Η Συμφωνία των ονείρων

Στο βιβλίο του Νίκου Μπίστη «Προχωρώντας και αναθεωρώντας» (Πόλις) υπάρχει ένα ολόκληρο κεφάλαιο αφιερωμένο στον Νίκο Θέμελη. «Ο άνθρωπος που με την παρουσία του σηματοδοτούσε την πολιτική και ηθική διάσταση του εκσυγχρονισμού ήταν ο Νίκος Θέμελης. Όλα αυτά τα χρόνια συνάντησα πολλούς αντιπάλους του Σημίτη. Η αντιπαλότητα ορισμένων έφτανε στα όρια του μίσους. Ακόμα και αυτοί, όμως, για τον Νίκο είχαν μόνο καλά λόγια να πουν», αναφέρει ανάμεσα σε πολλά ακόμα εγκωμιαστικά. Και ποτέ να μην είχα γνωρίσει τον Θέμελη, μόνο τα βιβλία του θα με έπειθαν για το πόσο αληθινή είναι αυτή η εντύπωση. Ο πυρήνας τους είναι πάντα ηθικός (και εκσυγχρονιστικός). Οι ήρωές του βρίσκονται

σε μια διαρκή αναζήτηση ταυτότητας προσωπικής, κοινωνικής, πολιτισμικής. Τον απασχολούν εκείνοι οι ανήσυχοι άνθρωποι, οι αποφασισμένοι να εναντιωθούν στη μοίρα χαράζοντας τη δική τους πορεία. Οι δημιουργικοί, εκείνοι που θέλουν να «ορίζουν» οι ίδιοι τη ζωή τους, που καίγονται να αφήσουν το ίχνος τους σε έναν κόσμο ασταθή. Να «αυτοπροσδιοριστούν», κι ας ματώνουν. Τον ενδιαφέρουν εκείνοι που παλεύουν με κατεστημένες, συντηρητικές αντιλήψεις αλλά και με τους δαίμονές τους. Όχι μόνο οι άνδρες αλλά κι οι γυναίκες του, ιδίως αυτές, αρνούνται να μείνουν παθητικοί παρατηρητές της ιστορίας τους και της Ιστορίας. Και το έβδομο βιβλίο του, «Η Συμφωνία των ονείρων», ένα μυθιστόρημα αξιών, αφήνει την ίδια αίσθηση. Με κλειδί τέσσερις εκδοχές ονείρων που στοιχειώνουν τις τέσσερις ιστορίες του, αφηγείται τη διαδρομή μιας γιαννιώτικης οικογένειας με φόντο την Ελλάδα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων μέχρι το 1965, για να καταλήξει σε ένα νησί του Αιγαίου το καλοκαίρι του 1990. Οι σχέσεις της «αγίας» ελληνικής οικογένειας του ’50, που επιφανειακά μοιάζουν αρμονικές, υποκρύπτουν όμως υπόγειες αντιζηλίες, καχυποψία, υποκρισία, προδοσίες, αποσιωπήσεις, συμφέροντα, αμαρτίες, οργή, σχέσεις εξουσίας και υποταγής. Νοοτροπίες και συμπεριφορές του παρελθόντος που υπονομεύουν για χρόνια τις σχέσεις. Η μεταπολεμική κοινωνία που παλεύει να ορθοποδήσει, που κλείνει όπως όπως τους λογαριασμούς με τον Εμφύλιο –το ζητούμενο δεν είναι (πια) η δικαιοσύνη αλλά η λησμονιά– που ονειρεύεται το μέλλον. Και η νέα γενιά που φλερτάρει με την αυτοδικία.

Ο Θέμελης έχει τη μοναδική ικανότητα να ταξιδεύει τους αναγνώστες σε παλαιότερες ταραγμένες εποχές, χωρίς ωστόσο να τους αφήνει να ξεχάσουν τους παραλληλισμούς με το σήμερα. Ξυπνά το παρελθόν για να αφυπνίσει για το μέλλον.

Ο Νίκος Θέμελης έπαιξε σημαντικό πολιτικό ρόλο σε μια εποχή που η ελληνική κοινωνία γνώρισε μια πρωτόγνωρη υλική ευημερία. Τώρα η ύφεση τη βυθίζει, μεταξύ άλλων, και σε πολιτιστική απόγνωση. Όμως με τα βιβλία του συνεχίζει να μας θέτει αόρατα διλήμματα, να μας προτρέπει να κοιτάξουμε έξω από το μικρόκοσμό μας. Και ενώ άλλοι ονειρεύονται να εξουσιάζουν, κάποιοι άλλοι ονειρεύονται για ένα καλύτερο αύριο...

Η Συμφωνία των ονείρων, Νίκος Θέμελης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 305