Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα

Το κτήριο της οδού Κριεζώτου 3 ανήκε εξ ολοκλήρου στον αείμνηστο ζωγράφο Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και περιήλθε στο Μουσείο Μπενάκη από δωρεά του καλλιτέχνη ενόσω αυτός ακόμη ζούσε.

Το αρχικό κτήριο –ισόγειο και πέντε όροφοι– χτίστηκε με εντολή του Αλέξανδρου Χατζηκυριάκου γύρω στο 1932 από τον Κωνσταντίνο Κιτσίκη, αρχιτέκτονα και καθηγητή στο Πολυτεχνείο, και αποτελεί τυπικό δείγμα αρχιτεκτονικής πολυκατοικίας του Μεσοπολέμου.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας αποφάσισε να κατοικήσει μόνιμα στο κτήριο που ανήκε στην οικογένειά του. Για το σκοπό αυτό πρόσθεσε έναν επιπλέον όροφο, τη διαμόρφωση του οποίου επιμελήθηκε ο ίδιος με τη βοήθεια των μαθητών του στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Πολυτεχνείου, Αντώνη Κιτσίκη και Αλέξανδρου Παπαγεωργίου. Ήδη από την εποχή του το σπίτι της οδού Κριεζώτου προκάλεσε έντονο ενδιαφέρον στους αρχιτεκτονικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους και παρουσιάστηκε σε ελληνικά και ξένα περιοδικά αρχιτεκτονικής.

Στο ειδικά διαμορφωμένο ευρύχωρο και φωτεινό δώμα του έκτου όροφου εγκατέστησε το εργαστήριο και τη βιβλιοθήκη του, ενώ χρησιμοποιούσε τον πέμπτο όροφο για κατοικία. Εκεί έζησε και δημιούργησε ο Χατζηκυριάκος-Γκίκας επί σαράντα συνεχή χρόνια ως το θάνατό του, τον Σεπτέμβριο του 1994. Οι χώροι αυτοί διατηρούνται μέχρι σήμερα όπως τους είχε ο ίδιος οργανώσει και διακοσμήσει.

Το 1991 άρχισε να λειτουργεί σε ένα τμήμα (150 τ.μ.) του τέταρτου ορόφου η Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα. Η μόνιμη έκθεση είχε οργανωθεί από τον ίδιο τον καλλιτέχνη με έργα από όλους τους τομείς της δημιουργίας του. Στο χώρο της Πινακοθήκης διοργανώνονταν κατά καιρούς μικρές θεματικές εκθέσεις από το έργο του, όπως εκθέσεις σχεδίων, μικρογλυπτικής, έργων με θέματα από την αρχαία ελληνική τέχνη κ.ά., οι οποίες πραγματοποιούνταν με στόχο να παρουσιάζεται σταδιακά το υλικό που δεν περιλαμβανόταν στη μόνιμη έκθεση.

Η Πινακοθήκη παρέμεινε κλειστή από το 2005 λόγω εργασιών για τη συντήρηση και την ανάπλαση των χώρων του κτηρίου, η μελέτη της οποίας έγινε από τον αρχιτέκτονα Παύλο Καλλιγά. Μετά την αποπεράτωσή τους μόνιμα εκθέματα παρέμειναν η κατοικία, το εργαστήρι του καλλιτέχνη και η πινακοθήκη των έργων του, ενώ οι υπόλοιποι ελεύθεροι χώροι διατέθηκαν για την ανάδειξη της πνευματική και καλλιτεχνικής δημιουργίας της Ελλάδας σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη εποχή, από το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και τη Μικρασιατική καταστροφή έως τις παραμονές της Δικτατορίας του 1967, η οποία αποτελεί ταυτόχρονα το κλίμα μέσα στο οποίο ο Ν. Χατζηκυριάκος-Γκίκας έζησε και διαμόρφωσε τις καλλιτεχνικές του αντιλήψεις.