Αρχιγένεια Εκπαιδευτήρια

Η με­λέ­τη αυτή δι­ε­ρευ­νά την ιστο­ρία του εκ­παι­δευ­τι­κού συ­γκρο­τή­μα­τος των Αρ­χι­γε­νεί­ων (τμή­μα θη­λέ­ων 1857-1922, αρ­ρέ­νων 1868-1894), από την ίδρυ­σή του το 1857 έως την παύ­ση της λει­τουρ­γί­ας του το 1922, τα δί­κτυα επαγ­γελ­μα­τι­κής κι­νη­τι­κό­τη­τας και την κοι­νω­νι­κό­τη­τα των απο­φοί­των του. Η δι­ε­ρεύ­νη­ση ανέ­δει­ξε τις δι­α­φο­ρε­τι­κές δι­οι­κή­σεις υπό τις οποί­ες λει­τούρ­γη­σαν τα Αρ­χι­γέ­νεια και τις αντί­στοι­χες εκ­παι­δευ­τι­κές επι­λο­γές και πρό­τυ­πα: την «Aρχι­γέ­νειο» δι­οί­κη­ση κα­τά το γαλ­λι­κό εκ­παι­δευ­τι­κό σύ­στη­μα, την «Πα­τρι­αρ­χι­κή» ως ανώ­τε­ρο εθνι­κό ίδρυ­μα’, και εκεί­νη της Ελ­λη­νι­κής Πο­λι­τι­κής Δι­οί­κη­σης Θρά­κης κα­τά τον τύ­πο του Αρ­σα­κείου. Πα­ρά τα δι­α­φο­ρε­τι­κά εκ­παι­δευ­τι­κά πρό­τυ­πα, στα­θε­ρά γνω­ρί­σμα­τα υπήρ­ξαν η συ­νε­χής επι­κοι­νω­νία με τα παι­δα­γω­γι­κά και μου­σι­κά ευρω­πα­ϊ­κά ρεύ­μα­τα, ο πρα­κτι­κός χα­ρα­κτή­ρας των σπου­δών, ο προ­σα­να­το­λι­σμός στην κά­λυ­ψη των εκ­παι­δευ­τι­κών ανα­γκών των ελ­λη­νορ­θό­δο­ξων κοι­νο­τή­των της πε­ρι­φέ­ρει­ας, και η προ­σαρ­μο­γή των εκ­παι­δευ­τι­κών επι­λο­γών στη με­τα­βαλ­λό­με­νη πο­λι­τι­κή συ­γκυ­ρία, όπως: η έμ­φα­ση στα μα­θή­μα­τα «ελ­λη­νι­κό­τη­τας» (ελ­λη­νι­κά, θρη­σκευ­τι­κά, εκ­κλη­σι­α­στι­κή μου­σι­κή), όταν εντεί­νο­νται οι εθνι­κοί και θρη­σκευ­τι­κοί αντα­γω­νι­σμοί ή επι­δι­ώ­κε­ται η προ­σέγ­γι­ση των τουρ­κο­φώ­νων ορ­θο­δό­ξων από άλ­λα δόγ­μα­τα, και η επα­να­λει­τουρ­γία του Οικο­τρο­φείου, για την εκ­παί­δευ­ση με­γα­λύ­τε­ρου αριθ­μού δι­δα­σκα­λισ­σών, κα­τά την κο­ρύ­φω­ση της αντι­βουλ­γα­ρι­κής πο­λι­τι­κής.

Η ίδρυ­ση και λει­τουρ­γία των Αρ­χι­γε­νεί­ων απο­τέ­λε­σε συμ­βο­λή στον εκ­συγ­χρο­νι­σμό της ελ­λη­νορ­θό­δο­ξης κοι­νό­τη­τας στο πε­δίο της εκ­παί­δευ­σης, το­μή στα μο­ντέ­λα ζω­ής των κο­ρι­τσι­ών, που συ­νή­θι­ζαν να εγκλεί­ο­νται στο σπί­τι έως τον γά­μο τους, και εφαρ­μο­γή στην πρά­ξη της ρι­ζο­σπα­στι­κής φι­λο­σο­φι­κο-πο­λι­τι­κής άπο­ψης για την ανά­γκη εκ­παί­δευ­σης όλων, ανε­ξαρ­τή­τως κοι­νω­νι­κο-οικο­νο­μι­κής κα­τα­γω­γής. Ιδρύ­θη­κε για την ωφέ­λεια του έθνους’ εκτός αστι­κού χώ­ρου, στον οποίο συ­νή­θως ανα­γεί­ρο­νταν πα­ρό­μοια ιδρύ­μα­τα∙ δι­α­δρα­μά­τι­σε ρό­λο στη δι­ά­δο­ση της ελ­λη­νο­φω­νί­ας, με το εκτε­τα­μέ­νο δί­κτυο γε­ω­γρα­φι­κής κι­νη­τι­κό­τη­τας των απο­φοί­των του δι­δα­σκα­λείου, που συ­νή­θι­ζαν να απο­κτούν δύο πτυ­χία, δα­σκά­λας και νη­πι­α­γω­γού, για να δι­δά­ξουν στην πε­ρι­φέ­ρεια, ενώ στο μι­κρα­σι­α­τι­κό τμή­μα (βό­ρειο και κε­ντρι­κό), το δί­κτυο απο­κτά διτ­τή λει­τουρ­γία, εκ­παι­δευ­τι­κή ή/και γα­μή­λια, ως τρό­πο κα­τα­πο­λέ­μη­σης της τουρ­κο­φω­νί­ας. Το ίδρυ­μα ενέ­τα­ξε τις από­φοι­τες στη συλ­λο­γι­κό­τη­τα των «αρ­χι­γε­νί­δων», εν­δυ­να­μώ­νο­ντας την αυτο­πε­ποί­θη­σή τους, με απο­τέ­λε­σμα, πα­ρά τους πε­ρι­ο­ρι­σμούς που έθε­ταν ο δη­μό­σι­ος και ιδι­ω­τι­κός χώ­ρος, να πα­ρα­μέ­νουν στο επάγ­γελ­μα, με πο­λύ­μορ­φες προ­σαρ­μο­γές «εαυ­τού», και να ανα­λαμ­βά­νουν συλ­λο­γι­κή δρά­ση με κοι­νω­νι­κο­πο­λι­τι­κές προ­ε­κτά­σεις.