Γκάντι μπορεί να χρησιμοποίησε την έκφραση, αλλά δεν υπάρχουν πειστικές αποδείξεις για αυτό.

3. Ονειρέψου σαν να πρόκειται να ζήσεις για πάντα, ζήσε όμως σαν να πρόκειται να πεθάνεις σήμερα

ΨΕΥΔΕΣ

Διάφορες «version” του αποσπάσματος αυτού εμφανίζονται σε βιβλία κι έντυπα πριν από τη γέννηση του Γκάντι (γεννήθηκε το 1869), γεγονός που καθιστά αδύνατο το να είναι δικό του

Εδώ μπορείτε να δείτε ένα βιβλίο από  το 1867, όπου συχνά επαναλαμβάνει

«Μελέτησε, σαν να πρόκειται να ζήσεις για πάντα, ζήσε όμως σαν να πρόκειται να πεθάνεις αύριο».

Το απόσπασμα αποδίδεται σε έναν διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό διαφορετικών ατόμων που καταγράφηκαν σε βιβλία τα οποία έχουν εκδοθεί στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα.

Ένα βιβλίο μάλιστα προέρχεται από έναν Καθολικό άγιο, τον Edmund Rich ο οποίος πέθανε το 1240. Άλλα βιβλία το αποδίδουν σε ένα άτομο ονόματι Ansalus de Insulis.

Επομένως δεν ξέρουμε ποιος το είπε πρώτος, αλλά σίγουρα δεν ήταν ο Γκάντι.

4. «Πρώτα θα σε αγνοήσουν, μετά θα γελάσουν με σένα, μετά θα σε πολεμήσουν, και τότε κέρδισες»

ΨΕΥΔΕΣ

Αυτό ήδη το έχουμε καταρρίψει σε ξεχωριστό άρθρο, που μπορείτε να βρείτε ΕΔΩ

Εν συντομία, φυσικά και δεν το είπε ποτέ ο Γκάντι. Η φράση αυτή καταγράφεται για πρώτη φορά το 1918 σε μια ομιλία του Nicholas Klein που περιγράφει τι θα συμβεί στο εργατικό συνδικάτο Amalgamated Clothing Workers of America.

5. Μ’ αρέσει ο Χριστός σας. Δεν μ’ αρέσουν οι χριστιανοί σας. Οι χριστιανοί σας είναι τόσο διαφορετικοί από τον Χριστό

ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ

Κι εδώ δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι είπε κάτι τέτοιο ο Γκάντι.

Το συγκεκριμένο απόσπασμα είναι ιδιαίτερα δημοφιλές σε χριστιανικούς κύκλους που διδάσκουν στους οπαδούς τους ότι «θα πρέπει να είναι σαν τον Ιησού».

Διαβάζουμε στην Επιστολη Ιωαννου Α΄ (Κεφάλαιο 2) «εκείνος που λέει πως μένει μέσα του οφείλει καθώς εκείνος περπάτησε έτσι και αυτός να περπατά.

Ένα παρόμοιο απόσπασμα φέρεται να είπε κι ένας ινδός φιλόσοφος που ονομάζεται Bara Dada, αδελφός του Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ. Το πλήρες απόσπασμα του Dada φαίνεται να είναι από τα μέσα της δεκαετίας του 1920: «Ο Ιησούς είναι ιδανικός κι υπέροχος, αλλά εσείς οι Χριστιανοί, δεν είστε σαν κι αυτόν».

6. Δημοσιογράφος: «Τι γνώμη έχω για το Δυτικό πολιτισμό; Νομίζω πως θα ήταν καλή ιδέα».

ΑΝΕΠΙΒΕΒΑΙΩΤΟ

Αυτό είναι άλλο ένα εξαιρετικά διάσημο απόσπασμα που έχει συνδεθεί με τον Γκάντι εδώ και δεκαετίες. Αλλά φαίνεται πολύ καλό για να ναι αληθινό.

Στην πραγματικότητα οποιαδήποτε απόδειξη ότι ο Γκάντι είπε κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά ασθενής. Οι αναφορές που βρίσκουμε είναι όλες από «δεύτερο χέρι».

Για παράδειγμα η πρώτη γνωστή αναφορά σε αυτό το απόσπασμα προέρχεται από την εφημερίδα Seattle Times, η οποία με τη σειρά της αναφέρεται σ ένα ντοκιμαντέρ του CBS το 1967 (σχεδόν 20 χρόνια μετά τον θάνατό του… ):

Το απόσπασμα της εβδομάδας από το υπέροχο ντοκιμαντέρ CBS, «Οι Ιταλοί»: Μαχάτμα Γκάντι, για να σε ρώτησω: «Τι πιστεύεις για το δυτικό πολιτισμό;» και φέρεται να απάντησε: «Νομίζω ότι θα ήταν μια καλή ιδέα».

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Paley Center for Media το ντοκιμαντέρ «Οι Ιταλοί» μεταδόθηκε από το CBS News στις 17 Ιανουαρίου 1967. Το πρόγραμμα προσαρμόστηκε από ένα βιβλίο, και ο συγγραφέας ενήργησε σαν ξενιστής.

Από εκεί και πέρα το απόσπασμα αναδημοσιεύεται ξανά και ξανά σε αμέτρητα βιβλία και περιοδικά κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα. Το απόσπασμα μεταμορφώνεται επίσης σ αυτά τα χρόνια με ορισμένες εκδόσεις να γράφουν «σύγχρονου πολιτισμού» αντί του «δυτικού πολιτισμού».

Τέλος στο βιβλίο του Ralph Keyes «The Quote Verifier» στη σελίδα 75 διαβάζουμε σχετικά με το αδύναμο της υπόθεσης.

Διαβάστε τη συνέχεια στα Ellinika Hoaxes